Salmonellyoz qo’zg’atuvchilari - Биология - Рефераты

Salmonellyoz qo’zg’atuvchilari

Загружено в:

05.09.2022

Скачано:

0

Размер:

18.833984375 KB

Salmonellyoz qo’zg’atuvchilari Reja: 1. Salmonellyoz qo’zg’atuvchilarini umumiy xarakteristikasi. 2. Salmonellyoz qo’zg’atuvchilarini laboratoriya diagnostikasi. 3. Qo’lannadigan biopreparatlar.

Tayanch iboralar: Salmonellalar, go’sht peptonli agar, bulon, endo muhitlari, kultura suspenziyasi, tashlangan homila, parenximatoz organlar, serologik tipizasiya, septisemiya, toksikoinfeksiya, differensial diagnostik oziq muhitlar, mikroskopiya. Salmonellalar – odam va hayvonlar uchun patogenli bo’lib salmonel lyoz kasalligini chaqiradi. Bu nom amerikalik olim Salmon sharafiga qo’yilgan. Salmonellyoz barcha turdagi yosh hayvonlarning septik shaklida namoyon bo’ladigan, o’tkir o’tadigan yuqumli kasallikdir. Qo’zg’atuvchilari Salmonella avlodiga kiradi. Buzoqlar 3 – 4 haftadan 4 oylikgacha bo’lgan yoshda kasallanadi, qo’zg’atuv chisi – S.enteritidis va S.typhimurium lar. Kasallik isitma va kuchli ich ketish bilan kechadi (katta yoshdagilari salmonella tashuvchi hisoblanib, kasallik klinik belgilarsiz o’tadi). Cho’chqalar 4 oylikgacha bo’lgan yoshda kasallanadi, qo’zg’atuvchisi S.choleraesuis, S.typhimurium . Qo’ylar barcha yoshida kasalalnadi, ona qo’ylarda salmonellyozli bola tashlash kuzatiladi, qo’zg’atuvchisi – S.abortus ovis . Toylar ko’pincha ona qornida zararlanadi, natijada biyalar homila tashlaydi. Ularda kasallikni S.abortus eqvui qo’zg’aydi. Parrandalar salmonellyozi jo’jalar hayotining birinchi kunlari va haftalarida yalpi kasallanish va o’lim bilan namoyon bo’ladi. Tovuq homilasi va katta yoshdagi parrandalar ham kasallanadi. Qo’zg’atuvchisi S.pullorum (S.gallinarum). Salmonellyoz bilan zararlangan mahsulotlarni (go’sht, tuxum, sut) yeganda odamlarda toksikoinfeksiya paydo qiladi. Morfologiyasi . Salmonellalar grammanfiy, tayoqchasimon, uchlari qayrilgan, 2 – 4 mkm kattalikdagi bakteriyalar. Spora va kapsula hosil qilmaydi, bittadan, ba’zan ikkitadan joylashadi. S.pullorum dan tashqari, barchasi harkatchan (peritrixlar) dir. Kultural xususiyatlari . Salmonellalar aerob yoki fakultativ aeroblar bo’lib, oddiy oziq muhitlarda 37 o C da, pH 7,2 – 7,6 da yaxshi o’sadi. Differensial diagnostik - Endo, Levin, Ploskirev muhitlarida salmonellalar rangsiz yoki kulrang – ko’kish koloniyalar, vismut – sulfit agarda qora koloniyalar hosil qiladi.

Biokimyoviy xususiyatlari. Salmonellalar glyukoza, mannitni, maltozani parchalab kislota va gaz hosil qiladi , laktoza, saharozani parchalamaydi, jelatinani eritmaydi, indol hosil qilmaydi, ko’pchiligi vodorod sulfid hosil qiladi. Metilrot bilan musbat, Foges – Proskauera bilan manfiy natija beradi. Chidamliligi . Salmonellalar 60 o C da 1 soatda , 100 o C da shu onda o’ladi. Tuzlangan, dudlangan mahsulotlarda qaynatilgan go’shtda (2 – 2,5 soat qaynatish kerak) bir necha oy saqlanadi. To’g’ri tushgan quyosh nurlari ta’sirida bir necha daqiqada o’ladi. Tashqi muhitda, tuproqda 20 dan 120 kungacha, hayvon o’ligida 100 kungacha saqlanadi. Dezinfeksiyalovchi moddalar ularni o’ldiradi.Antibiotiklar, nitrofuran, sulfanilamid preparatlariga sezuvchan. Patogenligi. Tabiiy sharoitlarda salmonellalar buzoq, qo’zi, cho’chqa bolalarini zararlaydi. Laboratoriya hayvonlaridan oq sichqonlar ko’proq moyildir. Patogenezi. Hazm kanali orqali, aerogen, ona qornida, transvorial (parrandalar) zararlanishi mumkin. Kasallik o’tkir va yarim o’tkir kechganda salmonellalar avval ichakda rivojlanadi, keyin ichak vorsinkalari orqali ichak limfa tugunlariga o’tadi va bakteriyalar intensiv rivojlanadi va birinchi yallig’lanish jarayonlari rivojlanadi. Bundan keyin bakteriyalar umumiy limfa va qon oqimiga tushib bakteremiya paydo bo’ladi, parenximatoz diffuziya (salmonellalarning limfa tugunlari, o’pka, ba’zan ilikda joylashib, rivojlanishi) bilan davom etadi. Bo’g’oz hayvonlarda (qo’y, biya va h.k.) salmonellalar asosan bachadonida joylashib unda va plasentada yallig’lanish jarayonlarini, homilada sepsis, homila tashlashni paydo qiladi. Salmonellalar ichak massasi, tug’ish yo’llari (homila tashlash va undan keyingi davrda), burun shilimshig’i bilan (pnevmoniyada) ko’p miqdorda ajraladi.Bu davrda antitelolar ko’payib, RES- retikuloendotelial sistema birdan faollashadi. Salmonellaning ko’payishi natijasida juda ko’p biomassa to’planadi va bakteriyalarning parchalanishi bilan endotoksin ajraladi. Endotoksin organlar to’qimasida qator yallig’lanish, distrofik, nekrobiotik va granulomatoz

o’zgarishlar, qon quyilishlar paydo qiladi. Klinik sog’aygandan keyin hayvonlar bir necha hafta, oylar davomida salmonella tashuvchi bo’lib qoladilar. Parranda salmonellyozlarida sepsis, kataral enterit, jigar va tuxumdonlari da distrofik o’zgarishlar, qon quyilishlar paydo bo’ladi. Antigen tuzulishi. Salmonellalarda ( S.gallinarum dan tashqari) ikkita asosiy antigen kompleksi bor: O -antigeni ( somatik ) termostabil; H - antigeni ( xivchinli ) termolobil oqsil tabiatli. Salmorellalarning antigen tuzilishini bilish vaksina tayyorlash uchun shtammlarni ajratib olishda muhim ahamiyatga ega. Immunitet . Kasallikdan sog’aygan hayvonlarda gumoral va hujayra himoya faktorlari asosida quvvati yetarlicha bo’lgan immunitet paydo bo’ladi. Immunogenezda O -antigen yetakchi antigen hisoblanadi. H-antigen uncha ahamiyatli emas. Immun javob immunoglobulinlar IgM va IgG ning hosil bo’lishi bilan xarakterlanadi. Biopreparatlar. Salmonellyoz uchrab turadigan xo’jaliklarda buzoqlar 10 kunlikdan, cho’chqa bolalari 2-3 haftalikdan,qo’zilar 2 kunligidan vaksina bilan emlanadi. Bu maqsadda konsentrlangan, polivalent, assosiirlangan vaksinalar ishlatiladi. Vaksinaning miqdori va emlash tartibi uning yorlig’ida ko’rsatilgan bo’ladi. Buzoq, sigir, cho’chqa va qo’ylar tug’ishdan 1,5-2 oy avval ikki marta emlanadi. Diagnoz klinik, epizootologik patanatomik ma’lumotlarga, laboratoriya tekshirish natijasiga asoslanib qo’yiladi. Laboratoriyaga tekshirish uchun yangi o’lgan hayvon jasadi yoki ilik suyagi, jigar bo’lakchasi, o’t xaltasi bilan, buyrak, yurak; kasal hayvondan qon , burun ajratmasi, tezagi; tashlangan homila plasentasi, ajratmalari yoki homilaning oshqozoni va parenximatoz organlari yuboriladi.. Laboratoriyada mikroskopiya, bakteriologiya, serologiya, zarur bo’lganda biosinov qo’yish usullarida tekshiriladi. Laboratoriyada tekshirish muddati 5-6 kun.

Buzoqlar salmonellyozi qo’zg’atuvchisi S.enteritidis va S.typhimurium. Odamlar uchun ham xavfli. Kasal hayvonlarning go’shti yoki zararlangan sutni iste’mol qilganda odamlarda og’ir toksikoinfeksiyalarni chaqiradi. Laboratoriyada Patmaterialdan surtmalar tayyorlab, Gram usulda bo’yaladi. GPA, GAB va differensial diagnostik muhitlar endo, levin, Vismut sulfit agarlardan birortasiga ekiladi. Salmonellalar uchun harakterli belgili kultura ajratilsa predmet oynachasida agglyutinasiya reaksiyasi quyiladi. Avval polivalentli O- zardoblar bilan, keyin monoreseptorli N - zardoblari bilan. Bakteriologik tekshirish. Kasal hayvonlardan qon gemokultura usulida tekshiriladi. Buning uchun qonni bakteremiya davrida (isitmasi ko’tarilganda) va salmonellyoz yarimo’tkir kechganda olgan ma’qul. Bo’yintutruq venasidan olingan 510 ml qon 5-6 probirka yoki 2-3 flakon GPB ga va 10-20% li o’t suyuqligiga yoki yarimsuyuq agarga ekiladi. Keyin undan yuqorida ko’rsatilgan zich oziq muhitlarga ekiladi. Endo muhitida salmonellalar esherxiyalardan farqli ravishda rangsiz koloniyalar hosil qiladi (laktozani parchalamaydi), vismusulfit agarda (S guruhidan tashqari) qora rangli koloniyalar o’sadi. Salmonellalarga xos, laktoza va saharozani parchalamaydigan, indol hosil qilmaydigan kulturani tomchili agglyutinasiya reaksiyasida tekshiriladi. Serologik usul da kasal hayvonlarga tashxis qo’yish va tashuvchanlikni aniqlash uchun ( yashirin davr) foydalaniladi. Bu maqsadda qon zardobi bilan agglyutinasiya reaksiyasi quyiladi ( tovuqdarda qon- tomchili agglyutinasiya reaksiyasi quyiladi). Fluoressensiyalovchi antitelo usuli ( ekspress diagnoz qo’yish usuli).Patmaterialdan tayyorlangan surtmalar metil yoki etil spirtida fiksasiyalanadi va fluoressensiyalovchi salmonellyozli zardob bilan ishlov beriladi. Harakterli yorug’lik beruvchi nurlanish ( yashil – sariq rangda) paydo bo’ladi. Fagotiplash. Diagnostik maqsadda ko’proq guruhli va tipli faglar ishlatiladi. Ikkita probirkada suyuq oziq muhitga salmonellaning sutkalik kulturasi ekiladi, bittasiga 3-4 tomchi fag qo’shiladi, ikkinchisi nazorat uchun qoldiriladi.

12-24 soatdan keyin fagli probirkada bakteriyalar lizisga uchrab, suyuqlik tiniq bo’ladi. Zich oziq muhitda bakteriyalar yuzaga bir tyokis ekiladi va bir tomchi fag tomdiriladi. Ikkinchi kuni fag tomchisi bo’lgan joyda o’sish bo’lmaydi. Biosinov zarur hollarda quyiladi. Buning uchun 18g massali oq sichqonlar terisi ostiga kultura suspenziyasi ( 50-100 mln mikrob tanachalari 1ml da) 0,2-0,3 ml yuboriladi. Ijobiy natijada 3-10 kunda sichqonlar o’ladi. Laboratoriyada tekshirish muddati 5-6 kun. Buzoqlar salmonellyozi qo’zg’atuvchisi S.enteritidis va S.typhimurium. Odamlar uchun ham xavfli. Kasal hayvonlarning go’shti yoki zararlangan sutni istyemol qilganda odamlarda og’ir toksikoinfeksiyalarni chaqiradi. Kasallik qo’zg’atuvchisining asosiy manbasi- kasal hayvonlar, reqonvalessentlar, klinik sog’lom bakteriya tashuvchilar. Buzoqlarning yalpi kasallanishida yoz kunlarida bir necha soat turib qolgan sut muhim infeksiya manbai bo’lishi mumkin. Chunki shu vaqt ichida sutga tezak bilan tushgan salmonellalar intesiv rivojlanib, hatto emlangan buzoqlarda ham kasallik chaqiradi. Buzoqlar sog’ayganidan keyin mustahkam immunitet hosil qiladi va qayta kasallanmaydi. Diagnoz kliniko-epizootologik ma’lumotlar (hayvon ning yoshi, kasallikning belgisi, xo’jalikning nosog’lomligi va h.k.), patologoanatomik yorish, shuningdek bakteriologik va serologik tekshirishlar natijasiga asoslanib quyiladi. Kasallikning oldini olish uchun o’lik va tirik vaksinalar, giperimmun zardoblar ishlatiladi. Polivalentli buzoq va boshqa hayvonlar salmonellyoziga qarshi, bivalentli buzoqlar salmonellyozi va kolibakterioziga qarshi giperimmun zardoblarni qo’llash yaxshi samara beradi. Davolash uchun ta’sir doirasi keng antibiotiklar, sulfanilamid va nitrofuran preparatlari bilan birga ishlatiladi.

Nazorat savollari: 1.Salmonellyoz qo’zg’atuvchilarining xususiyatlarini ayting. 2.Salmollyozni laboratoriyada tekshirish usullarini ayting. 3.Kolibakteriozni salmonellyozdan farqini ayting.

Asosiy adabiyotlar: 1. Kislenko V.N.,Kolichyov N.M.,Suvorina O.S. Chastnaya veterinarnaya mikrobiologiya i immunologiya. Chast 3. Chastnaya mikrobiologiya. M.KolosS, 2007.S.80-92. 2. Kislenko V.N. Praktikum po veterinarnoy mikrobiologii i immunologii. M. KolosS, 2005 g. S. 149-156. 3.Yemelyanenko P. A. i dr. Veterinarnaya mikrobiologiya, M, Kolos. 1982. S. S.154 - 173. Qo ’ shimcha adabiyotlar: 1. Vorobyev A.A. Medisinskaya mikrobiologiya, virusologiya i immunologiya. M. 2008 g. S. 363-369. 2. Kostenko T.S. i dr. Praktikum po veterinarnoy mikrobiologii i immunologii, M.: 1989. S.164 -170. 3. Antonov B.I. Laboratorniye issledovaniya v veterinarii.M.1986.S.209-218.

Похожие

Brusellyoz qo’zg’atuvchilari

Leptospiroz qo’zg’atuvchilari

Tuberkulyoz qo’zg’atuvchilari

Oziq–ovqat mahsulotlaridan kasallanish va ularning oldini olish

Infeksiya haqida ta’limot