To'ra Sulaymon 8 -sinf - Литература - Учебники (по школьные предметы)

To'ra Sulaymon 8 -sinf

Загружено в:

25.09.2021

Скачано:

0

Размер:

3765.5546875 KB

8-sinf adabiyot darsligi asosida 21-mavzu: TO'RA SULAYMON (1934—2005)

O'zbekiston xalq shoiri, o'z ijodi bilan o'zbek she'riyatiga qadim xalqona ohanglarni qaytarishga urin-gan iste'dodli adib To'ra Sulaymon 1934-yilning 15- fevralida Jizzax viloyati Baxmal tumanidagi Aldashmon qishlog'ida tavallud topdi.

Agar shoir tug'ilgan yilga e'tibor bersangiz, uning bolalik yillari sobiq sho'rolar davrida « qama-qama »lar avjga chiqqan, barcha sohalarda « xalq dushmanlari va ularning dumlari »-ni fosh qilish jarayoni kechayotgan pallaga to'g'ri kelganini anglaysiz.

Bu falokat To'ra Sulaymon oilasini ham chetlab o'tmagan. Uning otasini ham « xususiy mulk egasi », « mushtumzo'r » sifatida quloq (ruscha «kulak» -mushtumzo'r so'zining o'zbekchaga moslashtirilgan shakli) qiladilar. Oilaning butun tirikchilik tashvishi bechora onaning zimmasiga tushadi.

1939-yilda uning otasi qamoqdan qaytadi va oilasini Sirdaryoga ko'chirib ketadi. To'ra Sulaymon shu yerdagi qishloq maktabida o'qiydi. O'qishni bitirib, bir necha yillar davomida qishloq maktablarida turli fanlardan dars beradi.

Urushdan keyingi yillar maktablarda oliy ma'lu- motli mutaxassislar yetishmas, To'ra Sulaymon singari maktablarning uquvli bitiruvchilari ta'lim- tarbiya ishiga jalb qilinardi. O'zi qiziqqan badiiy ijodga umrini bag'ishlash istagi uni Toshkent davlat universiteti ( hozirgi Mirzo Ulug'bek nomidagi O'zbekiston Milliy universiteti ) ning filologiya fakulteti sirtqi bo'limida o'qishga undaydi.

Bo'lg'usi shoir ham o'qiydi, ham ishlaydi. O'qishni bitirib, Guliston tumanidagi maktablarda ona tili va adabiyotidan bolalarga saboq beradi. 1962-yilda uning birinchi kitobi « Istar ko'ngil » nomi bilan bosmadan chiqadi. Shundan so'ng, uning « Qora- soch » dostoni, « Men qayga borar bo'lsam » she'riy to'plamlari nashr etiladi va Sirdaryoda yana bir iste'dodli ijodkor paydo bo'lganidan ko'pchilik xabar topadi.

Shoir ijodi o'ndan ortiq kitoblarga jo bo'lgan. Ular orasida « Jahongashta » dostoni, « Hamqishloqlarim » (ma- qolalar to'plami), « Intizor », « Sirdaryo qo'shiqlari », « Iltijo », « Alhazar » (satirik va yumoristik asarlar to'plami), « To'yboshi », « Sizni eslayman », « Qora ko'zginam », « Gulshan », « Sarvinoz » kitoblari bor.

Mustaqillik yillarida shoir yangi kuch va ilhom bilan ijod qildi. Respublika vaqtli matbuotida uning she'riyat, adabiyotshunoslik, kunning dolzarb mavzulariga bag'ishlangan ko'plab maqolalari chop etildi. « Xarsang », « Ja- honnoma », « Gul bir yon, chaman bir yon », « Yov qochdi » singari kitoblari adabiy jamoatchilik tomonidan iliq kutib olindi.

To'ra Sulaymonning qator she'rlari o'zbek xonandalari tomonidan qo'shiq qilib kuylanib, millionlab odamlarning ko'ngliga kirib bordi. 1999- yilda To'ra Sulaymonga « O’zbekiston xalq shoiri » degan yuksak unvon berildi. 2005- yilda ajoyib shoir va samimiy inson - To'ra Sulaymon 71 yoshida dunyodan ko'z yumdi .

ILTIJO Bahor kelsa boshlanar bog'da bulbul xonishi, Sa'va, qumri nag'masi, suralay tovlanishi. Qirlarda lola sayli, qishlovlarda yilboshi, To'xtagay tabiatdan haqqushlar zorlanishi Bahor, ketma mening bog'imdan.

Qilmishi qing'ir zotga davr qayda, davron qayda? Vatangado kimsaga beminnat makon qayda? Yolg'iz otga olamda nom qayda, nishon qayda? Bahor, sensiz sahro-yu, tog'-u toshga jon qayda? Ketma, bahor, mening bog'imdan. O'lmaslikka ishora — o'langa oshiqligim, Saodatga ishora — zamonga oshiqligim, Teranlikka ishora — ummonga oshiqligim, Go'zallikka ishora — bo'stonga oshiqligim Bahor, ketma mening bog'imdan. Bukun qay bir yerda qish, qayda xazonrezgilik, Qaylarda yoz, qayda kuz, qayda jondan bezgilik, Ko'klamning har nafasi umrga arzigulik, Bog'siz, bog'bonsiz yerda ne ham qilsin ezgulik... Ketma, bahor, mening bog'imdan.

Giyoh bilan qoplanmish ko'hna qabr boshlari, Maysadagi shudringlar kimlarning ko'zyoshlari? Bu yerda yotar otam ham uzangidoshlari, Har bahor eslar uni qavmi qarindoshlari – Bahor, ketma mening bog'imdan. Yoz bo'yi qorga zorman, qishda bahorga zorman, Chamanda gul bo'yiga intiqman, intizorman, Kuz kelmay xazon bo'lgan sevgi, guldan bezorman, Bahorsiz ham diyorsiz el ichra benazarman — Bahor, ketma mening bog'imdan.

She'riyatda milliy badiiy tafakkurning noyob jilvalarini namoyish qilgan G'afur G'ulomning « Vaqt » she'ri tahlili yodingizda bo'lsa kerak. Unda shoirning kichik hayotiy detallardan katta umumlashmalar yasay olish fazilatiga urg'u bergan edik. Shoir, tomchida dengiz aks etganidek, lahzada abadiyat suratini chizgan edi. To'ra Sulaymonning « Iltijo » she'ri, chetdan qaraganda, yil fasllaridan biri - go'zal bahorga bag'ishlangan. She'rning dastlabki bandida, darhaqiqat, kelinchak bahor kelishi bilan tabiatda yuz beradigan o'zgarish va jonlanishlar tasvirlanadi. Biroq ikkinchi banddan shoirning bahorga iltijosi tobora kengroq ko'lam, borgan sari chuqurroq mazmun kasb eta boshlaydi. Endi bahor bir fasl nomigina emas, balki tansiq tuyg'ular mujassami, ezgulikning ramzi bo'lib gavdalanadi.

Shoir « Bahor, sensiz sahro-yu, tog'-u toshga jon qayda ?» - der ekan, bu sahro - beminnat makon qidirib, sargardon kezgan vatangado kimsalarning, tog'-u toshlar — qilmishi qing'ir zotlarning ramziy ifodasi ekanini ilg'aymiz. Demak, bu zotlarning bahori yo'q. Ular o'z umri bahoriga mensimay qaragan, unga noshukurlik qilgan, bahorini toptagan kimsalardir. Ular hayot bahorini xazonga almashganlar. Shu nuqtayi nazardan she'rning to'rtinchi bandini qayta o'qisak, unda eslangan har bir fasl nomida ham ramziy ma'no borligiga shohid bo'lamiz. Darhaqiqat, dunyoning bizning yurtimizdek tinch, osoyishta hududlarida yilning to'rt fasli bunyodkorlik, ezgulik yumushlari bilan kechadi. Bunday ellarda qishning qirovli kunlarida ham qor ostida « shivirlar bahor » (Oybek). Yurtida va yuragida bahor kezib yurgan shoir uchun ham « ko'klamning har nafasi umrga arzigulik !»

Похожие

To'ra Sulaymon she'rlari 8 -sinf

Kuntug'mish 8 -sinf

Lutfiy 8 -sinf

Nodira 8 -sinf

Oybek 8 -sinf