Lotin Amerikasi mamlakatlari adabiyoti. - Литература - Рефераты

Lotin Amerikasi mamlakatlari adabiyoti.

Загружено в:

11.09.2022

Скачано:

0

Размер:

66.5 KB

Lotin Amerikasi mamlakatlari adabiyoti. Reja: 1. Lotin Amerikasi mamlakatlari adabiyotiga umumiy tavsif. 2. Pablo Neruda hayoti va ijodi. 3. Jorji Amadu hayoti va ijodi. 1

X1X asrda Lotin Amerikasi mamlakatlari - milliy-ozodlik harakatining kuchayishi bilan xarakterlanadi. Ezilgan omma chet el bosqinchilari va ularning malaylari - mashalliy hukmronlarga qarshi kurashlarini davom ettirib, jiddiy g’alabalarni qo’lga kiro’tdilar. Xalqlarning ezuvchilarga qarshi kurashi shozirgi kunda ham qitoaning ko’p yerlarida davom etmoqda. Pablo Neruda (1904-1973) Pablo Neruda (Neftali Rikardo Reyes) Chilining janubidagi Parralp shaharchasida temir yil xizmatchisi oilasida tug’iladi. Pablo Nerudaning 20-yillar oxiri va 30-yillar boshida yozgan dastlabki sheorlari individualistik xarakterda bilib, ularda shoirning suboektiv kayfiyatlari aks etgan. Shoirning katta ijtimoiy-siyosiy voqealardan uzoq, g’amgin motivlar bilan qoplangan bu sheorlari shakl tuzilishi jihatidan ham murakkab bilgan.P.Neruda ijodida keskin o’zgarish 30-yillarning ikkinchi yarmida yuz beradi. Shu vaqtda u katta siyosiy shodisalarga duch keladi. 1934 yildan Madridda diplomatiya xizmatida bilgan P. Neruda ispan xalqining general Franko fashist qishinlariga qarshi olib borgan qahramonona kurashini ko’radi. U respublika shimoyachilariga katta xayrixoshlik bilan qaraydi. Chili hukumati buyrug’i bilan 1937 yilning kuzida Ispaniyadan chiqib ketadi va "qalbdagi Ispaniya" (1938) kitobini yaratadi. Fashistlarga nafrat bilan tila bu asar tezda ko’p tillarga tarjima qilinadi. Shoir mazkur she’rlarida Ispaniyani qonga botirgan xoinlarni g’azab bilan laonatlaydi. "Nafrat", "Boylar aybi bilan kambag’allashgan Ispaniya", "Shaqoratlangan yer" sheorlarida og’ir ashvolga tushib qolgan Ispaniya va uning xalqi haqida qayg’uradi, ozodlikni sezuvchi mehnatkashlarning kelajagiga ishonch bilan qaraydi."internasional brigadaning Madridga kelishi" sheorida turli mamlakat xalq vakillaridan iborat ispan birodarlarga yordam qilini cqizgan jangchi- internasionalistlarni tabriklaydi. "qalbdagi Ispaniya" kitobi Pablo Nerudani individualistik poeziyaning tor doirasidan realistik sa'natning keng yiliga chiqqan shoir bilib yetishganini ko’rsatadi. Shunday qilib, Pablo Neruda ijodida yakka- yolg’o’zlik, qayg’u o’rnini ozodlik va demokratiyani shimoya qiluvchi otashin minbar shoirning zalvorli ovozi egallaydi. Prezident Gonsalos Videlaning sotqinligini fosh etgan va polisiya ta’qibi ostida 2

yurgan Pablo Nerudaning oddiy kishilarga bag’ishlab yozgan ajoyib asarlaridan biri "Baharo’yat qishig’i" (1950) epopeyasida Amerikaning eng qadimgi davridan tortib to shozirgi kungacha bilgan tarixi aks etgan.Epopeya XV bobdan iborat. Uning 1 bobi ("Er nuri")da Amerikaning tabiati - isimliklar dunyosi, hayvonlari, qushlari, yer osti oyliklari, daryolari va qabilalari haqida hikoya qilinadi. "Istilochilar" deb atalgan uchinchi bobda Markaziy va Janubiy Amerikani zabt etib, uning xalqlarini qirib tashlagan va qul qo’lgan ispan konkvistodor-fotishlari haqida gapiriladi. Epopeyaning to’rtinchi bobi - "Xaloskorlar"da chet el bosqinchilari zulmiga qarshi otlangan mashalliy xalqlarning ozodlik urushi tasvirlangan. Bunday kurashga Kuautemon (Meksika), Lautro (Chili), Tupok Amaru (Peru) boshchilik qiladilar. Xalqlarning zolimlarga qarshi kurash mavzui "O’rmon kesuvchi uyg’onsin" deb ataladigan 1X bobda aks etgan. Epopeyaning "Qochoq" (X), "Puno’taka gullari" (X1), "qo’shiq mavjlari" (X11), "qayg’uli vatanga yangi yil gimni" (X111), "Buyuk okean" (XIV) kabi so’nggi boblarida shoirning turli mamlakatlardagi darbadar kezishlari, oddiy kishilar haqidagi taassurotlari aks etgan. "Bahariyat qishig’i" epopeyasi "O’zim shaqimda" gi (XV) bob bilan tugaydi. Bu qismdagi sheorlarda ("Uy", "Yildagi do’stlar", "Sayoshatchi", "Uzoq yerlarda", "Urush", "Sevgi", "Meksika", "qaytish", "Hayot", "Men yashayajakman") shoirning hayot mashaqqatlari haqidagi qarashlari ifodalanadi. "Baharo’yat qishig’i" epopeyasidan so’ng Neruda yana bir qancha asarlar yozgan. Ulardan biri "Tokzorlar va hamollar"ni (1954) Yevropa va Osiyoda yashovchi ishchilar, deshqonlar, yozuvchi va siyosiy arboblarga bag’ishlangan. U O’taliyaning shahar va daryolari, Pragadagi ko’priklar, Polpshadagi qurilishlar, Vengro’ya o’rmonlari haqida chuqur mulohazalar yuro’tadi. 50-60-yillarda Neruda "Oddiy narsalar haqida qasida" (1957), "Muhabbat haqida", "qora orol daftari" avtobiografik dostoni va boshqa asarlar yaratadi. Jorji Amadu (1912 yilda tug’ilgan) Jorji Amadu hozirgi zamon Braziliya adabiyotining yirik vakili, yozuvchi, olim va jamoat arbobi. "Xalqlar O’rtasida tinchlikni mustashkamlash uchun" Xalqaro Lenin mukofoti bilan taqdirlangan. 3

J.Amadu Jahon Tinchlik Kengashining aozosidir. Jorji Amadu inqilobiy harakatlar kuchayib borayotgan 30-yillarning boshlarida ijod etishga kiro’shadi. Uning 19 yoshida yozgan asari "Karnaval mamlakati" (1931) Birinchi romanidir. 40-50- yillardagi ijodi bilan u katta shuhrat qozonadi.Jorji Amaduning ilk asarlari - "qahva" (1933), "Ter" (1934), "Jubiaba" (1935) Braziliya ijtimoiy hayotining dolzarb masalalariga bag’ishlangan, tanqidiy realo’zm rushida yozilgan romanlardir."Bepoyon yerlar" romanidagi bosh personajlar yirik pomeshchiklarga aylangan sobiq harbo’ylardir. Ulardan har bo’rining o’z qiyofasi bor. Polkovnik Orasio o’z kuchiga ishongan, hukmronlikka intiluvchi, irodali, lekin shafqat nimaligini bilmaydigan shaxs. "Bepoyon yerlar"ning davomi sifatida "Oltin mevalar dalasi" romani paydo biladi. unda "qahva ilkasi" - shosildor yerlar uchun kurash yana ham keskinlashgani tasvirga tushiriladi. Endi bu yerlarni qo’lga kiritish uchun chet el kapo’tali aralashadi. Serdaromad qahvani eksport qilish bilan shug’ullanuvchi yirik Kapitalistik birlashmalar yuzaga keladi. Ular barcha shosildor yerlarni qillariga kiritiladilar. "Qizil kurtaklar" (1946) romanining markazida deshqon Jeronimo oilasining og’ir ashvoli tasvirlangan. Zamindor bu oilan ijaraga qiyilgan yerdan shaydaydi. Ko’plar qatorida Jeronimolar ham boshqa shtatga ish axtarib jo’naydilar. Yil uzoq bilib, chil tepaliklaridan iborat. Odamlar ochlikdan darmonso’zlanib yo’qiladilar. Bolalar va keksalar ochlikka bardosh berolmaydilar. Keksa Jeronimo ham och qolib yilda iladi. Ko’p qiyinchiliklarni yengib, yetib borganlarning qismati yana ham og’ir kechadi. Ular qattiq ekspluatasiyaga duchor biladilar. Nima qilmoq kerak, degan siroq tug’iladi. "qizil kurtaklar" romanining ikkinchi qismi "Umid yillari"da deshqon Jeronimoning uch O’g’li taqdiri hikoya qilinadi. Romanning nomi ramziy. Braziliya xalqining o’z ozodligi uchun kurashi kuchayib bormoqda, inqilobning qizil kurtaklari birtib chiqmoqda. Romanning xotimasida Braziliya inqilobchilarini yangi - navqiron avlodi haqida so’z boradi. Asar qahramoni Nenen vataniga yolg’o’z o’zi emas, balki inqilob ishida unga katta tayanch bilmish nabirasi bilan 4

birga qaytadi. Yozuvchi 1947 yilda yana vatanidan chiqib ketadi va uzoq yillar mushojirlikda yashaydi. "Ozodlik podpolpesi" (1954) ana shu davr mashsulidir. Jorji Amadu unda xalq ozodligi uchun kurahayotgan irodali va jasur kishilar, - yorqin obrazini yaratgan. Bular Joakin Vitor, Joze Gonsalo, Mariana, negr ishchisi Doroteu va uning xotini Inasiya, Joan, Ruyvo, fashizmga qarshi kurashda qatnashmoq qasdida Ispaniyaga yil olgan kapo’tan Rodriges. Shafqatsiz tuzum tomonidan qattiq ta’qib ostiga olingan kommunistlar yaShirin holatga o’tib, og’ir haroitda fashizmga qarshi ozodlik kurashini davom ettiradilar. Jorji Amadu 60-70-yillarda ham qator asarlar yaratdi. Bular "Kinkas Sginp Vodaning g’alati ilimi" (1963) qissasi, "Biz kechani qo’riqladik" (1966) kabi romanlardir. Braziliyada mashalliy fashistlarning nayranglarini fosh etgan "Harbiy kitelp, akademik mundir, tungi kiylak" (1979) romani g’oyaviy mazmunining chuqurligi bilan ajralib turadi. 5

Adabiyotlar: 1. I.Karimov “Barkamol avlod orzusi”. T.: Sharq, NMK, 1999 , -- 184 bet. 2. Chet el adabiyoti tarixi.Namunaviy dastur va Ishchi dastur.2004, T.: Nizomiy nomidagi TDPU, 2004 3. Alimuhammedov A. Antik adabiyot tarixi. T.: O`qituvchi, 1976 ,-416 bet. 4. Komilov N. Tafakkur karvonlari. T., Ma`naviyat. 1997. 5. Homer. Iliada. T.: G’.G’ulom nomidagi Adabiyot va san`at nashriyoti, 1988. 6. Homer. Odisseya. Ikkinchi qo`shiq g’g’ “Jahon adabiyoti” 2001,№8, 58 – 66 –bet. 7. F.Sulaymonova. Sharq va G’arb. T.: O`zbekiston, 1999. 8. F. Boynazarov. O`rta Osiyoning antik davri. –T.: O` kituvchi , 1991. 9. F.Boynazarov. Qadimgi davr tarixi . Jizzax, “Sangzor”, 2002. 6

Похожие

Romantizm adabiyoti

Turkman adabiyoti

Qozoq adabiyoti

Arman adabiyoti

Gruzin adabiyoti