Fe’l - Fe’lning noaniq formasi - Tilshunoslik - Slaydlar

Fe’l - Fe’lning noaniq formasi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

342.509765625 KB

Ko'chirib olish

Доц. Х. З. АЛИМОВА ТАҚДИМОТИ

REJA: 1. Fors tilida fe’lning noaniq formasi 2. Fe’llar tarkibi 3. Fe’l negizlari 4. Hozirgi kelasi zamon fe’lining yasalishi

Tayanch soz va iboralar: 1. Fe ’ l 2. Fe ’ lning noaniq formasi 3. Sodda fe ’ llar 4. Prefiksli fe ’ llar 5. Qoshma fe ’ llar 6. Fe ’ l negizlari 7. – ی م mi old qoshimchasi 8. Shaxs-son qoshimchalari 9. Fe ’ lning bolishsiz shakli 10. – ه ن na inkor yuklamasi

Fors tili grammatikasida fe’l- لع ف ning noaniq shakli ردص م deyiladi. Fe’lning ikkita negizi bo’ladi: otgan zamon negizi - ﻚﺍﺗﺴ ه ﺗﺸﺫﮔ hozirgi zamon negizi - ﻚﺍﺗﺴل اح Shaxs-son qoshimchalari - ی فر ص ه سان ش deyiladi.

Fe’lning son, shaxs va zamon ma’nosini bildirmaydigan shakli fe’lning noaniq formasi deyiladi. Fors tilida fe’llarning noaniq formasi har doim ن - an bilan tugagan boladi.

د١ند ندروآ ندروﺨ ندوﺒنﺗﻔﮔندﻳﺴرپ نتفر räftän porsidan goftan budan dādan āvärdän xordan bormoq so’ramoq aytmoq, demoq emoq, bo’lmoq bermoq keltirmoq emoq, ichmoq

Fe’llarning tarkibi Fors tilida fe’llar tuzilishi jihatidan 3 hil boladi: sodda prefiksli qoshma

Sodda fe’l Bir so’zdan tashkil topgan fe’llar sodda fe’llar deyiladi. 1 ندﻳد – [did ä n] - ko’rmoq ندﻤآ - [ ā m ä d ä n]- kelmoq ندرﻜ - [k ä rd ä n] - qilmoq

Sodda va prefiks (old qoshimcha) yordamida yasalgan fe’llar prefiksli fe’llar deyiladi. Prefiksli fe’llar 2 نت ﺸ ﮔ رب + نت ﺸ ﮔ رب

ندروآ رد نت ﺸ ﮔ رب نتفر ﮔ ارف نتفر ورف [d ä r av ä rd ä n] [b ä r g ä sht ä n ] [f ä ro gereft ä n] [foru r ä ft ä n] chiqarmoq cho’kmoqo’rganmoq qaytmoq

Ot (yoki sifat hamda boshqa so’z turkumlari) va ko’makchi fe’l yordamida yasalgan fe’llar qo’shma fe’llar deyiladi.Qoshma fe’l 3

Qo’shma fe’llar tarkibiga kirgan sodda fe’llar asosan o’zlarining leksik ma’nolarini yo’qotib, ko’makchi fe’l vazifasini bajaradi.

Masalan: ishlamoq تحارتسا dam [estrahät] ندرک تحارتسا dam olmoq م ﺴ ق qasam [qäsäm] ندروخ -ichmoq ندروخ م ﺴ ق qasam ichmoq ندرک - qilmoq ن ﺸ ج bayram [jäšn] نتفر ﮔ olmoq نتفر ﮔ ن ﺸ ج bayram qilmoq ندرک راک راک [kar] ish ندرک - qilmoq

Fors tilida ot va ko’makchi fe’l birikuvi orqali fe’l yasash juda mahsuldor bo’lib, fors tili fe’llarining asosiy miqdorini tashkil etadi.

Fe’l negizlari لﺍ ع ﻔﺍﺀ ه ﺸﻳر Fors tilida fe’lning ikkita negizi bor: 2) Hozirgi zamon fe’l negizi - ل اح ﻚﺍﺗﺴ2) Hozirgi zamon fe’l negizi - ل اح ﻚﺍﺗﺴ1) otgan zamon fe’l negizi - ه ﺗﺸﺫﮔ ﻚﺍﺗﺴ1) otgan zamon fe’l negizi - ه ﺗﺸﺫﮔ ﻚﺍﺗﺴ

Fe’lning o’tgan zamon negizi oddiy yo’l bilan, ya’ni, fe’lning noaniq formasidan ن -an qismini olib tashlash orqali yasaladi.O’tgan zamon fe’l negizi

Hozirgi zamon fe’l negizi Hozirgi zamon fe’l negizi esa birmuncha murakkab bo’lib, ma’lum bir qoidaga bo’ysunmagan holda yasaladi. Shuning uchun fe’lning hozirgi zamon o’zagi odatda lug’atda fe’lning infinitiv shakli bilan birga beriladi.

نتﺴ ش [šostän] h.z.n.- وش - [šu]Masalan: ندرک [kärdän] h.z.n.- نک - [kon] ندید [didän] h.z.n.- نیب – [bin] ندروخ [xordän] h.z.n.- روخ [xor] ننشاد رب [bär daštän] h.z.n. – راد راب - [bär dar] نت ﺸ ﮔ رب [bär gäštän] h.z.n. – در ﮔ رب - [bär gärd] ندرک راک [kar kärdän] h.z.n. - نک راک - [kar kon] نداد باوج [jävab dadän] h.z.n. – هد باوج -[jävab deh]

یرا ﺒ خا لاح Hozirgi zamon fe’li Ba’zi bir fe’llarning hozirgi zamon negizini oddiy yo’l bilan hosil qilish mumkin. = + + - یرا ﺒ خا لاح یفرص هسانش لاح کاتس یم

-سرپ ندیسرپ - رخ ندیرخ [xäridän] [porsidän]A) – idan bilan tugagan fe’llarning hozirgi zamon negizini yasash uchun fe’lning infinitiv shaklidan – idan qo’shimchasini olib tashlash lozim. sotib olmoq so’ramoq

-هن نداهن - تفا نداتفا [oftadän] [nehadän]B) - adan qo’shimchasi bilan tugagan fe’llardan hozirgi kelasi zamon fe’l negizini yasash ucnun –adan qo’shimchasi olib tashlanadi. yiqilmoq qo’ymoq

- د ی ندیرخ ن دیدنخ ن ندیود دیسر ندینش نﺸ خرد ندی یصقر ند

- ن دا

1. Fors tilidagi fe’llar tuzilishi jihatidan necha hil bo’ladi? a) 2 hil b) 3hil c) 4 hil d) 5 hil

2. Fors tilida fe’l negizlari nechta? a) 2 ta b) 3ta c) 4 ta d) 5 ta

3. Faqatgina o’tgan zamon fe’l negizlaridan iborat qatorni ko’rsating. ،ندوب ،ندمآ ،ندید ،نتفر نتفر ﮔ ارف ،نت ﺸ ﮔ رب a) ،در ﮔ رب ،دوب ،آ ،دید ،تفر تفر ﮔ ارف b) ،ت ﺸ ﮔ رب ،دوب ،دمآ ،دید ،تفر تفر ﮔ ارف c) ،ت ﺸ ﮔ رب ،شاب ،دمآ ،نیب ،ور ری ﮔ ارف d) ری ﮔ ارف ،در ﮔ رب ،ش اب ،آ ،نیب ،ور

4. Fe’lning noaniq shakliga misollar qaysi qatorda to’g’ri ko’rsatilgan? a) ندعم نتﻔ ﮔ ندر ﮔ b) نتفر نت ﺸ ﮔ رب ندز فرح c) نزو نهیم نزوس d) تفر ت ﺸ ﮔ رب دز فرح

5. Qaysi qatorda sodda fe’llarga misollar keltirilgan? a) نتﺸ ﮔ ر ب ندم آرد نت فر ﮔ ار ف в) نکی ل نت ف ر ن م اد c) نت ﺴ ه ند ش ن دو ب d) ن در ک را ک ن داد ناحت م ا دا ی نت فر ﮔ

6. Qaysi qatorda prefiksli fe’llar berilgan? a) نتساخر ب نتفرورف ندروآرد b) ندرکاپر ب ندرک شومارف زارد ندی ﺸ ک c) ندیر ب نتخورف ندی ﺸ خرد d) ندرب ی پ نتشاذ ﮔ ا پ نت ﻔ ﮔ غورد

7. So’zlarning to’g’ri tarjima qatorini toping: ،ندش ما ﻤ ﺗ ،ندش لخاد ،نتشادرب ندید ،ندرک a) ko’tarmoq, kirmoq, tamom bo’lmoq, qilmoq, ko’rmoq b) ko’tarmoq, kirmoq, o’ylamoq, ovqatlanmoq, tamom bo’lmoq c) Ishlamoq, ko’rishmoq, ko’tarmoq, kirmoq, tamom bo’lmoq d) ko’rishmoq, ko’tarmoq, kirmoq, tamom bo’lmoq, aylanmoq

8. Qaysi qatorda so’zlar tartibi to’g’ri berilgan? -ن ابایخ1- رد ،2- دنکیم ی ﮔ دنز ،3- وا ،4 ، - یئاون5 a) 4, 2, 3, 1, 5 b) 4, 2, 5, 1, 4 c) 4, 2, 1, 5, 3 d) 4, 5, 3, 1, 2

9. Qaysi qatorda so’zlar tartibi to’g’ri berilgan? 1- ،ا ﻤ نی س2 - ، ا م3 - ،زوری د4 - ،میت فر ن5 - ه ب a) 3, 4, 5, 1, 2 b) 3, 2, 5, 1, 4 c) 3, 5, 2, 4, 1 d) 3, 4, 2, 5, 1

10. Qaysi qatorda so’zlar tartibi to’g’ri berilgan? 1- ،ی س را ف ناب ز2 - ،روت س د3 - ،مت فر ﮔ ار ف 4 - ،ار5 - ن م a) 5, 1, 3, 4, 2 b) 5, 3, 2, 1, 4 c) 5, 4, 1, 3, 2 d) 5, 2, 1, 4, 3

O'xshashlar

Fe’l

Fe’lning zamon kategoriyalari

Fe’l nisbatlari

Fe’lning tuslanishli va tuslanishsiz formalari

Fe’lning shaxs-son shakllari