Buterbrod. Buterbrod tayyorlash texnologiyasi. Issiq va yaxna ichimliklar 5-sinf - Техника и технология - Учебники (по школьные предметы)

Buterbrod. Buterbrod tayyorlash texnologiyasi. Issiq va yaxna ichimliklar 5-sinf

Загружено в:

19.04.2023

Скачано:

0

Размер:

3052.5 KB

5-sinf texnologiya darsligi asosida 30-mavzu:

“ Buterbrod” so‘zining ma’nosi nima? “ Buterbrod ” so‘zi nemis tilidan olingan bo‘lib, “ yog‘li non ” degan ma’noni bildiradi. Buterbrodlarni tayyorlash juda qulay va oddiy. Chiroyli tayyorlangan buterbrodlar bilan istalgan dasturxonni bezash mumkin. Ular juda mazali. Buterbrodlar eng oson tayyorlanadigan taom turiga kiradi. Ular turli xil ko‘rinishda bo‘lib, dasturxonga ko‘rk bag‘ishlaydi. Buterbrodlarning oziqaviy qiymati mahsulotning sifatiga qarab belgilanadi. Buterbrodlarni tayyorlash uchun non (qora yoki bug‘doy non) asos hisoblanadi. Non uyimizda doimo bo‘ladi. Xalqimizda “ Non – rizq-ro‘zimiz ”, “ Nonning ushog‘i ham – non ”, “ Doni yo‘qning noni yo‘q, noni yo‘qning joni yo‘q ”, “ Nonni yerdan so‘ra, oqqan terdan so‘ra ” va boshqa maqollar bejiz aytilmagan. Nonni maxsus non qutichada saqlagan afzal, chunki shunda u o‘zining sifatini yaxshi saqlaydi. Buterbrod uchun nonning qalinligini 1,0 cm dan oshirmay, turli shakllarda (dumaloq, yarim dumaloq, uchburchak, to‘rtburchak v. h.), tayyorlab olinadi.

Nima deb o‘ylaysiz, buterbrod uchun nonni qanday shaklda kesgan ma’qul?

Qiziqarli ma’lumot Osiyoning sharqi va janubidagi orollarda istiqomat qiluvchi aholi qadim zamonlardan beri meva daraxtlarining ba’zilarini non daraxti deb atashadi. Buning boisi shuki, bu daraxtlar serhosil, mevalari bir yo‘la yoppasiga yetilmay, birin-ketin pishadi va non o‘rnida iste’mol qilinadi. Non daraxtining 15–20 yillik bir tupi 1–2 kishini, 5–6 tupi esa katta bir oilani bemalol bir yil boqa oladi. Ulkan meva shaklan bochkaga yoki nokka o‘xshaydi, bo‘yi 30–90 santimetr, diametri 25–50 santimetr keladi. Pishgan meva och sariq yoki limonrang, po‘sti chuchmalroq bo‘ladi. Bu mevalar noyabrdan avgustgacha birin-ketin pishaveradi. Ehtiyojga qarab keragicha ovqatga ishlatiladi.

Avgust, sentabr va oktabr oylarida non daraxti gullashdan va meva tugishdan to‘xtab, dam oladi. Shu davr o‘tgach, yana gullab, meva tugishga kiradi. Meva xomligida eti qattiq, pishganida xamirdek yumshoq bo‘ladi. Ovqat uchun faqat urug‘siz navlarining mevalari ishlatiladi. Pishgan mevalardan har xil non tayyorlanadi. Bunday nonning mazasi biz iste’mol qiladigan nonlarnikidan deyarli farq qilmaydi. Uni yeganlar o‘zlarini doimo baquvvat va bardam sezadilar. Bu hol sinovlar bilan tasdiqlangan. Chunki mazkur nonning tarkibida B va E guruhiga kiradigan vitaminlar ko‘p. Ular non pishirilganda ham erimay, parchalanmay aslicha saqlanadi.

Buterbrod tayyorlash usuliga qarab, alohida pichoq tanlanadi. Buterbrod uchun non, go‘sht, baliq, sutli mahsulotlar hamda sabzavot va mevalar kerak bo‘ladi. Buterbrodlar quyidagi turlarga bo‘linadi: 1. Ochiq buterbrodlar. 2. Yopiq buterbrodlar. 3. Gazak uchun tayyorlangan buterbrodlar (kanape, tartinka). Ochiq buterbrodlar. Bunday buterbrodlarni tayyorlashda bo‘lka yoki baton non taxminan 1 cm qalinlikda, 40 g og‘irlikda tekis qilib qirqiladi. Tayyorlangan kolbasa, pishloq, ko‘kat va hokazo mahsulotlar non bo‘lagi ustiga joylanadi. Mahsulot 1–3 tagacha bo‘laklanishi, buterbrod bir yoki bir necha xil mahsulotlardan tayyorlanishi ham mumkin.

Yopiq buterbrodlar. Yopiq buterbrodlarning noni ochiq buterbrodlarga qaraganda yupqaroq qilib kesiladi. Uning sirtiga yupqa qilib sariyog‘ surtiladi va ustiga mahsulot qo‘yiladi, keyin yana non bo‘lagi bilan yopiladi. Gazak uchun tayyorlanadigan buterbrodlar (kanape). Ularni tayyorlash uchun nonning yumshoq bo‘lagi kichik kub, romb, doira shakllarida kesiladi, keyin qizdirilgan tovada ikki tomonini qizartirib qovurib olinadi. Non sovutilgandan so‘ng ustiga sariyog‘ surtiladi va uning shakliga moslab mahsulot qo‘yiladi. Usti sabzavotlar, ko‘katlar bilan bezatiladi. Bu buterbrod bir necha qavat qilib, bir necha xil mahsulotlardan tayyorlanishi ham mumkin.

Issiq va yaxna ichimliklar Ertalabki dasturxonga qanday ichimlik turi tortiladi? Ichimlik turi uchun qanday idishlardan foydalanasiz? Choy – mashhur ichimlik turi hisoblanadi. Qadimdan choydan davolash usulida foydalanilgan. Oshqozon, ichak kasalliklarida, qon bosimi oshganda, asab tolalarini tinchlantirishda choydan foydalanilgan. U o‘z xususiyatiga ko‘ra chanqovbosdi hamda charchoq chiqaruvchi hamdir. Choyni Yevropaga birinchi bo‘lib gollandiyalik savdogarlar olib kirishgan bo‘lib, keyinchalik Indoneziya, Hindiston, Yaponiya, Afrika davlatlarida choy yetishtirish yo‘lga qo‘yilgan. Choyni yetishtirish unga ishlov berishga qarab bir necha navlarga bo‘linadi. Qo‘l mehnati bilan yetishtirilgan, terib olingan, unga rang, ishlov berilgan choylar oliy navli choylar hisoblanadi.

Choy damlash texnologiyasi Kerakli jihozlar: suv qaynatish uchun chovgum, choynak, choyqoshiq, choy shamasini to‘sib qoluvchi moslama, piyola. Tayyorlanish jarayoni 1. Chovgumda suv qaynatib olamiz. 2. Choynak qaynoq suvda chayib olinadi. 3. Choyqoshiqda quruq choy solamiz. 4. Choynakka qaynagan suv quyib, 3–5 da- qiqaga tindirib qo‘yamiz. 5. Choyni shakar, limon, murabbo bilan iste’mol qilish mumkin.

D i q q a t!

Suv. Toksinlar tanani tark etadi. Yalpiz choyi. Tinchlantiradi, bosh og‘rig‘ini yengillashtiradi. Anor sharbati. Yurak va qon tomirlarining ishini normallashtiradi. Kompot. Vitamin kompleksini o‘z ichiga oladi. Klyukva sharbati. Immunitet tizimini mustahkamlaydi, shamollashda yordam beradi. Olma sharbati. Jigar va buyrak uchun yaxshi.

Ushbu ichimliklar dasturxonga muzdek holatda qo‘yiladi. Ichimlik suvi, kvas, mors, sharbatlar qopqoqli grafinlarda yoki turli shakldagi finjonlarda tortilishi mumkin. Salqin ichimlik yoniga salfetka hamda idishda muz qo‘yishni unutmang. Diqqat qiling! Gazli ichimliklar tarkibida aspartam kukuni, limon kislotasi, benzionat natriy hamda uglekisel gazi mavjud. Bu inson organizmidagi kerakli mineral moddalarning parchalanib, vitaminlarning kamayishiga taʼsir ko‘rsatadi.

Kofe – tropik kofe daraxtining urug‘i. Undan tayyorlangan ichimlik xushbo‘y ta’mi, hidi bilan mashhurdir. Kofe daraxtining vatani Afrika hisoblanadi. Aynan afrikaliklar birinchi bo‘lib kofe ichimligini tayyorlagan. Kofe don, kukun ko‘rinishida sotiladi. Undan tayyorlangan ichimlik insonning kayfiyatini ko‘tarish bilan birga, ishga layoqatlilikni ham oshiradi. Issiq va yaxna ichimliklar tayyorlash Qora qahvani tayyorlash tartibi 1. Qahva qaynatkichdagi 1 litr suvga bir necha qoshiq yanchilgan mayda qahvani solib, qaynagunicha isitiladi, lekin qaynatilmaydi. Odatda, bir chashka suvga 2 choyqoshiq kofe solinadi. 2. Tayyor qahvani chashkalarga quyib, alohida idishda shakar yoki qand bilan birga tortiladi. Sutda qaynatilgan qahvani tayyorlash tartibi Kerakli masalliqlar: 6 g yanchilgan qahva, 25 g shakar, 75 g sut. 1. Sut qaynatiladi, so‘ngra shakar va qora qahva qo‘shib, yana qaynagunicha isitiladi. 2. 2. Tayyor bo‘lgan qahva stakan yoki finjonlarda dasturxonga tortiladi.

Kakao – kakao daraxtining urug‘idan olinadi. Janubiy Amerikadan Yevropaga 1492-yil Kolumb olib kirgan. Kakao ko‘p kaloriyali ichimlik hisoblanadi. Charchoq va stressdan xalos bo‘lishga yordam beradi. Kakao tayyorlash tartibi Kerakli masalliqlar: 6 g kakao kukuni, 25 g shakar, 130 ml sut. 1. Kakao kukuniga shakar qo‘shib aralashtiriladi. 2. Bu massaga ozgina qaynoq sut quyib, yaxshilab aralashtiriladi. 3. So‘ngra qolgan sut quyilib, qaynagunicha isitiladi. 4. Tayyor kakao stakan yoki chashkalarga quyilib, dasturxonga tortiladi.

Giyohli choylar – giyohlardan tayyorlangan ichimlik. Ular xuddi choy singari tayyorlanadi. Rangi va xushbo‘yligi bilan farq qiladi, shifobaxsh va tinchlantiruvchi xususiyatlarga ega. Ularni shifobaxsh o‘simliklarning quritilgan bargi, gullaridan va mevalaridan yoki ularning aralashmalaridan tayyorlanadi. Undan tashqari, o‘simliklarning bir necha turlarini aralashtirib, xushbo‘y va shirin ichimlik olish mumkin. Yaxna ichimliklarga nimalar kiradi? O‘lkamizda necha xil meva va sabzavot yetishtiriladigan bo‘lsa, barchasidan ichimlik tayyorlanadi. Yaxna ichimliklarga sharbat, ayron kabilar kiradi. Qaynoq choyni sovutib yoki unga muz qo‘shib ichish mumkin. U ham chanqovbosdi yaxna ichimlikka kiradi.

Ayron – yog‘i olingan qatiqni iylab, ichiga muz soling, agar qatiq yog‘liroq bo‘lsa, qaynab sovutilgan suv qo‘shib iylaysiz. Nisbati 1 stakan qatiqqa 0,5 stakan suv. Ta’bga ko‘ra tuz, ko‘k olma parrak qilib, rayhon bargi mayda to‘g‘rab solinadi va aralashtiriladi. Taomdan so‘ng bir chaqmoq muz qo‘shib, piyolada tortiladi. O‘rik suvi – oftobda quritilgan turshakni yaxshilab yuvib, sirli kastrulkaga solasizda, suv quyib bir qaynatib olasiz. Nisbati – 300 g o‘rik qoqiga 1 litr suv. Qaynab chiqqan sharbatni sovutib, so‘ngra muzlatkichga qo‘yasiz. Piyola yoki stakanga quyib dasturxonga tortasiz.

Q i z i q a r l i m a ’ l u m o t Choyning kashf etilishi xitoy tibbiyotining otasi Shen Lunga taalluqli. Ishdan charchab kelgan Shen Lun gulxan yoqib, suv qaynatishga qaror qiladi va daraxt barglari qanday qilib idishga tushib qolganini ko‘rmay qoladi. Qaynatilgan ichimlikni ichib bo‘lgach, u o‘zini tetik va bardam sezadi, go‘yo butun tanasiga issiqlik oqib kiradi. Shunda u yangi shifobaxsh vosita topganini tushunadi va uning xususiyatini yaxshiroq o‘rganishga qaror qiladi. Bunday kashfiyotdan keyin xitoyliklar choy o‘simliklarini o‘rganishga va ularni yetishtirishga astoydil kirishadilar. Keyinchalik Xitoyda choy so‘zi “ cha ” deb aytilib, o‘zining iyeroglifiga ega bo‘ladi.

Похожие

Milliy taom tayyorlash texnologiyasi 5-sinf

Modellashtirish va andaza tayyorlash 5-sinf

Pazandachilik xonasi. Sabzavotlarga ishlov berish texnologiyasi. Salat tayyorlash 5-sinf

Gazlamani bichishga tayyorlash va bichish 5-sinf

Xalq hunarmandchiligi texnologiyasi. Kashtachilik tarixi haqida ma'lumot 5-sinf