47-48-mavzu Elektr dvigatellar (motorlar). Batareyalar va ularning turlari 5-sinf - Техника и технология - Учебники (по школьные предметы)

47-48-mavzu Elektr dvigatellar (motorlar). Batareyalar va ularning turlari 5-sinf

Загружено в:

19.04.2023

Скачано:

0

Размер:

1456.5 KB

5-sinf texnologiya darsligi asosida 47-48-mavzu:

Elektr energiyasini mexanik energiyaga aylantirib beradigan elektr mashinalar dvigatellar (motorlar) deyiladi. Elektr dvigatellar xalq xo‘jaligining deyarli hamma sohasida ishlatiladi. O‘zgaruvchan elektr mashinalarining yana bir turi bu asinxron dvigatellardir

Asinxron dvigatellar elektr energiyasini mexanik energiyaga aylantirib beradi (1-rasm). Bu dvigatellar konstruksiyasining soddaligi, arzonligi, ishda ishonchliligi sababli sanoat, qishloq xo‘jaligi va xalq xo‘jaligining barcha sohalarida keng qo‘llaniladi.

Batareyalar va ularning turlari Batareya – bu elektr energiyasi bilan ishlaydigan turli xil qurilmalar uchun quvvat manbayidir. Batareyalarning eng keng tarqalgan dumaloq (silindrsimon) shakldagi 5 ta turi mavjud: sho‘r, ishqorli, litiyli, kumushli va havo-ruxli (2-rasm).

Nima uchun batareyalarga tushirilgan chiqindi qutisi belgisi ustidan taqiq chizig‘i tortib qo‘yilgan bo‘ladi? (3-rasm)

Unutmang! 1. Muddati o‘tgan va foydalanib bo‘lingan batareyalarni chiqindi qutisiga tashlash mumkin emas! 2. Batareyalarni og‘izga solishga mutlaqo yo‘l qo‘ymaslik kerak! 3. Ishlatib bo‘lingan batareyalarni utilizatsiya (qayta ishlash) qilish uchun yig‘ib topshirish kerak. Bu belgi ishlatilgan batareyalarni chiqindi qutilariga tashlash qat’iyan taqiqlanishini anglatadi. Chunki o‘zi barmoqdek keladigan bu mitti energiya manbalari inson salomatligi va tabiat uchun juda katta zarar yetkazadi.

Bu energiya manbalari kichkina bo‘lishiga qaramay, zarari anchagina. Chiqindiga tashlangan batareyaning ustki qoplamasi turli issiqlik natijasida eriydi va unda saqlanuvchi zaharli moddalar “ozodlikka chiqadi”. Bitta batareya 20 metr kvadrat yer, 400 litr suv, 1 ta tipratikan, ikkita daraxt, bir necha ming yer qurtini zaharlashga yetadigan kuchga ega.

Elektr energiyani ishlab chiqarishning eng keng tarqalgan usuli bu suv asosida olinayotgan energiyadir, ya’ni gidroenergetika. Bu energiyani olishda k о‘ plab gidravlik uzatmalardan foydalaniladi.

Gidravlika (yunoncha “ hidor ” va “ aulos ” – “ naycha ” ) – suyuqliklarning muvozanat va harakat qonunlarini oʻrganish bilan shugʻullanadi. Suyuqliklar ishtirokida bir mexanizmning ikkinchi mexanizmini harakatga keltirishiga asoslangan mexanizmlar gidravlik uzatmalar deyiladi.

Ishlash prinsipiga qarab gidravlik uzatmalar hajmiy va gidrodinamik turlarga bo‘linadi: 1. Hajmiy gidravlik uzatmalar hajmiy nasoslar yordamida ishlaydi. Bunday uzatmalarda energiya suyuqlik orqali yetaklovchi valdan statik bosim sifatida uzatilib, gidrodvigatelni ishga tushiradi. Bu uzatma gidrostatik uzatma ham deyiladi. Hajmiy gidravlik uzatmalarga gidrotransformatorni misol qilib keltirish mumkin (4-rasm).

Gidrotransformator (Transformator lotincha “transformo” – “oʻzgartiraman”) suyuqlik ta’sirida harakatni o‘zgartirib beradigan gidravlik uzatmadir. 4-rasm. Gidrotransformator: 1 – qulflash muftasi; 2 – turbina g‘ildiragi; 3 – nasos g‘ildiragi; 4 – reaktor g‘ildiragi; 5 – tishli uzatma.

2. Gidrodinamik uzatmalar parrakli gid - romashinalar yordamida ishlaydi. Bu yerda ish g‘ildiraklarga beriladigan bosim natijasida amalga oshiriladi. Bu uzatmalar ba’zan turbouzatma deb ataladi. Bunga sabab ularda markazdan qochma nasos va gidravlik turbinalardan birgalikda foydalanilganligidir.

Gidrodinamik uzatmalarga yuk ko‘tarish moslamasi (domkrat)ni misol qilib keltirish mumkin (5-rasm).

Похожие

Energiya turlari (mexanik, elektr, quyosh va atom energiyasi) 5-sinf

Yog‘ochga ishlov berish stanoklari va ularning turlari 5-sinf

Kompozit materiallar va ularning turlari. Kompozit materiallardan foydalanish 5-sinf

Asbob-uskuna va moslama turlari 5-sinf

Tikuv mashinasining turlari va tuzilishi 5-sinf