T- va B-Limfotsitlar haqida tushuncha - Tibbiyot - Slaydlar

T- va B-Limfotsitlar haqida tushuncha

Yuklangan vaqt:

18.12.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

18.294921875 KB

Ko'chirib olish

T- va B- Limfotsitlar haqida tushuncha Reja: 1. T-va B-limfotsitlarning genezi va o’zaro hamkorlikdagi ta’siri (harakati). 2. T- va B-limfotsitlarning umumiy xarakteristikasi. Ularning toza kulturalarini olish. 3. Stvol hujayralar va limfotsitlarning organizmda sirkulyatsiyasi.

1. Immun tizim barcha hujayralarining boshlang’ichi qon hosil qilish organining stvol hujayrasi hisoblanadi. Bu polipeptid o’zini saqlab turuvchi birlikda limfoid stvol hujayra (LSC,LSH) hosil qiladi va bu bo’lajak B-tizim limfoid hujayralari hisoblanadi. Avval ikkita tipdagi hujayralar RTS (bo’lajak T-hujayralar) RBS (bo’lajak-B-hujayralar) hosil bo’ladi va ulardan T- va B-limfotsitlar rivojlanadi. T-limfotsitlar RTS hujayralardan immun tizimining markaziy organi bo’lgan timusda uning epitelial hujayralari va gumoral mediatorlar ta’sirida paydo bo’ladi. Timusning gumoral omillari (Timotin, timopoetin va boshq.) qonga chiqariladi va ular T-limfotsitlarning timusdan tashqarida ham yetilishiga xizmat qiladi. Qon aylanishi va periferik limfoid organlarga 3 xil mustaqil timotsitlar: T- yordamchi, T-effektor, T-supressorlar chiqariladi. T-effektorlar antigenlar stimullashi natijasida sensibillangan limfotsit klonlari killerlarni to’planishini ta’minlab hujayra tipidagi immun javobni amalga oshiradi. Boshlang’ich B-hujayralar aniqlanmagan sabablar ta’sirida B- hujayra oldi (RVS) bosqichi (IgM sintez qila oladi, biroq yuza immunoglobulin retseptorlariga ega bo’lmagan hujayralar) hujayralari suyak iligining tashqi yuzasida IgM retseptorlariga ega B-limfotsitlariga aylanadi. Bu limfotsitlar periferik limfoid organlarga IgM, IgG va IgA sinfi antitelolarini ishlab chiqaruvchi plazmatik hujayralarni to’planishiga xizmat qiluvchi uch tipdagi B-limfotsitlarni yetkazib beradi. Yetuk B-limfotsitlar o’zining yuzasida tegishlicha immunoglobulin retseptorlarini va D sinfi immunoglobulinlarini olib yuradi. Makrofaglar o’ziga xos gistogenezga ega. Ular LSC hujayralardan paydo bo’lmaydi. Ular qon hosil qilishning granulotsitar o’simtasi umumiy bo’lgan boshlang’ich hujayralardan tashkil topadi. T-limfotsitlarning uchta, V-limfotsitlarning 3 ta yetuk tiplari va makrofaglar shu yettita hamkorlikdagi hujayralar barcha ɤ-maxsus immun reaksiyalarni amalga oshiradi. Shu yettita hujayra antigen qitiqlashini qabul qiladi, ular antigen reaktiv hisoblanadi. T-yordamchilar makrofaglar bilan birgalikda B-limfotsitlarni antitelogenezga jalb qiladi. T-supressorlar bu jarayonni sekinlashtirish xususiyatiga ega, antitelo

ishlab chiqaruvchi klonlar rivojlanishini to’xtatadi tolerantlik rivojlanishini ta’minlaydi. Ularning bosh massali auto immun reaksiyalarni bloklash, auto antitelolar hosil bo’lishini bloklaydi. Har qanday holatda T-yordamchi va T-supressorlar immun tizimning asosiy regulyatorlari vazifasini bajaradi. Bu hujayralar nafaqat antitelogenezda o’zaro hamkorlik qiladi. Ular hujayra immuniteti reaksiyalarida sensibillangan, T-limfotsitlar to’planishida ham qatnashadi. Bu gipersezgirlikning sekinlashgan tipi, translantatsion immunitet, translant ho’jayinga qarshi reaksiyalarida namayon bo’ladi. Timotsitlar in vitro sharoitida suyak iligi va taloq hujayralari bilan o’stirilgan hujayralardan farqli ravishda, o’zlari begona hujayralarga effektor hujayralarga differensiyalasha olmasligi aniqlangan. 2. V-limfotsitlar membranasida T-va B-hujayralar uchun umumiy bo’lgan antigenlardan tashqari T-limfotsitlarda yo’q antigenlar mavjud. Ulardan biri MVLA- B-hujayralar uchun maxsus (xos) hisoblanadi. B-limfotsitlar kortikosteroidlarga va ko’rinishidan antilimfotsitar zardob (ALS) ga kam sezgir, Fab ϰ va λ zanjiri tipi antiglobulin determinantlar va har xil sinfdagi immunoglobulinlarning yuqori zichligiga ega. B-hujayralar asosiy (agar yagona bo’lmasa) gumoral antitelolar ishlab chiqarish manbai hisoblanadi, retseptorlarni antigen molekulasining gapten qismiga tashiydi. T-hujayralar B-limfotsitlarga nisbatan yuza antigenlarining katta to’plamlariga ega bo’lsada ularda immunoglobulin determinantlari kuchsiz namoyon bo’ladi. Barcha T-hujayralar uchun xos bo’lgan asosiy antigen ɵ-(teta) antigen nomini olgan. (Thy-1). T-limfotsitlarning boshqa maxsus antigeni - MTLA hisoblanadi. Ko’pchilik T-hujayralar kortikosteriod va ALS ta’siriga sezgir, antigen molekulasining tashuvchi qismini tanib oladigan retseptorlarni saqlaydi. Gipersezgirlikning sekinlashgan tipi va transplantatsion immunitet reaksiyalarida hal qiluvchi ahamiyatga ega.

T-limfotsitlar sichqonlar timusida 100%, ko’krak oqsilida 80%, limfa tugunlari hujayralarida 70%, periferik qonda 65%, taloq va peritoneal limfotsitlar orasida 35%, peyer blyashkalarida 30% saqlanadi. Suyak iligida bu hujayralar yo’q. B-limfotsitlar timusda bor-yo’g’i 0,2%, ko’krak oqimida 15%, limfa tugunlarida 25%, periferik qonda 30%, taloqda 40%, suyak iligida 40%, peyer blyashkalarida 55% saqlanadi. Ularning peyer blyashkalarida eng ko’p miqdorda uchrashi bu organning parrandalardagi Fabritsiy bursasining analogi deb hisoblashga imkon beradi. Shuni ta’kidlash lozimki 10-20% limfotsitlar T- va B-limfotsitlar belgilariga ega emas (nolinchi hujayralar). Aftidan bu hujayralar T- va B-limfotsitlarga aylanishi tugallanmagan hujayralardir. Ayrim patologik jarayonlarda (masalan tizimli qizil volchankada) ushbu ɵ-hujayralarning soni ortadi. T-hujayralar bilan boyitilgan limfotsitlarning nisbatan toza populyatsiyalarini olishda bir necha usullardan foydalaniladi. In vitro usuli - bu timus hujayralari yoki timusga bog’liq limfotsitlarni antigen bilan faollashtirish; bu usulda nisbatan toza T-hujayralar populyatsiyasining to’planishiga erishiladi. Hujayralar letal dozada nurlantirilgan gibrid resipientlarga yuboriladi va ular organizmda bu hujayralar kuchli antigen stimul oladi. M: ko’krak oqimidan olingan limfotsitlar letal dozada nurlantirilgan va ayrisimon bezi olib tashlangan sichqonlarga yuboriladi, to’plangan T-hujayralar taloq yoki ko’krak limfa oqimidan ajratilishi mumkin. T-hujayralarni ajratilishining in vitro usulida quyonlarning zardobiga timusi olib tashlangan, nurlantirilgan embrional jigar bilan himoyalangan sichqon limfoid to’qimalari bilan chuqur (yaxshilab) absorbsiyalanganda faqat V-hujayralarga sitotoksik ta’sir etadi. T-hujayralarga ta’sir etmaydi. V-hujayralarning nisbtan toza populyatsiyasini taloq yoki ko’krak oqimi hujayralarini in vitro sharoitida, ɵ (teta) antigeniga qarshi antizardob yordamida olish mumkin. Bunda T-hujayralarning selektiv eliminatsiyasi yuz beradi, V- hujayralar qoladi. Bu yo’l bilan olingan B -hujayralar populyatsiyasi T-limfotsitlari bilan ifloslangan bo’ladi.

in vitro sharoitida sichqonlarda timoektomiya yoki sun’iy T-limfotsitlar yetishmovchiligi chaqirib ham B-hujayralar populyatsiyasini olish mumkin. 3. T-limfotsitlar ayrisimon bezda suyak iligidan kelgan stvol hujayralardan paydo bo’ladi va limfa tugunlari va taloqning timusga bog’liq hududlariga yuboriladi. Har kuni ko’krak oqimidan qonga tushadigan T-va B limfotsitlar miqdori uning qondagi umumiy miqdoridan 5-20 barobar ko’p bo’ladi. Limfoid hujayralarning migratsiya intensivligi juda yuqori. Har kuni suyak iligining 2% stvol hujayralari qonga sirkulyatsiyaga chiqariladi. Vaksina yoki boshqa antigen preparatlari yuborilganda bu raqamlar o’nlab marta oshadi. Antigen yuborilishi limfotsitlar migratsiyasini oshiradi. Bunda suyak iligi va qondan taloqga aynan shu antigenga qarshi retseptorlari bo’lgan limfotsitlar tanlab yuboriladi. Turli limfoid organlar o’rtasiga doimiy hujayra almashinib turilishi, immun tizimining yagona bitta tizim sifatida faoliyat ko’rsatishiga xizmat qiladi. Bu immunitetning yuqori adaptiv imkoniyatlarini asoslab beradi, antigen ta’siri organizmning qaysi bir qismida yuzaga kelishidan qat’iy nazar immun javobning generallashuvi, immun xotirani shakllanishida butun tizimini jalb etilishini ta’minlaydi.

Asosiy adabiyotlar 1. Вербицкий А.А., Алешкевич В.Н и др. Микробиология и иммунология. Учебное пособие Минск-2019. 2. Salimov X. va boshqalar. Epizootologiya. Darslik. Toshkent, 2016 yil . Xorijiy adabiyotlar 1. Fenner’s. Veterinary Virology (United States of America 2016 year). 2. M.Jackson Veterinary clinical pathology. America 2010 year. Qo’shimcha adabiyotlar 1. Mirziyoyev SH.M. Erkin va farovon demokratik O’zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. Toshkent, “O’zbekiston” NMIU, 2017. – 29 b. 2. Mirziyoyev SH.M. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi.“O’zbekiston” NMIU, 2017.– 47 b. 3 . Bazarov X.K., Abdulakimova A.B. Veterinariya virusologiyasidan o ’ quv qo ’ llanma. Samarqand 2016 y. 4. Самуйленко А.Я., “Инфекционная патология животных” Том 1 Москва 2009. 5. Петров Р.В. Иммунология. Учебник. Москва 1983 й Internet saytlari : 1 . www.Ziyo.net.uz . 2. www.vetjurnal.uz 3. www.sea@mail.net21 4. www.veterinariy.actavis 5. www. fvat@.academy.uzsci.net

O'xshashlar

Analizatorlar haqida tushuncha

Antitelogenez haqida tushuncha

Salomatlik haqida tushuncha 2

Hujayra immuniteti haqida tushuncha

Immun tizim haqida tushuncha