Zot haqida tushuncha, zotni yaratish omillari - Биология - Рефераты

Zot haqida tushuncha, zotni yaratish omillari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

37 KB

www.arxiv.uz Reja: 1. Zot haqida ta’limot, zot hosil bo’lishi va zotlar evolyusiyasi. 2. Zotlarning konstantligi va plastikligi (o’zgaruvchanligi). 3. Zotning tarkibi (strukturasi). 4. Zotlarning klassifikasiyasi a) zotlarni iqlimlashtirish. b) zotlarning o’zgarishi va aynishi.

www.arxiv.uz Hayvonlar zoti haqidagi ta’limot, ularning ahamiyati. Hozirgi zamon ta’rifiga muvofiq, zot bu inson mehnati bilan yaratilgan xonaki hayvonlarning umumiy genetik ildiziga ega bo’lgan, qimmatli xo’jalik-biologik belgilarni nasldan naslga o’tkazadigan va ma’lum bir davrning iqtisodiy talablariga muvofiq evolyusiyalanadigan muayyan tipi bilan harakterlanadigan ko’p sonli guruhdir. Shuni aytish kerakki, zot iqtisodiy talablarga bog’liq ravishda o’zgaruvchan dinamik kategoriyadir. Buni albatta nazarda tutish kerak, chunki talablar o’zgarishi bilan hayvon zotlari seleksiyasidagi yo’nalishlar ham o’zgaradi. Zotlar o’zgaribgina qolmaydi, ularning inson talablariga javob bermaydigan ko’pgina xillari yuqolib ham ketadi, ular o’rnini yangi zotlar egallaydi. Hayvonlar zoti qaror topishida iqtisodiy omillar hal qiluvchi rol o’ynaydi. Ishlab chiqarishni jadallashtirish uchun hayvon zotlari sifatni oshirish talab etilmoqda. Shu bilan bir vaqtda zotlar soni to’xtovsiz ortib bormoqda. Zootexniya mutaxassislari uchun hayvonlarning zot sifatlari muhim ahamiyatga ega, chunki mahsulotning sifati va miqdori zotlarga bog’liq. Zotlarni takomillashtirish borasidagi birinchi navbatdagi ishlar quyidagilar: 1. Em-xashakni chorvachilik mahsulotlariga aylantirishning iqtisodiy samaradorligini oshirish (oziqning mahsulot bilan qoplanishi yuzasidan seleksiya olib boriladi). 2. Nasldor erkak hayvonlarning ahamiyatini va sifatini oshirish. 3. Xo’jaliklarni sanoat miqyosidagi ishlab chiqarish sharoitiga moslashgan nasldor hayvonlar bilan ta’minlash. 4. Zotlarning kasalliklarga tabiiy chidamliligini oshirish yuzasdan seleksiya ishlari olib borishdan iborat. Hozirgi zotlarga mansub hayvonlar insonning sifatli oziq-ovqat mahsulotlariga hamda engil sanoatning xomashyoga bo’lgan ehtiyojlarini maksimal darajada qondiradigan bo’lishi kerak.

www.arxiv.uz Zot hosil bo’lishi va zotlar evolyusiyasi faktorlari. Zot hosil bo’lish jarayoni va zotlar evolyusiyasi ma’lum bir iqtisodiy va tabiiy-tarixiy sharoitga bog’liq bo’lib, bunda iqtisodiy omillar hal qiluvchi ahamiyatga ega. Xonaki hayvonlarning zotlarini odamning ishlab chiqarish jarayoni bilan kishilik jamiyatining sosial shakli o’zgarishi bilan chambarchas bog’liq holda bo’ladi. XYIII-XIX asrlar chegarasida feodal ishlab chiqarish o’rnini egallagan kapitalistik ishlab chiqarishning rivoji oqibatida Angliyada yarim asr mobaynida 10 taga yaqin qoramol zoti, 10 xil cho’chqa zoti, 6 xil ot zoti, 30 dan ortiq qo’y zoti vujudga keltirilgan. Chunki bu erda iqtisodiy munosabatlar sohasida yirik to’ntarish yuz bergan. Almashlab ekishning joriy etilishi, naslchilik kitoblari yuritishlishi Hayvonlarni ekstereri-konstitusiyasiga va naslning sifatiga qarab baholashning yangi usullarini ishlab chiqarishning yiriklashtirilishi va kapitalning konsentrasiyalanishi zot hosil bo’lish prosessiga yordam berdi. Rossiyada XIX asrning boshlarida mavjud bo’lgan tuzumjamoat chorvachiligining tez rivojlanishiga, eski zotlarning keskin takomillanishiga va yangi zotlar yaratilishiga olib keldi. 1910-1950 yillarda qoramollar, cho’chqalar, qo’ylar, otlar va parrandalarning 50 dan ortiq yangi zotlari vujudga keltirildi va ular jamiyat ehtiyojini ko’proq qondira boshladi. Shu tariqa, sosial omillar zot hosil bo’lish jarayoniga katta o’zgarishlar kiritdi. Shunday qilib, zotlar asosan ma’lum bir iqtisodiy sharoit ta’sirida vujudga keladi va takomillashadi, ammo bularning hammasi muayyan tabiiy-tarixiy sharoitda yuz beradi. Zotlarning konstantligi va plastikligi (o’zgaruvchanligi). Zotlarning konstantligi naslchilik ishlari yordamida ta’minlanadi. Zotning konstantligi eksterer-konstitusiya va mahsuldorlik belgilarini o’z ichiga oladi. Shuning uchun ham hayvonlar bonitirovka natijalari asosida, xuddi ana shu belgilarga qarab klasslarga ajratiladi. Zotning konstantligi nisbiy xususiyat bo’lib, tanlash va saralash vositasida saqlab turiladi. Zotning plastikligi (seleksiya yo’nalishiga bog’lik ravishda o’zgaruvchanligi) unga turli sharoitga moslashish imkonini beradi va bundan keyingi rivojlanish omillari xizmatini o’taydi. Plastikligi zot ichidagi bir qancha

www.arxiv.uz tiplar bo’lishi organizmlarning o’ta rivojlanib ketishdan saqlanishiga imkon beradi. Ularni tuzatish uchun podaga boshqa tipdagi hayvonlarni kiritishning o’zi kifoya qiladi. Zotning strukturasi. To’la shakllangan zot aymoqlar, zotaro tiplar, liniya va oilalardan tashkil topadi. Aymoq. Hayvonlarning zonal tipi shakllanishida iqtisodiy faktorlar hal qiluvchi rol o’ynaydi. Faktorlar zotlarni – aymoqlarga ajratuvchi qism hisoblanadi, aymoqlar keng tarqalgan zotlarning tarkibiy qismi bo’lib xizmat qiladi. Zot ichidagi tip hayvonlarning zot ichidagi tiplari, strukturasi birliklardan iborat bo’lib, zotni takomillashtirish jarayonida seleksioner shu birgaliklar ustida ish olib boradi. Liniya. Nasldor hayvonlarning mashxur urug’boshidan kelib chiqqan va konstitusiya hamda mahsuldorligi o’sha urug’boshnikiga o’xshash bo’lgan mahsuldor guruhiga liniya deyiladi. Oila. Bu mashhur urg’ochi urug’boshidan tarqalgan va nasldan-naslga aynimay o’tadigan muayyan sifatlari bilan harakterli bo’lgan qimmatli urg’ochi mollar guruhidir. Zotlarning turlarga bo’linishi (klassifikasiyasi). Hayvonlar zotlarining har xil klassifikasiyasi mavjud. Zotlarni hayvonlar tusiga (rangiga), dumining shakli va uzun-qisqaligiga, quloqlarining uzun-kaltaligiga, jun qoplami harakteriga qarab va kraniologik uslub asosida klassifikasiyalash ma’qul. D.N.Boyanus (1828), L.Ryutimeyer (1862), M.Vilkens (1876), Nilson (1848), N.N.Кolesnik (1936) kraniologik tipi klassifikasiyani ishlab chiqdilar. Ular quyidagilar: 1. Bosprimigenins–uzunchoq boshli, tor peshonali tip (holmogor, yaroslavl, qora-ola, golland zotlari). 2. Bosbrachiceros– shvis, kostroma – kalta shoxli tip. (Shvis zoti va aymoqlari).

www.arxiv.uz 3. Bosfrontosus– simmental – keng peshonali tip. 4. Bos brachicerhalus- qizil gorbatov – kalta yuzli. 5. Bos indicus– to’g’ri shoxli – turonmangol kriniologik tip (qolmoqi, mongol zotlari, zebu, banteng). 6. Bos akeratos– shoxsiz zotlar. Кlassifikasiyada yana iptidoiy, oraliq va zavod zotlari ajratiladi. Primitiv yoki iltidoiy asosan tabiiy sharoit ta’sirida vujudga kelgan zotlar kiradi. Oraliq. Ularning vujudga kelishi uchun tabiiy sharoit ta’siri bilan birga odam ham ko’p mehnat sarflagan. Zavod zotlari. Asosiy mahsuldorlik yo’nalishiga qarab, hayvon zotlari quyidagi xillarga ajratiladi: Zotlarning mahsuldorlik yo’nalishi doimiy emas, u zot ustida olib boriladigan seleksiya ishlari yo’nalishiga bog’liq ravishda o’zgarishi mumkin. Zotlarni iqlimlashtirish-hayvonlarni yangi sharoitga moslashtirish deb ataladi. Zotlarning plastikligi ularning turli iqlim sharoitiga moslashuviga imkon beradi. Qizilcho’l zoti Ukrainaning janubiy rayonlariga boshqa zotlarga nisbatan yaxshiroq moslashgan. Isiqqa, sovuqqa, nam iqlimga chidamli bo’lgan hayvon turlari va zotlar mavjud. Zotlarning o’zgarishi va aynishi. Noqulay sharoitda zotlar o’zgarishi va hatto aynib ketishi mumkin. Zavod zotlariga mansub hayvonlar o’zgarganda o’z sifatlari jihatidan primitiv zotlarga yaqinlashib qolishi mumkin. Aynish hayvonlar o’zgarishining oxirgi formasidir. Qarindosh hayvonlarni uzoq muddat davomida juftlashtirish natijasida zotlar ayniydi. Zotlarning aynimasligini, o’zgarmasligi uchun zotlar ustida rejali, ilmiy asoslangan naslchilik ishlari olib borish kerak.

Похожие

Genetik injeneriya haqida tushuncha

Bolalar kasalligi fani haqida tushuncha

Moddalar va energiya almashinuvi haqida umumiy tushuncha

Muhitning biotik omillari

Antropogenezning harakatlantiruvchi omillari