To'ra Sulaymon she'rlari 8 -sinf - Литература - Учебники (по школьные предметы)

To'ra Sulaymon she'rlari 8 -sinf

Загружено в:

25.09.2021

Скачано:

0

Размер:

1089.1044921875 KB

8-sinf adabiyot darsligi asosida 22-mavzu:

ARMON Bobomning orzulari amalga oshmas bo'lsa, Yurgan yo'limda o'lan, qo'shiq qalashmas bo'lsa, Qo'shiqlarim bog'lardan, tog'lardan oshmas bo'lsa, El-yurt baxtini kuylash menga yarashmas bo'lsa, Ko'nglimda armon yotar Cho'kib qolgan nor misol. Bemavrid xeshlarimning ko'zlarida yosh ko'rsam, Bir mard bilan nopokning taqdirin tutash ko'rsam, Qaysi bir begunohni keng yo'lda adash ko'rsam, Bir betayin kimsaning oyog'ida bosh ko'rsam, Ko'nglimda armon yotar Terskaydagi qor misol.

Aro yo'lda qolguday bo'lsa biror yo'ldoshim, Manzilga yetmay turib, qoqilsa qayg'udoshim, Muhtoj bo'lsa kimgadir, jon ayamas qurdoshim, Badkor degan nom olsa biror bir vatandoshim, Ko'nglimda armon yotar Ulab bo'lmas tor misol. Gulzorni alaf bossa, zog' bossa bog'bon turib, Muallaq qolsa kimdir, yer turib, osmon turib, Bir gazanda toptasa, tuproqni posbon turib, Bir yo'rtoq yo'l boshlasa, qudratli karvon turib, Ko'nglimda armon yotar Buzilgan ro'zg'or misol.

Tuyg'u va tushunchalarni har bir odam o'zicha - o'z darajasi, ehtiyojidan kelib chiqib anglaydi, talqin qiladi. Masalan, kimningdir o'zini baxtli hisoblashi uchun unchalik ko'p narsa kerak emas. Boshqalarning havasini kel-tiradigan hovli-joy, betashvish yashashni ta'minlaydigan mol-dunyo bunday odamlar uchun baxt manbasi hisoblanadi. Boshqa bir odam uchun esa bu narsalarning bari bor- yo'g'i qulay yashash sharoitidan boshqa narsa emas.

To'ra Sulaymonning lirik qahramoni bu tushunchaga juda jiddiy talab bilan yondashadi. Uning ko'nglini hayotning mayda-chuyda hoy-u havaslari, o'tkinchi manfaatlari armonga to'ldirolmaydi. Bu lirik qahramon o'ziga hayotda nihoyatda katta talablar qo'yadi. O'sha talablarga loyiq bo'lolmaslik uni xavotirga soladi, cho'chisa shundan cho'chiydi.

She'rning har bir misrasida faqat lirik qahramon taqdiriga emas, balki xalqi va insoniyat taqdiriga daxldor muammolarni bu qahramon o'z muammolari deb bilishi ochila boradi. Keling, shu katta armonga sabab bo'ladigan holatlarning ayrimlariga to'xtalaylik: « El-yurt baxtini kuylash menga yarashmas bo'lsa... » Shu birgina misrada bir necha ma'no nazarda tutilayotganiga e'tibor beraylik. Xo'sh, shoirga el-yurt baxtini kuylash qachon yoki nega yarashmaydi? agar el-yurt aslida baxtsiz bo'lsa-yu, uni « baxtli » deya kuylash chinakam shoirga yarashmaydi;

o agar o'zini shoirman deb yurgan odam el-yurt baxti ni samimiy, ishonarli va ta'sirli kuylay olmasa - bu ham yarashiqsiz qiliqdir; o agar shoir el-yurt baxtini kuylashni oddiy maddohlik deb o'ylab, o'ziga ep ko'rmasa, bu - ijodkor samimiyatidan emas, balki takabburligidan nishonadir; o agar shoir o'z ijodida nuqul muammobozlik, hasrat bilan shug'ullanib, baxt qo'shiqlarini kuylashdan qolgan bo'lsa... Endi mana bu misraga diqqat qilaylik: « Muallaq qolsa kimdir, yer turib, osmon turib ...» Matndan olib qaraganda, « yer turib » tayanchsiz - muallaq qolishni tasavvur qilish va qoralash mumkin.

Zamindan oyog'i uzilgan - kibr zabtiga olib xalqdan uzoqlash-gan, bosar-tusarini bilmay « uchib yurgan » kimsalar aks ettirilgan bu holat hammaga tanish. Lekin nima uchun shoir « muallaq qolsa kimdir ... osmon turib » ham deydi? Axir osmonda tayanch nuqtasi yo'q-ku! Nima, shoir hayot haqiqatiga zid boryaptimi? Mantiqsizlikka yo'l qo'yayaptimi? Aslo! Bu yerda gap boshqa yoqda. Avvalo, inson o'zini ko'klarga ko'targan xalqning osmon qadar yuksak ishonchiga tayanishi, bu tayanch - ishonchni boy berib qo'ymasligi lozim.

Ikkinchi ma'no - ishora shuki, agar insonning imon-e'tiqodi mustahkam bo'lsa, u har qancha yuksalib borsada, iymon tayanchini - Xudoni yoddan chiqarmaydi. Unga suyanadi. Shoir, odam bolasi ikki dunyo orasida muallaq qolmaslikni istasa, Yerga - o'zi singari odamlarga va Osmonga - o'zini yaratgan qudratga suyanmog'i lozimligini birgina misrada ifoda etadi. Shunday qilib, yuqorida ta'kidlanganidek, « Armon » she'rining har bir misrasidan ruhiyatga oziq bo'luvchi ma'nolarni ko'plab topish mumkin.

* * * To'ra Sulaymonning yuqoridagi ikki she'ri tahlili tajribasiga suyangan holda, navbatdagi she'rlarini o'zingiz mustaqil tahlil qilishga urining. Bunda she'rlar uchun berilgan savol va topshiriqlarning har biriga alohida diqqat qilish yaxshi samara beradi.

TAVALLO Nelardandir ko'ngil bo'lib g'ash, Xam egilib, bu egilmas bosh, Ko'zlarimda qalqib tursa yosh, Bu holimga berolmay bardosh, Bir mushtipar Onam yig'laydir, Qolganlari yolg'on yig'laydir. Qaytar bo'lsam quruq qo'l ovdan, Qora qozon qolsa qaynovdan, Ham ayrilib o'lja, ulovdan, Qarzga botar bo'lsam birovdan, Taskin berib Onam yig'laydir, Qolganlari yolg'on yig'laydir. Birda haqdin, birda nohaqdin, Jabr ko'rsam bir betavfiqdin, Ortda tursam qalbi quroqdin, Qadrim xarob bo'lsa tuproqdin, Ohlar urib Onam yig'laydir, Qolganlari yolg'on yig'laydir. Og'a-ini o'rtasida gap... Alhol, kelib chiqsa ixtilof, Biri izzat, biri mulk talab, - Bu oq sutim, mehrimga xilof, - Deya sho'rlik Onam yig'laydir, Qolganlari yolg'on yig'laydir.

Sinalmoqning gali kelganda, Nogoh mag'lub bo'lsam maydonda, Nomim qolmas bo'lsa jahonda, Kim do'st-dushman bilinar onda Ahvolimga Onam yig'laydir, Qolganlari yolg'on yig'laydir. G'anim bir yon, men bir yon bo'lsam, U ustuvor, men uryon bo'lsam, Bu ham kamday nogiron bo'lsam, Yog'och ot'ga yonma-yon bo'lsam, Oy tutilib, Onam yig'laydir, Qolganlari yolg'on yig'laydir. Bo'lsam gumroh, bo'lsa gunohim, Vujudimga solmasdan vahm, Qabul aylab tavallo - ohim, Darig' tutmay mehring, Ilohim, Yig'latmagin mushfiq Onamni, Volidayi muhtaramamni.

GUL BIR YON, CHAMAN BIR YON Chaman ichinda bir gul, gul bir yon, chaman bir yon, Sarv-u sanobarmidir - soch bir yon, suman bir yon, Sahar, subhi sodiqda mushk bir yon, mujgon bir yon, Tun pardasin tortsa gar, oy bir yon, osmon bir yon. O'sgan bog'iga olqov, o'stirgan bog'boniga, Xavf-u xatardan saqlab kelgan soyaboniga, Andalib qo'nar, zog'lar qo'nolmas bo'stoniga, Maqtoviga men bir yon, borliq suxandon bir yon.

Hakim zoti bor yerda dard bir yon, darmon bir yon, Yoring jafokash bo'lsa, uy bir yon, zindon bir yon, Ikki jon bir bo'lmasa, sham bir yon, shamdon bir yon, Ayri bo'lsa yo'llari, tug' bir yon, qalqon bir yon. Bu olamda Oy tanho, muborak Quyosh tanho, Bo'y qizlarning ichinda bir shu egma qosh tanho. Uningdek hech kim menga bo'lmasa sirdosh tanho, Go'ro'g'li sulton bir yon, To'ra Sulaymon bir yon.

Savol va topshiriqlar 1. «Chaman ichinda bir gul» — «kim»mi yoki «nima»mi? 2. «O’sgan bog'iga olqov, o'stirgan bog'boniga, 3. Xavf-u xatardan saqlab kelgan soyaboniga» misralarida kimlar yoki nimalar to'g'risida gap ketyapti? 4. She'rning uchinchi bandi mazmunini izohlashga harakat qiling. «Ikki jon bir bo'lmasa», «ayri bo'lsa yo'llari» — bunday oilani nimalar kutadi? 5. Mazkur she'r asosida yaratilgan qo'shiqni sinfdoshlaringiz bilan birga eshiting. She'rning qo'shiqqa aylanishida «topgan-lari» va «yo'qotganlari» xususida fikr almashing.

Похожие

To'ra Sulaymon 8 -sinf

Muhammad Yusuf she'rlari 8 -sinf

Abdulla Oripov she'rlari 10 - sinf

Hamid Olimjon she'rlari haqida 10 - sinf

Kuntug'mish 8 -sinf