O’zbek tilida so’z yasalish modeli - Tilshunoslik - Slaydlar

O’zbek tilida so’z yasalish modeli

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2005.3056640625 KB

Ko'chirib olish

O’zbek tilida so’z yasalish modeli www.arxiv.uz

1.Model tushunchasining mohiyati. 2.So’z turkumlarining simvollari. 3.So’z yasalishini modellashtirish. Reja: www.arxiv.uz

K I R I S H  Model lotincha “modelus” so’zidan olingan bo’lib, “nusxa”, “andaza”, “o’lchov”, “me’yor” ma’nolarini anglatadi.Boshqacharoq tushuntirganda, model tabiiy obyektlarning imitatsiyasidir (o’xshashi, taqlidiy ko’rinishi), u o’zbek tilidagi qolip, andaza so’zlariga mos keladi. www.arxiv.uz

M O D E L T U S H U N C H A S I N I N G M O H I YAT I .  Model hodisalarning yuzaga kelishi uchun asos vazifasini o’taydi, bunda aniq yoki mavhum obyektlar kichraytirilgan obyektlar, sxemalar, chizmalar, fizikaviy konstruksiyalarda tadqiq etiladi. Buni oddiy hayotiy misol bilan tushuntiradigan bo’lsak, olmani xarakterlovchi belgilar, atributlar uning dumaloqligi, mevaligi, shirinligi o’sha tushunchaning fikriy modeli hisoblanadi. Agar biz olmani loydan yoki sun’iy bir materialdan yasasak, bu uning moddiy modeli hisoblanadi. www.arxiv.uz

M O D E L T U S H U N C H A S I N I N G M O H I YAT I .  Model quyidagi asoslarga ko’ra bilishda muhim hisoblanadi:  Birinchidan, u o’rganish obyektini soddalashtiradi;  Ikkinchidan, uni boshqa obyektlar ta’siridan ajratadi;  Uchinchidan, model obyektni ta’riflashni osonlashtiradi. www.arxiv.uz

M O D E L T U S H U N C H A S I N I N G M O H I YAT I .  Modellarni shartli ravishda quyidagicha tasniflash mumkin: 1. Tabiiy modellar- o’rganilayotgan obyekt bilan bir turda bo’ladi va undan faqat o’lchamlari, jarayonlarining tezligi va ba’zi hollarda yasalgan materiali bilan farq qiladi. 2. Matematik modellar- prototipdan (asl nusxadan) jismoniy tuzilishi bilan farq qiladi, lekin prototip bilan bir xil matematik tasvirga ega bo’ladi. 3. Mantiqiy-matematik modellar- belgilardan iborat bo’lib, abstrakt model hisoblanadi va tafakkur jarayonini o’rganishda qo’llaniladi. 4. Kompyuterli modellar- matematik va mantiqiy modellashtirish metodlariga asoslanib kompyuterda algoritm va dasturlardan foydalanib yaratiladigan modellar. www.arxiv.uz

So’z turkumlarining simvollari: Ot- N ; Ko’plik shaklidagi ot uchun- Ns ; Turdosh otlar uchun- Ncom ; Atoqli otlar uchun- Nprop ; Otli birikma uchun- NP . Son- Q . Ravish- Adv yoki D . Olmosh- Pron Fe’l- V ; O’timli fe’l- Vt ; O’timsiz fe’l- Vl ; Fe’lli birikma- VP . Sifat- Adj yoki A ; Sifatli birikma uchun- AP . Yuklama uchun- Part . Undov so’zlar uchun- Interj . Taqlid so’zlar uchun- Mim . www.arxiv.uz

S O ’ Z Y A S A L I S H I N I M O D E L L A S H T I R I S H .  Otdan sifat yasalishi: N+li=Adj M: gul+li=gulli, chiroy+li=chiroyli, hurmat+li=hurmatli, ibo+li=iboli. Otdan fe’l yasalishi: N+la=V M: ko’z+la=ko’zla, qo’l+la=qo’lla, so’z+la=so’zla, hisob+la=hisobla, kuy+la=kuyla.  Sifatdan fe’l yasalishi: A+i=V M: boy+i=boyi, tinch+i=tinchi A+la=V M: oq+la=oqla, pok+la=pokla, yaxshi+la=yaxshila  Otdan fe’l yasalishi: N+i=V M: chang+i=changi, rang+i=rangi www.arxiv.uz

S O ’ Z Y A S A L I S H I N I M O D E L L A S H T I R I S H .  Ravishdan fe’l yasash: D+lash=V M:sekin+lash=sekinlash, tez+lash=tezlash  Fe’ldan sifat yasash: V+iq=Adj M: yon+iq=yoniq, sin+iq=siniq, tin+iq=tiniq, cho’z+iq=cho’ziq, yop+iq=yopiq  Fe’ldan ot yasash: V+ch=N M: ishon+ch=ishonch, quvon+ch=quvonch, ovun+ch=ovunch  Sifatdan fe’l yasalishi: Adj+lik=V M: boy+lik=boylik, sog’+lik=sog’lik www.arxiv.uz

X U L O S A :  Xulosa o’rnida shuni ta’kidlash lozimki, modellashtirish metodidan foydalanishda uning inson hayotidagi o’rni juda katta ahamiyat kasb etadi. Bu metoddan faqatgina tilshunoslar emas, boshqa soha vakillari ham keng foydalanishadi. Bunda ularning vaqti hamda naqdi tejaladi.  Eng muhimi o’zbek tilidagi so’z turkumlarining modellari, barcha o’zbek tilidan foydalanuvchilar uchun aniq, lo’nda va tushunarli desak mubolag’a bo’lmaydi. www.arxiv.uz

F O Y D A L A N I L G A N A D A B I Y O T L A R R O ’ Y X A T I :  Azamatjon Rahimov. Kompyuter lingvistikasi asoslari. Toshkent,2011-y.  Шемакин Ю.И. Начало компьютерной лингвистики. –М.:Высшая школа, 1992.  Нелюбин Л.Л. Компьютерная лингвистика и машинный перевод.-М.: ВЦП, 1991.  Пулатов А.К. Тексты лекций по математической и компьютерной лингвистике (электронный вариант).  Абдураҳмонов Х., Рафиев А.,Шодмонқулова Д. Ўзбек тилининг амалий грамматикаси. –Т.: Ўқитувчи, 1992.  Пўлатов А., Муҳамедова С. Компьютер лингвистикаси (ўқув қўлланма). –Т., 2009.  Qurbonova F. Kompyuter lug`atlari: tezaurus.-T.,2013.  www.ziyonet.com www.arxiv.uz

E’tiboringiz uchun tashakkur!!! www.arxiv.uz

O'xshashlar

Hozirgi o‘zbek tilida qo‘shma fe’l yasalish qoliplari

O’zbek udumlari sifаt-so’z turkumi

O’zbek tilida o’zga gaplar tasnifi

O’zbek tilshunosligida so’z birikmalarining formal-funksional tahlili

Son va olmosh so'z turkumlari