Antitelogenez haqida tushuncha - Tibbiyot - Slaydlar

Antitelogenez haqida tushuncha

Yuklangan vaqt:

18.12.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

18.7724609375 KB

Ko'chirib olish

Antitelogenez haqida tushuncha Reja: 1. Antitelolar sintezi va ularning hosil bo’lish dinamikasi. 2. Gumoral immun javobda hujayralarning o’zaro ta’sirlashishi. 3. In Vitro sharoitida antitelolar sintezi va gibridomalar.

1. Antitelolar plazmatik hujayralar tomonidan ishlab chiqarildi. Bu hujayralar taloq, limfa tugunlari, suyak iligi, peyer blyashkalarida joylashgan bo’ladi. Plazmatik hujayralar o’z navbatida V- hujayralarning antigen bilan kontaktda bo’lganlaridan kelib chiqadi. Yetuk plazmotsitlar yuqori maxsuslikka ega hujayralardir. Bu hujayralarning 50% matritsa RNK lari immunoglobulinlarni kodlaydi, bu sintezlanadigan oqsillarning 30% atrofida bo’ladi. Har bir plazmatik hujayra bitta maxsus izo- allo- yoki idiotip antitelolarni ishlab chiqaradi va ajratadi. Bu xarakteristikalar barchasi membrana immunoglobulinlarning xususiyatlariga mos keladi. Antitelo ishlab chiqarish dinamikasi, xuddi ular molekulalasining strukturasi kabi genetik determinatsiyalangan. Har bir tur hayvon uchun antitelo hosil bo’lishining dinamikasi o’ziga xosdir. Bu shuningdek, antigenning xususiyatlari va dozasi, uning organizmga kirish yo’llari, mikroorganizmlarning reaktivligiga bog’liq bo’ladi. Antitelo hosil bo’lishining to’rtta bosqichlari: 1. Tinch faza-antigenning organizmga tushgan paytidan antitelo paydo bo’lgungacha bo’lgan davr. Bu davr bir necha kundan bir necha oygacha bo’lishi mumkin. Bu davrda limfoid hujayralarning proliferatsiyasi va IgM sinfi immunoglobulinlarga differensiallashuvi yuz beradi. 2. Antitelo titrining o’sishi bosqichi-antitelo paydo bo’lgandan ular miqdorining maksimal darajaga yetgancha davom yetadi. Bu bosqich 2-15 kun davom etadi. Bu davrda antitelolar plazma sitlardan ajraladi va qon oqimiga tushadi. IgM kamayib IgG qo’shilib boradi keyinroq IgA, IgE va IgD paydo bo’ladi. 3. Stabillashuv (barqarorlashuv) bosqichi. Bu davrda antitelolar darajasi bir necha kundan bir necha xaftagacha o’zgarmasdan qoladi. Uning davomiyligi hayvonning turiga antigenning xarakteriga, ishlab chiqarilayotgan antitelo sinfiga bog’liq bo’ladi.

4. Antitelo ishlab chiqarishning pasayishi. Bu davrning davomiyligi har xil bo’lib antigenning to’qimalarda saqlanishiga bog’liq. Masalan, antigenni adyuvantlar (aluminiy gidroksid) qo’shib yuborish. Uzoq vaqt davomida antigenni qayta yuborib turish yo’li bilan ham antiteloning yuqori titrini saqlab turish mumkin. Organizmga antigenlar bir necha hafta yoki oydan so’ng tushganda immun javobni dinamikasi o’zgaradi, latent davr va titrni o’sish davrlari qisqaradi, asosan IgG sintezlanadi. Antigen organizmga birinchi marta tushganda immun tizimda shu antigenga immunologik xotiraga ega limfotsitlar kloni shakllanadi. Shu antigen bilan qayta uchrashgan limfotsit kloni tezda ko’payadi intensiv ravishda antigelogenez boshlanadi. Ishlab chiqarishda bundan emlangan hayvonlardan diagnostik va davolovchi zardoblar olishda hamda emlashdan ekstren immunitet hosil qilishda foydalaniladi. 2. Gumoral immunitetning asosida V-limfotsitlarning faollashuvi va antitelo hosil qiluvchi plazmatik hujayralar - plazmotsitlarga differensiallashuvi yotadi. Bunda Th² xelperlar boshlang’ich (nolinchi) hujayralardan V-limfotsitlar antigen tanishtiruvchi va antitelo hosil qiluvchi hujayralarga aylanadi. Th° xelperlarga tanib olingan antigenni taqdimot qiluvchi hujayralar (ATX, makrofaglar) uzatadi. Makrofaglar tomonidan Th° xelperlarga taqdimoti quyidagilarni o’z ichiga oladi: 1. Antigenni yutilishi va ularni polipeptidlargacha parchalanishi. 2. Antigen peptidlarini MNS II sinfi molekulalari bilan hujayra ichida bog’lanishi. 3). Antigen-MNS II sinfi kompleksini hujayra yuzasiga TCR Th° xelperlar bilan kontakt uchun chiqarilishi. Antigenni tanishtirishda (taqdimotida) immun sinaps-hujayralar o’rtasida kontakt hududi shakllanadi (antigenni tanib olish va hujayralariga signal borishi uchun). TCR (Tho da)+antigen+ MNS II sinfi

(makrofagda)+koretseptor SD4 (Thoda)ni o’z ichiga oladi. Shunday qilib TSR begona moddani tanib oladi. Bunda bitta limfotsitning TSR bitta bitta antigenni tanib olishi mumkin. Th° xelper Th² xelperga aylanadi. So’ngra Th² xelper V- limfotsitlar bilan o’zaro ta’sirlashadi. Β limfotsitlarni VSR (immunnoglobulinli retseptor) yordamida tanib oladi va hujayra uni yutadi. Antigen quyi molekular peptidgacha parchalangach va MNS II sinfiga birikkach V-limfotsit bu kompleksni (antigen+MNS II sinfi) Th² xelperga taqdim etadi. Th² xelper TSR va SD4 orqali bu kompleks bilan ta’sirlashadi. Immun sinaps: TSR (Th² da)+antigen+MNS II sinfi (V- limfotsitda) +koretseptor SD4 (Th² da) dan iborat bo’ladi. So’ngra Th² yuzasida SD40 ligand paydo bo’ladi va V-limfotsitning SD40 retseptori bilan bog’lanadi. Shundan keyin proliferatsiya va har xil sinfdagi immunoglobulinlarni sintezlovchi plazmotsitlarning differensiallashuvi amalga oshadi. Β-limfotsitlar prolliferatsiyasi va Th² da ishlab chiqariladigan interleykin-3 (IL-3) ta’sirida kuchayadi. Plazmotsitlar bitta maxsus antitelolarni sintezlaydi. Xosil bo’lgan antitelolar ularning shakllanishini chaqirgan antigen bilan bog’lanadi va antigen+antitelo kompleksi paydo bo’ladi. Bu kompleks komplement yordamida parchalanadi yoki mikrofaglar tomonidan yutiladi va hazm qilinadi (immun fagotsitoz). Bitta mikrobning yuzasida bir nechta yoki ko’plab turli antigenlar bo’lishi mumkin. Shu boisdan antitelolarning butun bir seriyasi paydo bo’ladi va ularning har biri ma’lum bir antigenga yo’naltiriladi. 3. Birinchi bo’lib R.Mishel va R.Dattonlar (1966 y) in vitro sharoitida immuno kompleksning hujayralardan antitelo olishga muvaffaq bo’ldilar. Bu usul hujayra antitelogenezining bir qator qonuniyatlarini ochishga hujayralararo o’zaro ta’sirining molekular mediatorlarini aniqlashga imkon berdi. Biroq bu yo’l bilan ko’p miqdorda antitelo ishlab chiqarilishining imkoni yo’q. Birinchidan limfoid hujayralar bir necha bo’linishdan keyin halok bo’ladi. Ikkinchidan limfoid hujayralar populyatsiyasida (m: taloq, hujayrasida) turli

limfotsitlar klonlari vakillari saqlanadi va ular har xil maxsus antitelolar sinteziga determinantlashgan. Bir xil maxsuslikdagi antitelolar (monoklonal) oqimi uchun monoklonlar ya’ni bitta limfotsitdan olingan antitelo ishlab chiqaruvchi hujayra kulturasini olish lozim. Cheksiz ko’payuvchi monoklonal kulturasini yaratilishi ikkita vazifani: Monomaxsus monoklonal antitelolarni olish va ularni cheklanmagan miqdorda ishlab chiqarilishni hal qiladi. G.Kyoler va K.Milshteyn (1975 y) hujayra gibridomalarini ishlab chiqarish metodini topishdi. Ular emlangan hayvonlarning normal limfotsitlarini oziq muhitlarida o’stirilayotgan mieloema shtammlari kulturalari bilan gibridlashga erishishdi. Limfotsitlarni mielom hujayralar bilan qo’shilishida polietilenglikoldan foydalaniladi. Birikkan gibridomalar limfotsitlardan ma’lum antitelolarni sintezlash va GAT (gipokeantinfosforidoziltransferaza) li muhitda hayotchanligini saqlash hususiyatini oladi. Mielom shtammlardan in vitro sharoitida cheksiz ko’paya olish xususiyatini olishadi. To’plangan gibridom shtam ko’paytirilishi va ulardan cheklanmagan miqdorda antitelo sintezlanishi mumkin. Albatta limfotsitar gibridomalarni olish oson ish emas. Bu o’z ichiga bir necha bosqichlarni oladi: - mielom liniyani olish. - emlangan organizmlardan taloq limfotsit hujayralarini olish; - u yoki bu hujayra kulturalarining xech bo’lmasa bir nechtasini birikishi (qo’shilishi, gibridlanishi) uchun sharoit yaratish. - gibridlangan hujayralarni ajratish va ularning klonlarini to’plash. - Qiziqtiruvchi (kerakli)klonni tanlash ularni to’plash va ishlatish. Klonni to’plash in vitro yoki hayvonlarga yuborish yo’li bilan amalga oshiriladi. Bunda har bir bosqichda namunalar suyuq azotda konservatsiyalanadi va bu bilan istalgan paytda istalgan bosqichga qaytishi va kelgusi ishlar uchun klonni saqlab qo’yish mumkin bo’ladi. Mielom hujayralar sifatida ko’pincha sichqonlar va kalamushlarni hujayralari ishlatiladi.

Monoklonal antitelolarni o’rganish natijasida fanda katta yutuqlarga erishildi. Immunoglobulinlarning strukturasi va genetikasi o’rganildi limfotsitlarning retseptorlari aniqlandi va o’rganildi, limfotsitlar va o’sma hujayralari subpopulyatsiyalariga reageptlar olindi, qon rakini davolashda eksperimentlar o’tkazildi, bir qator mikroorganizmlarga qarshi monoklonal antitelolar yaratildi va b. Gibridomalar nafaqat V-limfotsitlar balki T-limfotsitlar asosida ham olinishi mumkin.

Asosiy adabiyotlar 1. Вербицкий А.А., Алешкевич В.Н и др. Микробиология и иммунология. Учебное пособие Минск-2019. 2. Salimov X. va boshqalar. Epizootologiya. Darslik. Toshkent, 2016 yil . Xorijiy adabiyotlar 1. Fenner’s. Veterinary Virology (United States of America 2016 year). 2. M.Jackson Veterinary clinical pathology. America 2010 year. Qo’shimcha adabiyotlar 1. Mirziyoyev SH.M. Erkin va farovon demokratik O’zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. Toshkent, “O’zbekiston” NMIU, 2017. – 29 b. 2. Mirziyoyev SH.M. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi.“O’zbekiston” NMIU, 2017.– 47 b. 3 . Bazarov X.K., Abdulakimova A.B. Veterinariya virusologiyasidan o ’ quv qo ’ llanma. Samarqand 2016 y. 4. Самуйленко А.Я., “Инфекционная патология животных” Том 1 Москва 2009. 5. Петров Р.В. Иммунология. Учебник. Москва 1983 й Internet saytlari : 1 . www.Ziyo.net.uz . 2. www.vetjurnal.uz 3. www.sea@mail.net21 4. www.veterinariy.actavis 5. www. fvat@.academy.uzsci.net

O'xshashlar

Analizatorlar haqida tushuncha

Salomatlik haqida tushuncha 2

Hujayra immuniteti haqida tushuncha

Immun tizim haqida tushuncha

Bosh miyaning ahamiyati haqida tushuncha