33-34-§. Bosh plan chizish bo‘yicha amaliy mashg‘ulot 9-sinf - Черчение - Учебники (по школьные предметы)

33-34-§. Bosh plan chizish bo‘yicha amaliy mashg‘ulot 9-sinf

Загружено в:

02.08.2022

Скачано:

0

Размер:

2041.5 KB

9-sinf tasviriy san’at darsligi asosida 33-34-mavzu: 33-§. NAZORAT ISHI

www.arxiv.uz(Ushbu mashg‘ulotni kompyuterda bajarish tavsiya etiladi.) Hozirgi mustaqillikka erishgan yurtimizda turli bunyodkorlik ishlari qatori yangi maktablar qurilmoqda, eskilari ta’mirlanmoqda. Shu bois maktab binosi atroﬁ da stadion, gimnastika, cho‘milish suv havzasi kabi sport majmuasi, ustaxonalar, bog‘lar, gulzorlar, dizayn talabida landshaftlar bunyod etilmoqda. Ana shularni bosh planda tasvirlashga harakat qilinglar. Bu amaliy mashqda har bir o‘quvchi o‘z uyining yoki o‘zi o‘qiydigan maktabning yoki o‘qituvchi taklif etgan joyning bosh planini chizish bilan shug‘ullanish tavsiya etiladi. Bosh planda yuqorida bayon etilgan bunyodkorliklar aks ettirilishiga intiling. Unda bosh planning barcha talablari ko‘rsatilgan (31.2-chizmaga qarang).

www.arxiv.uzMURAKKAB QIRQIMLAR Pog‘onali qirqim. Detalni bir-biriga parallel bo‘lgan tekisliklar bilan kesish natijasida hosil qilingan qirqim pog‘onali qirqim deyiladi (1- chizma, a). Bu yerda A, A tekisliklar hosil qilgan qirqimlar o‘zaro parallel, lekin chizmada (1- chizma, b) qirqimlar bitta tekislikka keltirilgan, ya’ni qo‘shilgan holda yaxlit tasvirlanadi. Chizmada qirqimning oddiy yoki murakkabligini A–A yozuv orqali bilib bo‘lmaydi. Qirqim turi ustki ko‘rinishida kesim chizig‘iga qarab aniqlanadi. Chizmada ikkita tekislik orqali hosil bo‘lgan qirqim bitta tekislik kesib o‘tgandek bir tomonlama shtrixlanadi.

www.arxiv.uzSiniq qirqim. 2-chizma, a da murakkab siniq qirqim namunasi ko‘rsatilgan. Qirqim yaqqol tasvirda qulay bo‘lishi uchun detalni shartli burib tasvirlangan. Detalni o‘zaro kesishuvchi tekisliklar bilan kesish natijasida hosil bo‘lgan qirqim siniq qirqim deyiladi. Bu yerda A tekislik V ga parallel bo‘lib, V ga o‘zining haqiqiy kattaligida, A1 yordamida hosil bo‘lgan qirqim V ga o‘zgarib, ya’ni qisqarib proyeksiyalanadi (bu yerda ikkinchi A shartli A1 deb belgilandi).

www.arxiv.uzChizmada bu ikkala tekislik hosil qilgan qirqimlarni bitta tekislikka keltirib tasvirlash zarur. Buning uchun A tekislik o‘z o‘rnida qoldirilib, A1 ni chapdan o‘ngga A bilan bitta tekislik hosil qilguncha buriladi. Shunda A1 tekislikdagi tasvir ham V ga o‘zining haqiqiy kattaligida proyeksiyalanadi. Natijada, A va A1 dagi qirqimlar bir-biri bilan bitta tekislikka keltiriladi (2-chizma, b) va ikkala tekislikdagi qirqimlardan yaxlit bitta qirqim hosil bo‘ladi.

www.arxiv.uzChizmada bu tekisliklarning o‘zaro kesishishi, ya’ni siniq chizig‘i detalning V ga parallel simmetriya o‘qi bilan qo‘shilib qolgani uchun u joy shtrix-punktir chiziqda tasvirlanadi. Bu qirqimlarda qanday qirqim qo‘llanilganligini bilish kerak bo‘lsa, detalning ustki ko‘rinishiga qaraladi. Murakkab qirqimlar ma’lumot uchun berildi.

www.arxiv.uzSXEMALAR Buyumlarni loyihalash, sozlash, nazorat qilish, tuzatish va ulardan foydalanish hamda mexanizm, asbob, moslama, inshoot va hokazolarning harakat (ish) jarayoni ketma-ketligi sxemalarda tushuntirish beriladi. Shu boisdan sxema loyihaga oid graﬁ k hujjat hisoblanadi. Unda buyum (mashina) qismlarining tarkibi va mexanizmlarning vazifasiga ko‘ra harakat jarayonlarini aniqlash, ularni ishga sozlash va to‘g‘rilash hamda o‘rnatishda va ular orasidagi bog‘lanishlarni shartli belgilar bilan tasvirlovchi konstruktorlik hujjati sxema deyiladi. Mashina va agregatlarda mexanik, ya’ni kinematik, gidravlik, pnevmatik harakatlari va elektr tarmoqlari mujassamlashgan bo‘ladi.

www.arxiv.uzUlarni ishlatishni osonlashtirish maqsadida, yig‘ish chizmalari qatorida sxemalari ham chizil adi. Sxemalar masshtabga rioya qilmasdan bitta ko‘rinishda, bitta tekislikda yoyil gandek chiziladi yoki aksonometrik proyeksiyada tasvirlanadi. Mashina mexanizmlarida suyuqlik qo‘llanilsa gidravlik, havo yo‘li bilan ish bajarilsa pnevmatik sxemalari tuziladi. Masalan, mashina tormozlantirilganda uning tizimida suyuqlik bo‘lsa gidravlik, havo yordamida tormozlansa pnevmatik sxema chiziladi.

www.arxiv.uzKinematik sxemalar. Mashina elementlarining bir-biriga nisbatan harakatini tushuntirib beradigan sxema kinematik sxema deyiladi. Kinematik sxemalar elementlari O‘zDSt 2.770:2003 ga binoan shartli belgilarda soddalashtirilib chiziladi. Vallar, o‘qlar, shatunlar asosiy yo‘g‘on tutash chiziqda, qolgan elementlari ingichka tutash chiziqda chiziladi. 1-chizma, a, b da tishli g‘ildiraklarning harakatlarini kuzatib o‘rganadigan modellardan birining kinematik sxemasi tasvirlangan. Modelning asli o‘rnida uning yaqqol tasviri (1-chizma, a) bo‘yicha: chapda bir juft qiyshiq tishli silindrik ilashmadan vint (chervyak) tishli uzatmaga harakat beradi. O‘z navbatida, chervyak tishli ilashma reykali uzatmani harakatga keltiradi.

www.arxiv.uzSxema (1-chizma, b)da ushlagich (1) orqali val (I) aylantirilsa, qiyshiq tishli silindrik g‘ildirak (2) xuddi o‘zidek g‘ildirak (3) ni harakatga keltiradi. U, o‘z navbatida, val (II) ni aylanma harakat qildiradi. Val (II) dagi chervyak (4) chervyakli g‘ildirak (5) ni harakatlantiradi. U, o‘z navbatida, val (III) ni aylantiradi. Natijada silindrik tishli g‘ildirak (6) reyka (7) ni harakatga keltiradi. 2-chizmadagi vertikal parmalovchi uskunaning kinematik sxemasi o‘qilsin, unda: 2, 3, 4, 6, 14-turli ko‘rinishdagi tishli uzatmalar, 5-parma joylashtiriladigan patron, 7-vintdagi gayka, 8-zanjirli uzatma, 9-elektr yoritgich, 10-detalning val bilan biriktirilishi, 11-podshipnik, 12-detalning valga qo‘zg‘almas biriktirilishi, 13-kulachokli mufta tasvirlangan. ( Н.А. Бабулин «Построение и чтение машиностроительных чертежей» kitobidan olindi).

www.arxiv.uz

www.arxiv.uz1, 2, 3- GRAFİK İSHLAR UCHUN VARİANTLAR O‘quvchilar tomonidan kesim, qirqimlar va aksonometriya mavzulariga ba g‘ishlangan graﬁk ishlar individual variantlarda bajarilishini hisobga olgan holda, ularni ilovaga A(l –12), B(13–24) va C(25–36) variantlarda kiritildi. 1-graﬁ k ish. Kesimlar. Variantlar: A(l–12), B(13–24), C(25–36). 2-graﬁ k ish. Qirqimlar. Variantlar: A(l–12), B(13–24), C(25–36). 3-graﬁ k ish. Qirqimlar. Variantlar: A1(1–12), B1(13–24), C1(25– 36). A2(l–12), B2 (13–24), C2 (25–36). Graﬁk ish uchun o‘qituvchining tavsiyasiga binoan ushbu variantlardan biri tanlanadi. Kesim, qirqimlar uchun berilgan individual variantlarni masshtabda kattalashtirib ko‘chirib chizishda A4 bichimga moslashtiring va o‘lchamlar son qiymatlarini bajarilgan chizmadan o‘lchab yozib qo‘ying.

www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Похожие

14-15-16-§. Eskiz chizish bo‘yicha amaliy mashg‘ulot 9-sinf

31-32-34-mavzu AKSONOMETRIK PROYEKSIYALAR BO'YICHA AMALIY MASHG'ULOT 8-sinf

23-24-25-§. Boltli birikmani chizish 9-sinf

9-10-mavzu Geometrik naqsh - girih chizish 8-sinf

30-31-§. Kompyuterda buyumlarni loyihalash 9-sinf