Abdulla Oripov she'rlari 10 - sinf - Литература - Учебники (по школьные предметы)

Abdulla Oripov she'rlari 10 - sinf

Загружено в:

28.01.2022

Скачано:

0

Размер:

9239.5 KB

10-sinf adabiyot darsligi asosida 22-mavzu: ABDULLA ORIPOVS H E ` R L A R I

«MUNOJOT»NI TINGLAB Qani ayt, maqsading nimadir sening, Nega tilkalaysan bag‘rimni, ohang. Nechun kerak bo‘ldi senga ko‘z yoshim, Nechun kerak, rubob, senga shuncha g‘am! Eshilib, to‘lg‘anib ingranadi kuy, Qaylardan kelmoqda bu oh-u faryod. Kim u yig‘layotgan, Navoiymikin, Va yo may kuychisi Xayyommikin, dod! Bas, yetar, cholg‘uchi, bas qil sozingni, Bas, yetar, ko‘ksimga urmagil xanjar, Nahotki dunyoda shuncha g‘am bordir... Agar shu «Munojot» rost bo‘lsa agar. Agar aldamasa shu sovuq simlar, Gar shul eshitganim bo‘lmasa ro‘yo. Sen beshik emassan, dorsan, tabiat, Sen ona emassan, jallodsan, dunyo! Eshilib, to‘lg‘anib ingranadi kuy, Asrlar g‘amini so‘ylar «Munojot». Kuyi shunday bo‘lsa, g‘amning o‘ziga Qanday chiday olgan ekan odamzod!

«MUNOJOT»NI TINGLAB» SHE’RI HAQIDA Siz «Munojot» kuyini hech tinglaganmisiz? «Munojot» so‘zining lug‘aviy ma’nosini bilasizmi? Bu she’rda shoirning «Munojot» kuyini tinglagandan keyingi kay ਀ yati juda teran ifodalangan. She’r shoirning kuyga, rubob va chalg‘uvchiga murojaati uslubida yozilgan. Munojot – g‘amli kuy.

« Munojot» so‘zi arabcha bo‘lib, yordam so‘rash, yolvorish, yalinish, najot so‘rash ma’nolarini anglatadi. Ma’lumki, « Munojot » – o‘zbek mumtoz musiqasi tarixida juda katta o‘rin tutadigan asarlardan biri. Uning ohangida g‘amginlik, inson qalbiga mahzunlik beradigan dard bor. Dard tufayli lirik qahramon ko‘ziga yosh keladi, bag‘ri tiklanadi.

Kuy shoirga kimlarningdir yig‘isi, oh-u faryodi bo‘lib eshitiladi. Shunda Navoiy, Xayyom bejiz eslanmaydi. G‘am ko‘lami katta, u kecha yo bugun paydo bo‘lgan emas, uning yukini odamzod ko‘tarishi oson emas. Kuy shunchalar mahzun bo‘lsa, asil dard-u g‘amning o‘zi qanday ekan? Kuyi shunday bo‘lsa, g‘amning o‘ziga Qanday chiday olgan ekan odamzod!

Shoir shuni mulohaza qiladi. O‘quvchini fikrga chorlaydi. Asrlardan oshib kelgan g‘am va alamlardan kuy paydo bo‘lgan. Kuy, qo‘shiq va she’r hamisha inson dardi, qalb holatining in’ikosi tarzida dunyoga keladi. « Munojot»ni tinglab » shulardan biriga juda yaxshi misol bo‘ladi.

YURTIM SHAMOLI Yo‘llarda yildirim misoli yeldim, Ellar vodiysiga boshladi havas. Elvagay Hisorning boshiga keldim, Sen esding – taraldi siym tanda atlas, Sen esding – ochildi yorning jamoli, O, yurtim shamoli, yurtim shamoli. Men-ku, bu dunyoda bir zori visol, Karbalo dashtida Majnun sifatman. Shamollar ichida men ham bir shamol, Chechaklar atridan men ham sarmastman. Lekin sen ruhimning mangu xayoli, O, yurtim shamoli, yurtim shamoli. Qancha shamollarga yuzimni burdim, Ulardan esdilar turfa xil nafas. Ularda goh qayg‘u, goh shodlik ko‘rdim, To‘xtamay o‘tdilar bari ham birpas. Faqat qayg‘ulardan sen o‘zing xoli, O, yurtim shamoli, yurtim shamoli.

Shamollar esgandir ushbu dunyoda, Shamollar goh quyun, gohida dovul. Ular goh oshkora, goho ro‘yoda Qancha bo‘stonlarni sovurgan butkul. Lekin sen bo‘lmagin bog‘lar zavoli, O, yurtim shamoli, yurtim shamoli. Esgin-ey bog‘larning jamoli kulsin, Moviy nafas bilan to‘lsin etaklar. Uchqur qo‘shiqlarga bu olam to‘lsin, Sha’ningga shoirlar aytsin ertaklar. Esgin, Vatanimning taralsin boli, O, yurtim shamoli, yurtim shamoli. Meni chorlayotir oliy bir jamol, Bilmasman, oh, unga qachon yeturman. Bu gulshan vodiyda men ham bir shamol, Shamol kabi keldim, shunday keturman. Lekin Abdullaning boqiy kamoli – O, yurtim shamoli, yurtim shamoli.

«YURTIM SHAMOLI» SHE’RI HAQIDA Badiiy ijod namunalarini o‘qigan o‘quvchilar yaxshi biladiki, tabiat shoirlarga ilhom beradi. Shuning uchun tabiatning quyosh, oy, yulduz, yomg‘ir, qor, shamol kabi unsur va hodisalari she’riy matnlar tarkibida uchraydi. Abdulla Oripov she’ridagi asosiy obraz – bu shamol. Shamolning esishi shoirning lirik qahramoniga o‘zgacha ruhiy kayfiyat bag‘ishlaydi.

Shamoldan fikr va his-tuyg‘ular oqimi maydonga keladi. Shoir o‘zini turli makon va holatlarda kuzatadi. Qancha shamollarga yuzimni burdim, Ulardan esdilar turfa xil nafas.

Ushbu misralarda shamolni ramz sifatida ijtimoiy talqin qilish o‘rinli bo‘ladi. Turli holat, vaziyat, ko‘rsatma, o‘zgarish, har xil qayg‘u- g‘am va shodlik – barcha-barchasi « shamol » metaforasi vositasida ifoda qilinadi. Shamol goh quyun, goh dovuldek shidd atli, ba’zida oshkora, ba’zan yashirin esadi.

Shamol tufayli bog‘lar barbod bo‘lishi, bo‘stonlar zavolga yuz tutishi mumkin. Hatto inson umr yo‘llarida noo‘rin paydo bo‘lgan « shamol » – tuhmat yo bo‘hton – uning hayotini izdan chiqaradi. Shoir shamolga har band oxirida: « O, yurtim shamoli, yurtim shamoli », – deb xitob qilar ekan, fikr yo‘na lishini « qayg‘ulardan xoli » saodat va bunyodkorlik yo‘llariga boshlaydi. Shoir shamol sha’niga bag‘ishlagan ushbu she’rida juda muhim bir falsafani ilgari suradi. Insonning dunyoga kelishi va ketishini: Bu gulshan vodiyda men ham bir shamol, Shamol kabi keldim, shunday keturman, – deb shamol obrazi vositasida ifodalaydi. Hayot – gulshan vodiy; inson – shamol.

Bu gulshanga inson shamolday keladi va shunday tez ketadi. Ammo shoir falsafasining o‘z ma’naviy-ruhiy borlig‘iga taalluqli bo‘lgan muhim qirrasi bor. Bu « Abdullaning boqiy kamoli » birikmasida mujassam, ya’ni yurt shamollari esib turar ekan, shoir o‘z ma’naviy olamining barkamol bo‘lishiga umid qiladi. Abdulla Oripovning ijodiy merosida asrlardan asrl arga oshib o‘tadigan va o‘quvchilar qalbini zavq-shavqqa to‘ldiradigan she’rlar ko‘p. « Yurtim shamoli » ham shular jumlasiga kiradi.

BIRINCHI MUHABBATIM Kecha oqshom falakda oy bo‘zarib botganda, Zuhro yulduz miltirab, xira xanda otganda, Ruhimda bir ma’yuslik, sokinlik uyg‘otganda, Men seni esga oldim, birinchi muhabbatim. Eslab xayolga toldim, birinchi muhabbatim. O‘tdi yoshlik zavq bilan, gohi to‘polon bilan, Gohida yaxshi bilan, gohida yomon bilan, Ayri ham tushdim ba’zan qalb bilan, imon bilan, Lekin seni yo‘qotdim, birinchi muhabbatim, Mangu g‘aǫatda qotdim, birinchi muhabbatim.

Dunyo degan shundayin anglab bo‘lmas sir ekan, Goh keng ekan, gohida tuynuksiz qasr ekan. Lekin inson hamisha bir hisga asir ekan... Nechun bilmovdim avval, birinchi muhabbatim, Parvo qilmovdim avval, birinchi muhabbatim. Holbuki, orzulardan judo ham bo‘lganim yo‘q, Yulduzday kulganim yo‘q, oy kabi to‘lganim yo‘q. Erta xazon gul kabi sarg‘ayib so‘lganim yo‘q, Seni eslab yig‘layman, birinchi muhabbatim, Eslab bag‘rim tig‘layman, birinchi muhabbatim.

Yo‘lin yo‘qotsa odam – muhabbatga suyangay, G‘ussaga botsa odam – muhabbatga suyangay. Chorasiz qotsa odam – muhabbatga suyangay, Men kimga suyangayman, birinchi muhabbatim. Faqat eslab yongayman, birinchi muhabbatim. Nido bergil, qaydasan, sharpangga quloq tutdim, Sirli tushlar ko‘rib men bor dunyoni unutdim. Tongda turib nomingga ushbu she’rimni bitdim, Dildagi ohim mening, birinchi muhabbatim, Yolg‘iz Ollohim mening, birinchi muhabbatim.

Похожие

Abdulla Oripov 10 - sinf

Abdulla Oripov Sohibqiron 9 -sinf

Abdulla Oripov 9 -sinf (2 -вариант)

Hamid Olimjon she'rlari haqida 10 - sinf

Abdulla Qodiriy 10 - sinf