Brusellyoz qo’zg’atuvchilari - Биология - Рефераты

Brusellyoz qo’zg’atuvchilari

Загружено в:

05.09.2022

Скачано:

0

Размер:

20.9677734375 KB

Brusellyoz qo’zg’atuvchilari Reja: 1. Brusellyoz qo’zg’atuvchilarini umumiy xarakteristikasi 2. Brusellyozni laboratoriya diagnostikasi. 3. Qo’llaniladigan biopreparatlar

Tayanch iboralar: brusella turlari, brusellalar migrasiyasi, homila tashlash, kasallik manbasi, tinktorial, kultural xususiyatlar, kultura, shtamm, vaksina, bakteriologik diagnoz. Brusellyoz qo’zg’atuvchisini birinchi marta 1886 yilda ingliz mikrobiologi David Bryus o’lgan odamning talog’idan ajratdi va Micrcoccus melitensis deb atadi. 1897- yilda Bing va Stribolt qoramollardan ajratadi va Bact.abortus bovis deb atadi, 1914 yilda D.Traum cho’chqalar tashlagan homilasidan ajratib – Bact.abortus suis deb atadi. Amerikalik olima A.Ivens 1918 yilda ushbu qo’zg’atuvchilarni chuqur o’rganib, xususiyatlari jihatidan bir – biriga yaqinligini aniqladi va D.Bryus sharafiga hammasini bir avlodga kiritib Brucella deb nomladi.Hozirgi vaqtda oltita brusella turi mavjud bo’lib, kasallikni qo’y va echkilarda – Brucella melitensis , qoramollarda – Brucella abortus, cho’chqalarda – Brucella suis , itlarda – Brucella canis, qo’chqorlarda – Brucella ovis, sichqonlarda – Brucella neotomae qo’zg’aydi. Qo’chqorlarda bu kasallik – infeksion epidedimit deb aytiladi. Brusellyoz yuqumli, surunkali o’tadigan kasallikdir. Barcha turdagi uy va yovvoyi hayvonlar, odamlar ham kasallanadi. U odamlarga kasal hayvon, uning mahsulotlaridan o’tadi. Brusellyoz enzootiyaning boshlanishida hayvonlarda yalpi homila tashlash, buning oqibatida yo’ldoshining tezda ajralmasligi, endometrit, bepushtlik bilan namoyon bo’ladi. Ko’p hollarda klinik belgilarsiz o’tadi. Brusellalarning bir tur hayvondan boshqa turiga o’tishi – migrasiyasi, muhim epizootologik va epidemiologik ahamiyatga ega. Masalan Br. melitensis qoramol va cho’chqalarda topilgan, shuning uchun bunday hayvonlar odamlarning brusellyoz bilan kasallanishida manbai bo’lib qoladi (Ye.V. Kozlovskii, 1954- 1956 va boshqalar). Shuningdek, Br.suis qoramol va qo’y, echkilarga, Br abortus qo’y, echki va cho’chqalarga migrasiya qilishi aniqlangan. Odam hamma turdagi brusella mikroblari bilan kasallanishi mumkin, ammo qo’yechki brusellalari odamlar uchun nihoyatda yuqumli bo’lib, kasallik og’ir kechadi. Morfologiyasi. Brusellalar polimorf-yumaloq, oval, kokksimon bakteriya lar yoki 0,5x0,7-0,6x1,5mkm o’lchamli tayoqchalardir.Spora hosil qilmaydi,

harakatsiz. Mikroskopda brusellalar bitta, ikkita yoki to’p-to’p bo’lib joylashgan holda ko’rinadi. Ba’zi olimlar brusellaning virulentli shtammlarida kapsulali shakllarini kuzatishgan. Tinktorial xususiyatlari. Anilin bo’yoqlari bilan yaxshi bo’yaladi. Grammanfiy. Maxsus bo’yash usullaridan biri –Stamp, Kozlovskiy , Shulyak-shin qo’llanadi. Brusellalar qizil rangda, boshqa bakteriyalar va to’qima hujayralari yashil rangga bo’yaladi. Kultural xususiyatlari . Brusellalarni o’stirish uchun quyidagi oziq muhitlar ishlatiladi: go’sht peptonli jigarli bulon – GPJB va agar, jigar – glyukoza gliserinli bulon – JGGB va agar, kartofelli agar, eritrit agar, zardob dekstrozali agar. Qo’chqorlarning infeksion epidedimit kasalligining qo’zg’atuvchisi Br.ovis zich yoki yarim suyultirilgan jigar zardobli yoki jigar aminopeptidli, zardob dekstrinli agarlarda, 10 – 15 % karbonat angidridi bor atmosferada o’sadi. Yirik shohli mollardan keltirilgan patmaterildan tayyorlangan ekmalarning yarmi tarkibida 10 – 15 % karbonat angidridi bor atmosferada, yarmi odatdagi atmosfera sharoitlarida o’stiriladi. Eksikatorda karbonat angidridning kerakli hajmini quyidagi yo’l bilan olish mumkin: 1.Gaz ballon yoki kipp apparati yordamida. 2.Natriy bikarbonat va sulfat kislota yoki xlorid kislota yordamida. 3.Spirt bilan namlangan paxtani yondirish yo’li bilan. Buning uchun probirkalar eksikatorning yarmini egallashi kerak. Ekmalar termostatda 3 7 – 38 o C 30 kun davomida o’stiriladi. Begona mikroflora bilan ifloslangan patologik materiallardan brusellani ajratish uchun oziq muhitlarga begona mikroflorani o’ldirib, brusellani o’sishiga to’sqinlik qilmaydigan antibiotiklar qo’shiladi. Zich oziqa muhitida nozik, yaltiroq, tiniq qavat hosil qiladi. Keyinroq xiralashib, ko’kish rangga bo’yaladi. Virulentli epizootik shtammlari agarda S koloniyalar hosil qiladi. Ular mayda, rangsiz, yumaloq, bo’rtiq, yuzasi silliq, tiniq, ko’kish koloniyalardir. Keyinroq xiralashadi. Bulonni bir xilda loyqalantiradi,

halqa hosil bo’ladi. Halqa bulon sathidan baland joylashadi. Kultura eskirgan sari probirkada cho’kma hosil bo’ladi. Probirkani qoqib ko’rganimizda cho’ziluvchan cho’kma, o’rilgan soch ko’rinishida ko’tariladi. R – shtammlari esa bulonni bir xilda loyqalantirmaydi keyinchalik tinib, ushoqsimon cho’kma hosil qiladi. S va R shaklli koloniyalarni farqlash uchun Uayt va Vilson (1951) maxsus bo’yash usulini taklif qilishgan. Biokimyoviy xususiyati. Brusellalarning proteolitik fermentlari yo’q, ular jelatinani suyultirmaydi, sutni ivitmaydi. Saxorolitik xususiyati kuchsiz. Ularning ba’zi bir shtammlarigina dekstroza, galaktoza, ksiloza, levulezani, rabinozani parchalaydi. Br.abortus va Br. suis lar vodorod sulfid ajratadi. Br.melitensis esa oltingugurt qo’shilgan muhitdagina hosil qiladi. Brusellalarning katalaza aktivligi aniqlangan. Chidamliligi . Brusellalar tashqi muhit ta’siriga chidamli bo’ladi. Nam tuproq, suvda 3 – 4 oy, qoramol tezigida past haroratda 160 kun, qo’y junida 1,5 – 5 oy, to’g’ri tushgan quyosh nurida 2,5 soat yashaydi. Sutda 8 kun, brinza va pishloqda 45 kun, yog’da 60 kun, sovuqda saqlangan go’shtda 20 kun yashaydi. Sut 70 o C ga qizdirilganda 30 daqiqada, qaynatilganda 1 – 2 daqiqada o’ladi. Sutni 70 0 C haroratda 30 daqiqa yoki 85-90 0 C haroratda 20 soniya Pasterizasiya lanadi. Dezinfeksiya uchun 2 % li o’yuvchi natriy, 20 % yangi sundirilgan ohak, 2 % li formaldegid, 4 % kreolin va hokazolar ishlatiladi. Patogenligi . Brusellalar – fakultativ, faqat hujayra ichida, ayniqsa zararlangan hayvon organizmining retikuloendotelial sistemasi hujayralarining ichida yashab, ko’payadi. Patogenezi . Brusellyoz infeksiyasining kirish darvozalari og’iz bo’shlig’i va nafas yo’llarining shilliq qavatlari, kon’yunktiva, teridir. Antigenlik xususiyati . Br.abortus, melitensis, suis uchala asosiy brusellalarning S shakli uchun umumiy termostabil antigen va ikikta serologik farqlanuvchi A va M antigenlar aniqlangan. Bundan tashqari ulardan hayvonlar uchun o’ta zaharli somatik Buaven kompleks – antigen (endotoksin) ajratib olingan. Bu antigen bilan immunlanganda – agglyutinin, presepitin, komplement

bog’lovchi moddalar va oposoninlar hosil bo’ladi. Antigenni teri ichiga yuborganda kasal hayvonlarda spesefik mahalliy reaksiya paydo bo’ladi. Immunitet kasallanib, tuzalgan hayvonlarda paydo bo’ladi. U infeksion – nosteril va infeksiyadan keyingi steril bo’lishi mumkin. U organizmda qo’zg’atuvchining qancha vaqt saqlanishiga bog’liq. Diagnozi .Brusellyoz bilan kasallangan hayvonlarni o’z vaqtida aniqlash, bunday xavfli kasallikni yo’q qilishda juda muhim ahamiyatga ega. Brusellyozga diagnoz qo’yish materialni laboratoriyada tekshirish (bakteriologik va serologik) hamda hayvonlarni xo’jaliklarda allergik tekshirishdan iborat. Rejali serologik va allergik tekshirishlar kasal va kasallikka gumon qilingan hayvonlarni aniqlashning asosiy usullari hisoblanadi. Tirik hayvonlardan laboratoriyaga tekshirish uchun tashlangan homila yoki uning ikki tarafdan boylangan oshqozoni, plasentasi, yo’ldoshi, sut, abssess va gigrom suyuqliklari, qo’chqorlardan urug’donning o’zgargan qismlari, bezlar yuboriladi. O’lgan hayvonlardan esa parenximatoz organlar va limfa tugunlari yuboriladi. Homila tashlagan hayvonlardan brusellyozga serologik tekshirish uchun qon ham yuboriladi. Bakteriologik diagnoz qo’yish: 1. Patmaterialdan tayyorlangan surtmalarni mikroskopiya qilish. Surtmalar Gram va maxsus usullardan birida bo’yaladi. Gram usulida brusellalar qizil, boshqa hujayralar ko’k rangda, Kozlovskiy usulida ham brusellalar qizil, boshqa hujayralar yashil rangga bo’yaladi. 2. Toza brusella kulturalarini oziqa muhitida ajratish. Yuqorida aytib o’tildi. Go’sht – peptonli jigarli bulon, eritrit agar. Begona mikroflora bilan ifloslangan patologik materialdan brusella kulturasini ajratish uchun oziq muhitga 1:100 000- 1:250 000 gensianviolet, 1:500 000 malaxit ko’ki, yoki 1:100 000 kristallviolet qo’shiladi.

Ekmalar bir oy o’stiriladi. Har haftada ko’rib boriladi. Ajratilgan kulturaning xususiyatlari o’rganiladi. 3. Biosinov 350 - 400 - gramm vaznli dengiz cho’chqalari yuragidan qon olinib zardobi RA usulida brusellyozga tekshiriladi. 1 : 5 nisbatda manfiy natija olinsagina ularda biosinov qo’yish mumkin. Keltirilgan patmaterialdan 1:10 nisbatda suspenziya tayyorlanib, 1 ml dozada dengiz cho’chqalari sonining ich tarafiga terisi ostiga yuboriladi. Gigroma moddasi esa dengiz cho’chqalariga 0,2 – 0,3 ml dozada teri ostiga yuborib zararlanadi. zararlantirilgandan keyin 15, 25, 40 chi kunlari dengiz cho’chqalaridan 1 – 2 ml qon olinib, zardobi RA usulida 1:10 dan 1:80 nisbatgacha brusellyozga tekshiriladi. Biosinovdagi dengiz cho’chqalarida brusellalarning sof kulturasi ajratilsa yoki qon zardobida RA 1:10 va undan yuqori nisbatlarda musbat natija olinsa, keltirilgan patmaterialdan kultura ajratilmasa ham tekshirish natijalari ijobiy ya’ni musbat hisoblanadi. Bakteriologik tekshirish muddati – 1 oy Biologik tekshirish muddati – 2 oy Serologik tekshirish usullari 1. Probirkalarda agglyutinasiya reaksiyasi - AR 1. KBR – komplement bog’lash reaksiyasi 3. UKBR – sovuqda uzoq vaqt komplement bog’lash reaksiyasi 4. RBN – roz bengal namuna– plastinkalarda roz bengal antegeni bilan AR qo’yish. 5. HR – halqali reaksiya ya’ni halqali reaksiya sutni tekshirishda ishlatiladi AR 1 ml hajmda 4 ta nisbatda qo’yiladi. Qo’y, echki, ohu,itlar qon zardobida- 1:25; 1:50; 1:100; 1:200.Ijobiy natijada 1:50 va undan yuqori titrlarda agglyutinasiya beradi. Qoramol, ot va tuyalarda 1:50; 1:100; 1:200; 1:400 ijobiy natija 1:100 va undan yuqori titrlar hisoblanadi. Mo’ynali hayvon va dengiz cho’chqalarida 1:20; 1:20; 1:40; 1:80 ijobiy natija 1:10 va undan yuqori titrlarda beradi. Yalpi tekshirishlarda faqat birinchi ikkita nisbatda tekshirish ruxsat etiladi.

KBR usuli birinchi bo’lib 1909 yilda Xols tomonidan qo’llanilgan. Sutda halqali reaksiya 1937 yili Fleyshxauyer tomonidan sut berayotgan sigirlarda brusellyozni aniqlash uchun taklif qilingan. Uning mohiyati shundan iboratki sutda spesefik agglyutininlar bo’lsa bo’yalgan brusellyoz antigeni bilan yopishib agglyutinat hosil qiladi. U sutning yog’iga shimilib yuqoriga ko’tariladi va bo’yalgan halqa hosil qiladi. Shuni inobatga olish kerakki sht №19 bilan emlangan sigirlarning suti ijobiy natija beradi. Allergik usul . Brusellyoz bilan kasallangan hayvonlarda terisi ichiga brusellyoz allergenlari yuborilganda allergik reaksiya paydo bo’ladi. Qoramol va cho’chqalar uchun Br.abortus ning agglyutinogen bo’lmagan shtammidan tayyorlangan allergen brusellizat VIEV ishlatiladi. Allergen yuborilgan joyda yaxshi namoyon bo’lgan shishning paydo bo’lishi allergik namunaning ijobiy natijasi deb hisoblanadi. Biopreparatlar. Brusellyozga qarshi aktiv immunlash 1906 yilda Bang tomonidan boshlangan edi. Sht №19 1923 yil Buk tomonidan sigir sutidan virulent shaklida ajratib olingan. 10 yil davomida kartoshkali agarda qayta ekib, shtamm 19 ning virulentligi pasaytirilgan. ShT №19 vaksinasi ishlatilgandan so’ng hayvonlar uzoq vaqt seropozitiv bo’lib qolishganligi tufayli brusellyoz bilan kasallangan hayvonlarni ajratish qiyin bo’lib qoldi. Bu esa olimlarimizga brusellyozga qarshi yanada mukammal tirik vaksinalar yaratishlari uchun izlanishlar olib borishiga turtki bo’ldi. Natijada sht №82 dan tayyorlangan vaksinalar amaliyotga taklif etilib, keng qo’llanildi.

Nazorat savollari: 1.Brusellyoz qo’zg’atuvchisining xususiyatlarini ayting. 2.Brusellyozga laboratoriyada qaysi usullarda tekshiriladi. 3.Brusellyozga yakuniy diagnoz nimaga asoslanib qo’yiladi. 4. Brusellyozning serologik diagnostikasi.

Asosiy a dabiyotlar: 1. Kislenko V.N., Kolichev N.M., Veterinarnaya mikrobiologiya i immunologiya. Chast 1. Obshaya mikrobiologiya. M. KolosS, 2006 g. S.13- 66. 2.Yemelyanenko P.A. i dr.Veterinarnaya mikrobiologiya. M., Kolos., 1982.S.7- 25. Qo’shimcha adabiyotlar: 1. Vorobyev A.A. Medisinskaya mikrobiologiya, virusologiya i immunologiya. M. 2008 g. S. 30-50. 2. Asonov N.R. Mikrobiologiya. M.: Agropromizdat. 1989.S.3-18.

Похожие

Leptospiroz qo’zg’atuvchilari

Tuberkulyoz qo’zg’atuvchilari

Salmonellyoz qo’zg’atuvchilari

Infeksiya haqida ta’limot

Patogen misetlar va mikoplazmalar