Notiqlik san’ati va nutq madaniyati shakllanishining tarixiy ildizlari - Tilshunoslik - Slaydlar

Notiqlik san’ati va nutq madaniyati shakllanishining tarixiy ildizlari

Yuklangan vaqt:

19.07.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

6961.7548828125 KB

Ko'chirib olish

Notiqlik san’ati va nutq madaniyati shakllanishining tarixiy ildizlari

РЕЖА: Qadimgi Yunon va Rimda notiqlik san’ati va nutq madaniyatining shakllanishi Aristotelning “Ritorika” asarida nutq va notiqlik masalalari Qadimgi yunon notiqlik san’atining rivojlanishida fan,ta’lim,siyosat va davlat arboblarining o`rni O`rta asrlar musulmon sharqida notiqlik san’ati va nutq madaniyatining rivojlanishi

Logograflar - sudda qatnashayotgan jinoyatchi va da’vogarlarga nimani gapirishi lozimligini yozib beruvchilar. - Sitsiliya oroli ritorikaning asl vatani hisoblanadi. - U joylarda V asr o‘rtalariga kelib demokratiyaning yo‘lga qo‘yilishi, notiqlik taraqqiyoti uchun omil bo‘ldi. - Qadimgi yunonlar Sitsiliyalik Korak hamda Tisiylarni ritorikaning asoschilari deb bilganlar. Lekin, ulardan bizgacha hech narsa yetib kelmagan.

Gorgiy 427-yilda o‘z shahri Leontina uchun harbiy yordam so‘rab maxsus elchi sifatida Afinaga keldi va xalq majlisida gapirgan nutqi bilan Afina yoshlarida juda kuchli taassurot qoldiradi. Shundan keyin ko‘p o‘tmay Gorgiy butunlay Afinaga ko‘chib kelib, shu yerda ritorika maktabi ochadi va o‘z shogirdlariga so‘z san’atini o'rgatish barobarida notiqlik bilan ham shug'ullanadi. Gorgiy asosan mifologik ma’ruzalarda tantanali nutqlar so‘zlagan, uning nomi ostida bizga qadar “ Yelena” va “Palimed” sarlavhali ikkita yozma nutq yetib kelgandirYunonlar sofist Gorgiy (taxminan 483—376) ni ritorikaning birinchi namoyandasi deb bilishgan.

Afinada yashab ijod etgan notiqlardan o‘nta notiqni mashhur va ulug'laridan deb, ritorika ilmini o‘rganishda ularning asarlaridan foydalanishni afzal bilganlar. Ulug` notiqla rAntifont Andokid Lisiy Demosfen Esxin GiperdIsokratIseyLikurg Dinarx07 0C 12 13 13 170F 1A 1D 1F 21 21 170F 1A

Lisiy (tax.mil.av. 459—380 yillar) Sitsiliyalik bo`lgan. Afinada yashab ijod etgan. Lisiy butun ijodi davomida uch yuzga yaqin nutq yozgan. Shundan bizgacha sud nutqlaridan iborat o‘ttiz to'rttasi saqlanib qolgan

Yunonlarda notiqlik san’ati turlarisud notiqligi harbiy notiqlik siyosiy notiqlik epideykti k notiqlik35 0C 1811 0E0912 18 0C0D 2F 0C 18 0C0D 1B20 16

Aristotel (mil.av. 384—322-yillar) .384-yilda Stag‘irda (Makedoniya yarim oroli) shifokor oilasida dunyoga keldi. Aristotel 17 yoshida Afinaga keladi va bu yerda o‘z zamonasining mashhur olimlaridan bo‘lgan Platonga shogird tushadi. Platonning vafotidan so'ng Aristotel 347-yili Afinadan Troad tomon o‘tib, Assosga boradi Homiysi Germiy vafotidan so‘ng Lesbos yarim orolidagi Mitilen shahriga ko'chib o‘tadi va u yerda 342-yilgacha yashaydi. 342-yili Makedoniya podshosi Filipp o‘zining Aleksandr ismli 13 yoshli o‘glining tarbiyasi uchun Aristotelni Mitilendan chaqirib oladi. Bu yerda u falsafa maktabini ochadi va katta kutubxona tashkil qiladi.

Aristotelning «Ritorika»si uch kitobdan tashkil topgan. Asarning birinchi va ikkinchi kitoblari, asosan chiroyli so‘zlash, ishontirish uslublari haqidagi fikr va mulohazalardan iborat bo‘lsa, uchinchi kitobida nutq mantiqiga juda katta ahamiyat beriladi.

Materialni joylashtirish shakli (rejasi).Materialni eslab qolish (o‘zlashtirish). Materialni so`z yordamida to‘g‘ri aks ettirish. Materialni to‘g‘ri talaffuz etish.Materialni kashf etish (har tomonlama tayyorlash).Arsitotel notiqlik san’atini egallashni 5 qismga bo‘lib o‘rgatadi:3B 22 3B 3B 3B 3B 0E

- Demosfen(mil.av. 384—323-yillar) 384-yili Afinada o‘ziga to‘q oilada dunyoga keldi. Otasining ismi ham Demosfen bo‘lib, qurol-yaroq ustaxonasining egasi edi.Bo'lajak notiq 5 yoshga to'lganida otasidan ajraladi. - Demosfen notiqlik san’atini o'rganish uchun o‘z davrining meros ishlari bo‘yicha mashhur advokati Isey maktabida 4 yil ta’lim oladi. Mashhur tarixchi Fukidid va faylasuf Platonning tanlangan asarlarini puxta o‘rganadi. Bo'lajak notiq Fukidid asarlarini sakkiz marotaba qayta ko‘chirib yozib, uni deyarli yoddan o‘zlashtiradi. Buyuk notiq mil.av. 322-yilning 12- oktabrida Poseydon ibodatxonasida zahar ichib o`ladi.

Sitseron(mil.av.103—43-yillar) Rimdan uzoq bo‘lmagan Arpina shahrida badavlat oilada dunyoga keldi. Uning bolalik yillari Arpina shahridagi otasiga qarashli yerlarda o‘tadi. Otasi o ‘z farzandiga yaxshi ta’lim-tarbiya berish maqsadida Rimga ko‘chib o‘tadi. Yunon tili va adabiyotini mukammal egallagach, Yunonistonning mashhur so‘z ustalari Lisiniy, Kross va Mark Antoniy kabi notiqlardan so‘z san’atining nozik sir-asrorlarini o‘rganadi, ularning ajoyib nutqlarini tinglaydi. Ezop va Rossiy kabi o‘z davrining mashhur aktyorlaridan saboq oladi

«Notiqlar haqida» asari dialog shaklida yozilgan bo‘lib, Litsiniy, Kross, Mark Antoniy, Yuliy Sezar, Strabon, Katull, huquqshunos Ssevola va uning shogirdlari siyosiy nutqlari, ularning notiqlik san’ati hamda bu san’atining eng mayda- chuyda masalalaridan tortib siyosiy muammolargacha bo’lgan fikr- mulohazalarini o‘z ichiga oladi «Brut», «Notiq» asarlari Rim notiqlik san’ati tarixi haqida batafsil fikr yuritib, attikachilarning nazariyalariga tamomila qarshi mulohazalar bilan maydonga chiqadi. Uning ta’kidlashicha, har qanday notiqning ko‘zda tutgan asosiy maqsadi tinglovchining zavqini uyg‘otib, ularni o ‘ziga moyil qilishdan iboratdir.

«Kimki jo‘n narsalar haqida oddiygina, kundalik voqealar haqida o'rta darajada, ulug‘ hodisalar haqida esa zavq-shavq bilan gapirsa, shu odam so‘z san’atining chinakam ustasi bo‘ladi» SITSERON

ЭЪТИБОРИНГИЗ УЧУН РАҲМАТ !1718191A1B 1D 26

O'xshashlar

Alisher Navoiy ijodida nutq madaniyati masalalari va notiqlik san’ati

Nutq madaniyati

Tarjimada nutq madaniyati

Nutq madaniyati fanining predmeti va vazifalari

Tilning tasviriy vositalari va nutq madaniyati