Energiya turlari (mexanik, elektr, quyosh va atom energiyasi) 5-sinf - Техника и технология - Учебники (по школьные предметы)

Energiya turlari (mexanik, elektr, quyosh va atom energiyasi) 5-sinf

Загружено в:

19.04.2023

Скачано:

0

Размер:

1046.5 KB

5-sinf texnologiya darsligi asosida 46-mavzu: Energiya turlari (mexanik, elektr, quyosh va atom energiyasi)

Bizning mamlakatimiz shunday jannatmakon o‘lkaki, bu o‘lkada barcha ne’matlar mavjud. Shunday ne’matlardan biri bu elektr energiyasi hisoblanadi. “ Energiya ” so‘zi yunonchadan olingan bo‘lib, “harakat, faollik, kuch, quvvat” degan ma’nolarni bildiradi. Energiyaning o‘zgarishi shu o‘zgarishlarni sodir qilish uchun bajariladigan ish bilan belgilanadi. Masalan, bolta bilan o‘tin yorganda ish bajariladi. Shu bajarilgan ishga energiya deb ataladi.

Energiya resurslari yoqilgʻi (koʻmir, neft, gaz, oʻtin) va yoqilgʻi boʻlmagan vositalarga (suv, shamol, quyosh energiyasi va boshqalar) boʻlinadi. Yoqilgʻi bilan bogʻliq energiya resurslari tiklanmaydigan, yoqilgʻi bilan bogʻliq boʻlmaganlari esa tiklanadigan resurslar hisoblanadi. Bular muqobil energiya manbalari deb ham ataladi. Tabiatda mexanik, elektr, quyosh, atom, shamol va boshqa turdagi energiyalar mavjud. Mexanik energiya deb mexanik harakatlarning va o‘zaro ta’sirlarning miqdoriy o‘lchoviga aytiladi.

Gidroenergetika – dunyoda qayta tiklanadigan energiya manbalarining eng ko‘p ishlatiladigan turidir. Shuningdek, bu elektr energiya ishlab chiqarishning eng qadimgi usuli hisoblanadi.

Energiyaning bu turi suv resurslari asosida energiya ishlab chiqarishga asoslangandir. Suv resurslari energiyasidan foydalanish uchun suv oqimi maxsus qurilgan inshootlar va jihozlar majmuyi – gidroelektr stansiyalar (GES) yordamida elektr energiyasiga aylantiriladi. Oʻzbekistonning energiya tizimi xalq xoʻjaligi va aholining yoqilgʻi (koʻmir, gaz, neft), elektr energiyasiga boʻlgan ehtiyojini toʻliq qondiradi va boshqa davlatlarga eksport ham qilinadi.

Gelioelektr (“gelio” yunoncha “quyosh”) stansiyalar – quyosh energiyasini katta miqdordagi elektr energiyasiga aylantiradigan zamonaviy stansiyadir. Bu stansiyaning ishlashi oddiy bo‘lib, bir necha ming kvadrat metr maydonga o‘rnatilgan geliostat oynalar quyosh bilan barobar aylanib, quyosh nurlarini suyuqlik, ko‘pincha suv bilan to‘ldirilgan sig‘imga yo‘naltiradi.

Keyingi jarayonlar esa odatdagi issiqlik elektr stansiyalaridagi kabi davom etadi. Ya’ni, suv isib qaynaydi va bug‘ga aylanadi. Bug‘ turbinani, turbina esa generator rotorini aylantiradi va shu tariqa elektr energiyasi ishlab chiqariladi.

Quyosh batareyalari – elektr energiyasini muntazam ishlab chiqarish yoki keyinchalik foydalanish uchun uni to‘plash imkoniyatiga ega. Quyosh batareyalari tuzilishining oddiyligi, o‘rnatishning osonligi, ko‘p xizmat talab etmasligi va uzoq muddat foydalanish mumkinligi bilan ajralib turadi.

Atom energiyasi – atomlarning markazida joylashgan atom yadrosida sodir bo‘ladigan jarayonlar natijasida ajralib chiqadigan energiyadir.

Bu energiya bir tomondan elektr energiyaning tannarxini kamaytirsa, ikkinchi tomondan insoniyatni bir necha yuz yillar davomida energetika muammolaridan xalos qiladi.

Mamlakatimizda ilk atom elektr stansiyasi Rossiyaning “ Rosatom ” korporatsiyasi bilan hamkorlikda barpo etilmoqda. U Navoiy va Buxoro viloyatlari chegarasida joylashgan To‘dako‘l suv ombori yaqinida quriladi. Atom elektr stansiyasini 2028-yilgacha ishga tushirish rejalashtirilgan.

Shamol energiyasidan, asosan, elektr energiyasi olish uchun foydalaniladi. Quyosh mavjud ekan, shamol esadi va u qayta tiklanadigan energiya manbasi hisoblanadi. Ushbu muqobil energiya boshqa energiya manbalariga nisbatan arzon va qulay, hech qanday yoqilg‘i talab etmaydi, atrof-muhitni zararli chiqindilar bilan ifloslantirmaydi.

Похожие

47-48-mavzu Elektr dvigatellar (motorlar). Batareyalar va ularning turlari 5-sinf

Asbob-uskuna va moslama turlari 5-sinf

Tikuv mashinasining turlari va tuzilishi 5-sinf

Asbob-uskuna, moslama va stanok turlari 5-sinf

Texnika turlari. Texnikaning klassifikatsiyasi va tavsiflari 5-sinf