Pasterellyoz kasalligi qo’zg’atuvchisi - Биология - Рефераты

Pasterellyoz kasalligi qo’zg’atuvchisi

Загружено в:

05.09.2022

Скачано:

0

Размер:

21.9326171875 KB

Pasterellyoz kasalligi qo’zg’atuvchisi Reja: 1.Pasterellyoz qo’zg’atuvchisining ifodasi. 2. Pasterellyoz qo’zg’atuvchisini laboratoriya diagnozi. 3. Biopreparatlar.

Tayanch iboralar: antropozoonoz kasallik, kultural xususiyatlar, selektiv muhit, mikroaerofil, inkubasion davr, bakteriya tashuvchi, polimorf, deponirlangan vaksina, gemorragik yallig’lanish, aerob, fakultativ anaerob, qo’zg’atuvchining chidamliligi. Pasterellyoz ko’pchilik qishloq xo’jalik, yovvoyi hayvonlar va parrandalarda uchraydigan kasallik bo’lib, septisemiya holati va gemorragik – yallig’lanish jarayonlari bilan xarakterlanadi. Ba’zan yarim o’tkir va surunkali yoki ikkilamchi kasallik ko’rinishida virusli (cho’chqa o’lati) va bakterial infeksiyalarni og’irlashtirib kechadi. Qo’zg’atuvchisi – Pasteurella multocida, Pasteurella avlodiga kiradi. Bu avlodga shuningdek P. Haemolytica, P.pneumotropika va P.ureae lar ham kiradi. Gemolitik pasterellalar yirik shohli hayvonlarda pnevmoniya, qo’zilarda sepsis , P. Multocida esa – pasterellyoz kasalligini chaqiradi. Pasterellani birinchi bo’lib L.Paster 1880 yilda ajratgan. Morfologiyasi. Gram usulida bo’yalgan organlardan va qondan tayyorlangan tamg’ali surtmalarda qo’zg’atuvchi 0,3x1,5 mkm o’lchamdagi mayda, kalta, grammanfiy, uchlari qayrilgan tayoqchalar shaklida bo’ladi. Leffler, Romanovskiy – Gimza usullarida bo’yaganda ularning bipolyarligi (bakteriya hujayrasining uchlari intensiv bo’yaladi) yaxshi namoyon bo’ladi. Kapsula hosil qiladi, harakatsiz. Kultural va biokimyoviy xususiyatlari. Pasterellalar aerob va fakultativ anaerob, optimal harorat 37-38 0 C, pH 7,2 -7,4 da 24-28 soatda yaxshi rivojlanadi. GPA, GPB larda, ayniqsa qonli GPA, zardobli GPA yoki GPB larda yaxshi o’sadi. Chidamliligi. Pasterellalar quritishda, yuqori harorat va quyosh nurlari ta’sirida tez o’ladi. 70-90 0 C da5-10 daqiqa. 58 0 C da 20 daqiqada, qaynatganda shu zahoti o’ladi. Dezinfeksiyalovchi moddalardan – fenol, krezol, xlorli ohak, formalin va h. k. lar kuchli ta’sir qiladi. Pasterellalar antibiotiklarga sezuvchandir. Patogenligi. Qo’zg’atuvchining patogenligi, virulentligi o’zgaruvchandir. Ba’zan o’lgan hayvondan 6-9 soatdan keyin olingan materialdan ajratilgan

kulturalar, o’lgan zahoti olingan materialdan ajratilganlariga nisbatan 10 marta virulentligi kuchli bo’ladi (oq sichqonlarda). Patogenezi. Pasterellyoz spontan – tashuvchanlik natijasida paydo bo’ladi yoki kasal va kasallanib tuzalgan hayvonlardan o’tadi. Inkubasion davri 15 sutka bo’lishi mumkin. Kasallikning rivojlanishi va qanday kechishi hayvonning ahvoli va qo’zg’atuvchining virulentligiga bog’liq. Antigen tuzilishi. – P. multocida ning ikkita antigeni bor: kapsulali ( K - antigen) va somatik ( O -antigen) K -antigen Karter bo’yicha 4 ta serologik tipga bo’linadi: A,B,D va E. K -antigen silliq variantiga( S ) bog’liq bo’lib, kengish ( R ) va ( M ) mukoid shakllarda uchramaydi. K -antigen oqsil va polisaharidlardan, O - antigen lipopolisaharid oqsil kompleksdan iborat. Immunitet hosil bo’lishida K – va O – antigenlar muhim rol o’ynaydi. Kasallanib sog’ayganda yoki emlangandan keyin nosteril immunitet paydo bo’ladi. Shuning uchun hayvonlar pasterella tashuvchi bo’lib qolishadi. Diagnozi. Bakteriologik tekshirish uchun laboratoriyaga mayda hayvonlarning jasadi yoki jigar, taloq, buyrak, limfa tugunlari, qon yurakdan, ilik suyagi yuboriladi. Patmaterialdan surtmalar tayyorlanib, Gram, Romanovskiy Gimza usullarida bo’yaladi va mikroskopda ko’riladi. Oziqa muhitlar GPA, GPB ga ekiladi va qo’zg’atuvchining sof kulturasi ajratilib, kultural xususiyatlari o’rganiladi. Patmaterial suspenziyasi yoki kultura yirik shoxli hayvon, cho’chqa, qo’ylardan olingan bo’lsa oq sichqon, quyonlar; tovuqdan esa – kabutar, tovuq, o’rdaklar zararlanadi. Laboratoriyada tekshirish muddati 7-10 kun. Pasterellozni laboratoriya diagnostikasi Patologik material. Tekshirish uchun laboratoriyaga jigar, taloq, buyrak, limfa tugunlari, yurak, ilik suyagi yuboriladi. Yozning issiq kunlarida masofa uzoq bo‗lganda patmaterial glitserinning 30% li suvdagi eritmasida konservatsiya

qilinadi. Ilik suyagi esa 5 – 10 %li formalin eritmasi shimdirilgan dokaga o‗raladi. Mayda hayvonlarning jasadi yo‗llanadi. 1.Mikroskopiya. Patmaterialdan tayyorlangan, Gram usulida bo‗yalgan surtmalarda qo‗zg‗atuvchi uchlari qayrilgan, mayda, qisqa tayoqcha shaklida ( 0,25 -0,5 x 2 mkm), grammanfiy bakteriyadir. Leffler ko‗ki yoki Gimza usulida bo‗yalgan surtmalarda pasterellalar bipolyar ( bakteriyalarning uchlari intensiv bo‗yalgan ) holda ko‗rinadi. Kulturadan tayyorlangan surtmalarda bittadan, ikkitadan ba’zan qisqa zanjir shaklida joylashgan kokksimon yoki qisqa tayoqchasimon bakteriyalar ko‗rinadi. Ba’zi yangi ajratilgan virulentli shtammlari kapsula hosil qiladi. Maxsus usullarda bo‗yalganda ( Mixin ) kapsula yaxshi ko‗rinadi. Harakatsiz, spora hosil qilmaydi. 2. Bakteriologiya. P. multocida – aerob sharoitda, 37- 38 0 C da, pH 7,2- 7,4 bo‗lgan GPA va GPB larda o‗sadi. Lekin qonli GPA, zardobli GPA yoki GPB larda yaxshiroq o‗sadi. Patmaterialdan ekilgan ekmalar 24-48 soat termostatda o‗stiriladi. Agar o‗sish bo‗lmasa, ekmalar 4 – 5 sutkagacha termostatda saqlanadi. GPA da- pasterellalar mayda, silliq, bo‗rtgan, tiniq, yumaloq, chetlari tekis ( S – shakl) kulrang oq koloniyalar, ba’zan yirik, shilimshiq ( M - shakl) yoki chetlari notekis kengish, koloniyalar ( R - shakl) shaklida o‗sadi. P. multocida gemolitik xususiyatga ega emas. GPB da muhit bir xilda loyqalanib, shilimshiq cho‗kma hosil qiladi (79- rasm). Qoqib ko‗rganda cho‗kma «o‗rilgan soch» shaklida ko‗tariladi ( S- shakl), mukoid shtammlari intensiv o‗sib, ko‗p shilimshiq cho‗kma hosil qiladi ( M- shakl), R- shaklli shtammlarida muhit loyqalanmaydi, mayda donachali cho‗kma hosil bo‗ladi. GPJda avval alohida koloniyalar, keyin o‗simtasiz oq sterjen kabi o‗sadi P. multocida glukoza, saxaroza, sorbit va mannitni gazsiz kislota hosil qilib parchalaydi. Laktoza, dulsitni parchalamaydi, sutni ivitmaydi, indol hosil qilmaydi. Somatik va kapsulali antigenlari borligi aniq-langan.

3. Biosinov. Qoramol, cho‗chqa, qo‗ylardan tekshirilayotgan material bilan oq sichqon va quyonlar zararlanadi. Material oq sichqonga- 0,2 ml, quyonga – 0,5 ml dozada terisi ostiga yuboriladi. Quyonlarni avvalo pasterella tashuvchanlikga tekshiriladi - uch kun davomida ularning burun bo‗shlig‗iga 2 tomchidan 0,5 % li brilliart yashilining suvdagi eritmasi tomdiriladi. Burun bo‗shlig‗idan yiringli ajratmaning oqishi pasterella tashuvchanligini bildiradi. Ularda biosi-nov qo‗yish mumkin emas. Parrandalardan tekshirilayotgan material bilan – kabutar, tovuq, o‗rdaklar mushaklari orasiga 0,3 ml suspenziya yuborib zararlanadi. Ijobiy natijada 18 - 36 soatda biosinovdagi hayvonlar o‗ladi. Natija ijobiy hisoblanadi: Patologik materialdan grammanfiy, kapsula hosil qiladigan, harakatsiz tayyoqchasimon bakteriyalar kulturasi ajratilsa; ular glukoza, saxaroza, sorbit va mannitni parchalasa, indol hosil qilmasa, biosinovda virulentligi tasdiqlansa. Biopreparatlar. Hozirgi vaqtda hayvonlarda pasterellozning oldini olish uchun o‗ldirilgan va tirik vaksinalar qo‗llanadi. Oxirgi yillarda hayvon va parrandalar pasterelloziga qarshi veterinariya amaliyotiga emulgirlangan vaksinalar kiritilgan. Immunitet 6 – 12 oy davom etadi. O‗zbekiston veterinariya ilmiy tekshirish institutida mahalliy shtammlardan qishloq xo‗jalik hayvonlarining pasterelloz, salmonelloz va kolibakterioziga qarshi polivalent radiovaksina ishlab chiqilgan. Immunitet 6 – 12 oy davom etadi. Qishloq xo‗jalik hayvonlarining pasterelloz, salmonelloz va kolibakterioziga qarshi polivalent giperimmun qon zardobi ishlab chiqilgan. Qo‗ylar pasterelloziga qarshi gidrookisaluminli formol vaksina yaratilgan. Ushbu biopreparatlar xo‗jaliklarda keng qo‗llanib, samarali natijalarga erishilmoqda. Xo’jaliklarda kasallik chiqqanida immun zardoblar qo’llaniladi. Davolovchi preparatlardan antibiotiklar va sulfanilamid preparatlar ishlatiladi.

Nazorat savollari: 1. Pasterellyoz qo’zg’atuvchisining xususiyatlarini ayting. 2. Pasterellyozning laboratoriya diagnostikasi nimalardan iborat. 3. Pasterellyozda biosinov qanday qo’yiladi? 4. Pasterellyozda ishlatiladigan biopreparatlar.

Asosiy adabiyotlar: 1. Kislenko V.N.,Kolichyov N.M.,Suvorina O.S. Chastnaya veterinarnaya mikrobiologiya i immunologiya. Chast 3. Chastnaya mikrobiologiya. M.KolosS, 2007.S. 99-104. 2. Kislenko V.N. Praktikum po veterinarnoy mikrobiologii i immunologii. M. KolosS, 2005 g. S. 168-170. 3.Yemelyanenko P. A. i dr. Veterinarnaya mikrobiologiya, M, Kolos. 1982. S. 198-203. Qo‟shimcha adabiyotlar: 1. Vorobyev A.A. Medisinskaya mikrobiologiya, virusologiya i immunologiya. M. 2008 g. S. 386. 2. Kostenko Ye.S. i dr. Praktikum po veterinarnoy mikrobiologii immunologii, M, 1989.S. 175-184. 3. Antonov B. I. i dr. Laboratorniye issledovaniya v veterinarii. Bakterialniye infeksii. M. Agropromizdat, 1986.

Похожие

Kuydirgi kasalligi qo’zg’atuvchisi

Saramas kasalligi qo’zg’atuvchisi

Kolibakterioz qo’zg’atuvchisi

Bolalar kasalligi fani haqida tushuncha

Bolalarda ovqat hazm qilishning buzilishi dispepsiya kasalligi