Ferdinand de Sossyur ta’limoti va strukturalizm - Tilshunoslik - Slaydlar

Ferdinand de Sossyur ta’limoti va strukturalizm

Yuklangan vaqt:

19.03.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

318.4677734375 KB

Ko'chirib olish

Ferdinand de Sossyur ta’limoti va strukturalizm

Dunyoda ajoyib voqealar ko‘p. «Umumiy lingvistika kursi» kitobi ham ana shunday ajoyibotlardan biridir. Uning ajoyibligi shundaki, kitob F.de Sossyur nomi bilan nashr qilingan bo‘lsa ham, lekin bunday kitobni yozish va nashr qilishni u hayohga ham keltirgan emas. Bu kitobni F.de Sossyur nomi bilan chiqargan va unga dunyo miqyosida mislsiz shuhrat olib bergan kishilar shogirdlari Sh. Balli va A. Seshelardir

Aslida F.de Sossyur 1907—1911- yillarda Jeneva universitetida «Umumiy lingvistika kursi» bo'yicha uchta kursga ma'ruzalar o‘qiydi. F.de Sossyurning ma’ruzalari shu qadar mazmunan boy va mundarijasi yangi ediki, tinglovchilar unga lol qolardilar. F.de Sossyur vafotidan bir yil o'tgandan so‘ng, shogirdlari Sh.Balli va A .Seshelar 1907—1911- yillar davomida F.de Sossyur m a’ruzalarini tinglagan talabalarnmg konspektlari asosida uning ma’ruzalarim kitob holida nashr qilishni hayollariga keltirdilar. Natijada to‘qqiz kishining konspektini topdilar va ana shu konspektlar asosida F.de Sossyur ma'ruzalarini tiklashga harakat qildilar. Ana shunday harakat tufayli 1916- yilda F.de Sossyur nomi bilan bu asar dunyoga keldi.

* Ferdinand de Sossyur tilshunoslik tarixining uch taraqqiyot bosqichini ko‘rsatadi: Grammatika Filologiya Qiyosiy-tarixiy tilshunoslik Faqat XIX asrning 70-yillaridan boshlab tillarning yashash sharoiti qandayligi masalasi e’tiborni torta boshladi. Natijada tilshunoslikning yangi davri boshlandi. Bu davr yosh grammatikachilar davri hisoblanadi.

F.de Sossyurni dunyo tilshunosligida bunchalar katta shon-shuhratga olib kelinishiga sababchi bo‘lgan omillar nima edi? Sossyur yosh grammatikachilarning individual til haqidagi g‘oyasini davom ettirgan holda, tilda individuallik va sotsiallik o ‘rtasidagi munosabatga asosiy e'tiborni qaratdi. Shuningdek, V.Gumboldtning til «ergon» emas, balki «energiya» ekanligi haqidagi g'oyasidan foydalangan holda tilshunoslikning o‘rganish obyekti nutqiy faoliyat bo'lishi lozim, degan xulosaga keladi.

A.A.Xolodovichning ko‘rsatishicha, Sossyurning asosiy tayanch nuqtasi semiologiya deb nomlanuvchi alohida ijtimoiy fanning bo'lishi, uning o‘rganish obyekti jamiyat tomonidan foydalanilayotgan belgilarning umumiy nazariyasi bo‘lishi lozimligini ko‘rsatishdir. Sossyur lingvistikani «alohida turdagi belgilar haqidagi fan» deb hisoblaydi va uni semiologiyaning muhim tarmog‘i sifatida e’tirof etadi. Til eng murakkab va eng keng tarqalgan semiologik sistema ekanligini ta'kidlaydi.23 07 07 050B040E 0B0E 11051210 0B0E 19 28 19

Nutqiy faoliyat * F.de Sossyur nutqiy faoliyat (Languege) ning individuallik va sotsiallik belgilarini o'zida mujassam etgan butunlik ekanligi va uning til (Langue) — nutq (parole) munosabati birligidan tashkil topishini ta'kidlaydi. U nutqiy faoliyatni quyidagicha ifodalaydi: Nutqiy faoliyat (Languege) Til (langue) Nutq (parole) sinxroniya diaxroniy a

Sossyurning fikricha, nutqiy faoliyatning ikki tomoni mavjud: individual va sotsial. Ularni bir- birisiz tasavvur qilish mumkin emas. «Til» nima degan savolga javob berar ekan, u «til» tushunchasiga «nutqiy faoliyat» tushunchasi teng kelmasligi, «til» «nutqiy faoliyat»ning bir qismi, lekin eng muhim qismi ekanligini, u sotsial mahsulot ekanligi, u yoki bu til egalarining har biri xotirasida mavjud bo‘lgan nutqiy faoliyatga kirishish imkoniyati ekanligini ta'kidlaydi.1F 1A 0B0A 060E 1A 110E 0F 0E 17 0A

XULOSA Shunday qilib, F.de Sossyur tilnmg sistema ekanligi, unrng belgilar sistemasi ekanligi, lingvistik belgining o‘ziga xos xususiyatlari, uning o ‘zgarmaslik va o‘zgaruvchanlik, dinamiklik va statiklik dixotomiyalari kabi masalalar yuzasidan izchil va ishonarli ma’lumotlar berdi. F.de Sossyurning lingvistik ta'limoti dunyo tilshunosligiga katta ta’sir qildi va struktur tilshunoslikning turli yo‘nalishlarining shakllanishiga nazariy asos bo‘ldi. Xullas, Boduen de Kurtene va F.de Sossyurlar struktur tilshunoslikka asos soldilar.1F 0203100318080B0E 051220 051220 1107 0B0E 1A 1A 0307 24 19

E’tiboringiz uchun rahmat!!!

O'xshashlar

Belgi

Qiyosiy-tarixiy yo’nalish (XIX - XX)

Agglyutinativ tillar

Hozirgi o‘zbek tilida qo‘shma fe’l yasalish qoliplari

Akustika