23-24-25-§. Boltli birikmani chizish 9-sinf - Черчение - Учебники (по школьные предметы)

23-24-25-§. Boltli birikmani chizish 9-sinf

Загружено в:

02.08.2022

Скачано:

0

Размер:

1067.5 KB

9-sinf tasviriy san’at darsligi asosida 23-24-25-mavzu: 24-§. Shpilkali birikmani chizish

Texnikada rezbali birikmalar ko‘p ishlatiladi. Ular boltli, shpilkali va vintli birikmalar hisoblanib, ularni shartlilik qo‘llanilgan va soddalashtirilgan ko‘rinishda chizish mumkin. Boltli birikma. Birikmada boltning uzunligi biriktiriladigan detallar qalinligiga bog‘liq. Biriktiriladigan detallardan birining qalinligi a = 25 mm, ikkinchisining qalinligi b = 35 mm berilgan bo‘lsa, ularga shayba qalinligi h, gayka balandligi H va gaykadan boltning rezbali uchi chiqib turadigan zaxira k = 0,25d lar yig‘indisidan iborat, ya’ni bolt uzunligi l = a + b + h + + H + k (23.1-chizma, a).

Misol. Biriktiriladigan detallardan birining qalinligi a = 25 mm, ikkinchisiniki b = 35 mm va boltning rezbasi d = 24 mm berilgan bo‘lsin. Boltli birikma chizmasini chizing. 1. Simmetriya o‘qi chiziladi. Unda aniqlangan bolt uzunligi belgilanadi. Boltning kallagi balandligi H uning uzunligiga kirmaydi, uni l dan tashqariga qo‘yiladi. l oralig‘ida biriktiriladigan detallar qalinligi a va b, shayba qalinligi h, gayka balandligi H va k o‘rinlari ingichka yordamchi chiziqlarda belgilab chiqiladi.

Biriktiriladigan detallar teshigi do= 1,1 d = 26 mm da chiziladi. Boltli birikmaning ustdan ko‘rinish o‘rni aniqlanadi va u joy ingichka chiziqda belgilanib, biriktiriladigan detallar chegarasi ham ingichka chiziqda chiziladi (23.1-chiz ma, a).

2. Bolt, shayba va gaykalar chiziladi. Ustdan ko‘rinishida gayka va shayba chiziladi (23.1-chizma, b). Ustdan ko‘rinishda bolt uchi tasviri chiziladi, ya’ni rezba sterjenda o‘yilgani ko‘rsatiladi. 3. Gayka va bolt faskalari chizilib, chizma taxt qilinadi (23.1-chizma, c). Yig‘ish chizmalarida bolt, gayka, shaybalar qirqimga tushsa ham standart talabiga ko‘ra ular qirqilmay tasvirlanadi.

Biriktirilayotgan detallar kesim yuzal arining shtrixlari bir- biriga qarama-qarshi chiziladi. Yig‘ish chizmalarida ikki xil detal yonmayon to‘g‘ri kelib qolsa ham ularning kesim yuzal ari bir- biriga qarama-qarshi qilib shtrixl anadi. Ikkita detal bir-biriga tegib tursa, ularning umumiy chegarasi bitta chiziqda tasvirlanadi.

Bolt sterjeni bilan biriktiriladigan detallar teshigi orasida tirqish (zazor) bo‘lganligi uchun ikkala detal oralig‘ida umumiy chegara chizig‘i bolt sterjenigacha chiziladi. Yig‘ish chizmalarida o‘lchamlarning eng kerakligi qo‘yiladi. Boltli birikmada rezbaning o‘lchami hamda biriktirilayotgan detallarning qalinligi ko‘rsatiladi. Boltli birikmani ikkita ko‘rinishda shartli soddalashtirib tasvirlash mumkin (23.1-chizma, d).

24-§. SHPILKALI BIRIKMANI CHIZISH Shpilkali birikma. Shpilkaning uzunligi bolt uzunligi kabi aniqlanadi. Bu birikmada biriktiriladigan detal shpilkaga kiydiriladi. Shuning uchun shpilka uzunligi l ni aniqlashda kiydiriladigan detal qalinligi a, shayba qalinligi h, gayka balandligi H va ehtiyot qism k ning yig‘indisi hisobga olinadi (24.1- chizma, a). Bu yerda l1 shpilka uzunligiga kirmaydi.

Misol. Shpilka rezbasining diametri d = 24 mm va biriktiriladigan detal qalinligi a = 25 mm berilgan. Shpilkali birikmani chizing. 1. Buning uchun dastlab simmetriya o‘qi chiziladi. Unda oldindan aniqlangan shpilka uzunligi l o‘lchab qo‘yiladi. l oralig‘idagi biriktiriladigan detal qalinligi a, shayba va gaykalar o‘rni belgilanadi. Shpilka uzunligi ostiga shpilkani burab kiritiladigan rezbali uchi va shpilka uyasi chiziladi (24.1- chizma, a). Shpilka uyasining oxiriga 120° li konus chiziladi. Bu konus rezba o‘yishdan oldin d0 diametrda ochilgan silindrik teshikning oxirida parmadan qolgan iz hisoblanadi.

Uyaga shpilkaning uchi burab kiritilgandan keyin uyada 0,5 d zaxira qoladi. Bu yerda uya chuqurligi t = l1 + 0,5 d = 43 mm ga teng. Shpilka uyasining ustdan ko‘rinishi chiziladi va biriktiriladigan detallar ingichka chiziqda chegaralanadi (24.1-chizma, a). 2. Shpilkaning uyaga burab kiritiladigan holati chiziladi. Yig‘ish chizmasida rezbalarning bir-biriga kirib turishida doimo rezbaning katta diametri kontur chiziqda tasvirlanadi. Ya’ni, rezbaning tashqi diametri asosiy yo‘g‘on tutash chiziqda chiziladi.

Rezbali teshik sterjenga o‘yilgan rezba bilan almashadi (24.1- chizma, b). Shpilka uchi rezbasigacha burab kiritiladi. Shuning uchun uya chegara tekisligi chizig‘i bitta chiziqda tasvirlanadi. 3. Biriktiriladigan detal, shayba va gaykalar chiziladi. Gaykaning faskasi, detal va shpilka sterjeni oralig‘ida tirqish (zazor), shpilka faskalari chiziladi. O‘lchamlari qo‘yiladi va chizma taxt qilinadi (24.1-chizma, c). Shpilkali birikmani ham ikkita ko‘rinishda shartli soddalashtirib tasvirlash mumkin (24.1-chizma, d).

1. d = 30 mm li biriktiriladigan detal qalinligi a = 35 mm metrik rezbali shpilka birikmasini chizing. 2. Shpilka uyasi, biriktiriladigan detal, shpilka va shaybalar berilgan (24.2-chizma). Shartli soddalashtirilgan shpilkali birikmani chizing. 6-graﬁ k ish. Rezbali birikmalar. Boltli yoki shpilkali birikma chiziladi. Bu graﬁk ishda birikma shartli soddalashtirilgan ikkita ko‘rinishda bajariladi.

Ajralmaydıgan bırıkmalar Hayotda shunday birikmalar kerakki, ularning elementlarini bir-biriga qo‘zg‘almaydigan qilib o‘ta mustahkam birlashtirish talab qilinadi. Masalan, avtomobil motori va boshqa buyumlarini payvandlash (parchinlash) yo‘li bilan ajralmaydigan qilib bajarilgan ramaga o‘rnatiladi. Detallarni payvandlash yo‘li bilan biriktirish (O‘zDSt 2.312:2003) – ajralmas birikmaning bir turi. Payvand choklari metallni eritib quyish natijasida yoki biriktiriladigan detallar metallni eritib hosil qilinadi.

Detallarni payvandlash energiya manbayiga qarab elektr yoyli, gazli, elekt ron nurli turlarga bo‘linadi. Payvand birikmalarining quyidagi turlari mavjud: uchma-uch (24.4-chizma, a), ustma-ust (24.4- chizma, b), burchakli (24.4-chizma, c), tavrli (24.4-chizma, d). Payvandlanadigan ulamalarning uchlari yo‘nib yoki qayirib payvandlanadi (24.4-chizma, e, f ). Chokning shartli belgisi to‘g‘ri burchakli uchburchak ingichka chiziq bilan chizilib, balandligi chok belgisidagi sonlarning balandligiga teng bo‘ladi. Payvandlab tayyorlanadigan buyum (podshipnik)ning ishchi chizmasi 24.5-chizmada ko‘rsatilgan. Unda ishlov berish uchun zarur bo‘ladigan o‘lchamlargina ko‘rsatiladi.

Detallarni parchin mixlar bilan biriktirish – ajralmas birikmaning bir turi. Parchinlash jarayoni: biriktiriladigan detallarda teshik d0 = 1,1d (d – parchin mix diametri) diametrda ochiladi (24.6-chizma, a), oldindan qizdirilgan parchin mix bu teshikka kiritiladi (24.6-chizma, b), maxsus presslovchi ma- shina parchin mixning uchini parchinlaydi (25.6- chizma, c).

Shunda parchin mix diametri list teshigi bilan bir xil yo‘g‘onlashadi. Parchinlash vositasida hosil bo‘lgan chokning chizmasi 24.6-chizma, d da ko‘rsatilgan. Parchin mixlarning o‘zaro joylashishiga qarab, shaxmat tartibli va parallel choklar bo‘ladi. Biriktiriluvchi listlar uchlarining joylashishiga qarab uchma-uch va ustma-ust choklarga bo‘linadi. Uchma-uch choklarga tagliklar qo‘yiladi (24.7-chizma). Detallari parchin mixlar bilan biriktirilgan fermaning qismi 24.8- chizmada ko‘rsatilgan. Bunday chizmalarda parchin mixlarning o‘rni o‘q chiziqlar bilan almashtirilishi mumkin. Ushbu ajralmaydigan birikmalar ma’lumot uchun berildi.

Похожие

23-24-mavzu Texnik modelni konstruksiyalash va uning ko'rinishlarini chizish 8-sinf

9-10-mavzu Geometrik naqsh - girih chizish 8-sinf

14-15-16-§. Eskiz chizish bo‘yicha amaliy mashg‘ulot 9-sinf

33-34-§. Bosh plan chizish bo‘yicha amaliy mashg‘ulot 9-sinf

21-22-§. Ajraladigan va ajralmaydigan birikmalar 9-sinf