Hujayra immuniteti haqida tushuncha - Tibbiyot - Slaydlar

Hujayra immuniteti haqida tushuncha

Yuklangan vaqt:

18.12.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

18.4443359375 KB

Ko'chirib olish

Hujayra immuniteti haqida tushuncha Reja: 1. Hujayra immuniteti haqida tushuncha. Immun fagotsitoz fenomeni. 2. Immunologik xotira. 3. Immunologik tolerantlik. Idiotip-antiidiotipik o’zaro ta’siri.

1. Hujayra immuniteti bevosita limfotsitlar tomonidan yoki ularning mahsulotlari tomonidan begona antigenlarni saqlovchi hujayralarni lizisga uchratishda amalga oshiriladi. Bu hujayraning hujayraga qarshi immunitetidir. Virus, bakteriya, zamburug’lar hujayraning ichidaligida faqat hujayra immuniteti reaksiyasida yo’q qilinadi. Hujayra immuniteti quyidagilarni asosida yotadi. 1. Gipersezgirlikning sekinlashgan tipi (GZT, GST); 2. Ayrim qo’zg’atuvchilarga rezistentlik (tuberkulez, brusellez, xlamidioz, rikketsioz). Viruslar hujayradan hujayraga o’tishini hisobiga antitelo bilan uchramaydi. Gripp, quturish, oddiy gerpes, Marek kasalligi viruslari va b. 3. O’smalarga qarshi rezistentlik. 4. Transplantantni siqib chiqarish (qabul qilmaslik). 5. Transplantantning ho’jayinga qarshi reaksiyasi (suyak iligi va limfotsid to’qima transplantatsiyasida); 6. Zamburug’li allergiyalarda; 7. Ayrim auto immun kasallikilarda (M: allergik ensefalomielitda). Hujayra immuniteti reaksiyasi immunokompetent va yordamchi hujayralarning alohida turlari va murakkab kooperatsiyalari tomonidan amalga oshiriladi. Hujayra immunitetida qatnashadigan hujayralarga makrofaglar, dendrit hujayralar NK (tabiiy killerlar), SDͧͧ4+T-limfotsitlarning Th1, populyatsiyalari kiradi. Asosiy vazifani antigen va MNS-1 molekulalari kompleksi tomonidan faollashtirilgan, IL-2, shuningdek T-xelperlar ishlab chiqaradigan differensiallashuv omillari ta’siri ostida ko’payadigan va yetiladigan sitotoksik limfotsitlar (STL) bajaradi. STL o’zining “o’ljasi” bilan retseptor yordamida bog’langan maxsus toksik substansiyalari (perforin, granzimlar, granulozin) ajratadi. Oxiri opoptoz vositasida “o’lja-hujayra”ning halok bo’lishini chaqiradi. Hujayra immun javobi memranasida begona material saqlovchi o’lja-hujayra”ni buzuvchi (parchalovchi) xususiyatiga ega sitotoksik limfotsitlar kloni (SD8) ni shakllanishidir. Antigenni taqdim etuvchi hujayralar (APK, ATX) makrofaglar, dendrit hujayralar antigenni yutadi va protsessingdan so’ng o’zidan komplekslar hosil qiladi.

Immun fagotsitoz fenomeni immun kompleks tarkibiga kirgan antigenlarni fagotsitlar tomonidan yutilishidir. Bunda antigen - butun hujayralar, ularning bo’laklari, alohida molekulalari yoki agregatlari bo’lishi mumkin. Immun fagotsitoz amalga oshishi uchun immunoglobulin molekulasi va (yoki) komplement, shuningdek fagotsit hujayrasining hujayra membranasida immunoglobulin va komplement komponentlari Fc- qismiga retseptorlar bo’lishi lozim. Retseptorlar fagotsit hujayralarga immun komplekslarni yoki opsonlangan antigenlarni tanib olish va qamrab olishini ta’minlaydi va ular keyin endotsitoz qilinadi. Shunday qilib fagotsitlar organizmda antigenlarning eliminatsiyasi (chiqarib yuborilishi)da qatnashadi va uning gomeostazini tiklaydi. 2. Immunologik xotira deganda organizmga qaytadan antigen kiritilganda tezkor immun reaksiya berish xususiyati tushuniladi. Organizmda produktiv immun javob rivojlanishi jarayonida antigen reaktiv T- va V- limfotsitlarning bir qismi kichik tinch (uxlayotgan) hujayralarga aylanadi (immunologik xotira hujayralari). Bu hujayralar aniq bir antigen determinantiga qarshi yuqori maxsuslikka va uzoq vaqt hayotchanlikka ega bo’ladi (10 yilgacha va undan ortiq). Ular organizmda faol sirkulyatsiyasi orqali to’qima va organlarga taqsimlanadi, biroq har safar o’zi hosil bo’lgan joyiga homing retseptorlari hisobiga qaytib keladi. Bu immun tizimning har doim antigen qayta tushishiga immunologik reaktivlikni tayyor turishini ta’minlaydi. Antigen qayta tushganda xotira hujayralari ikkilamchi immun javobni paydo qiladi. Ikkilamchi immun javobning asosi xuddi birlamchi immun javobdagi kabi, biroq bunda antitelo hosil bo’lishi tez va intensivroq va ko’proq IgG sintezlanadi, antitelolar affiniteti birlamchi immun javobga nisbatan yuqori bo’ladi. Xotira limfotsitlarini qaysi molekulalar va qanday o’zaro ta’sir natijasida immunopoezning qay bosqichida shakllanishi hanuzgacha aniqlanmagan. Shu bilan birgalikda xotira limfotsitlarini limfotsitlarning boshqa populyatsiyalaridan farq qilishi aniqlangan. Xotira limfotsitlari plazmatik hujayralar (V-limfotsitlar differensiallashuvining terminal bosqichi) dan bir necha belgilari bilan farq qiladi. Xotira B-limfotsitlari yuza immunglobulinlarga ega, II sinf MNS molekulalarini, ekspressiyalaydi, proliferatsiya xususiyati mavjud, immunoglobulinlar izotoplariga

o’tadi. V-domenda joylashgan SDR immunoglobulin molekulalarining gipervariabel uchastkalarini (qismlarini) gipermutatsiyalash qobiliyatiga ega, biroq immunoglobulinlarning intensiv hosil qilish hususiyatga ega emas. B-xotira limfotsitlari “uxlayotgan” (faollashmagan) holatda bo’ladi. Plazmatik hujayralar esa yuqoridagi xususiyatlarni to’liq aksi xosdir. T-xotira limfotsitlari yetuk T-lifotsitlaridan limfoid to’qimalarning antigen maxsus klonlarida uchrash chastotasi bo’yicha va qator membrana molekulalari (LFA-3 (CD 58), CD2, LFA-1 (CD //a/CD18), CD 44, CD 45 RO) ni 10-100 karra ko’proq ekspressiyaga uchratishi bilan farq qiladi. Odatdagi T-hujayralardan farqli jihati T-xotira hujayralari maxsus antigenga qarshi immun javobni ishga tushirish uchun yallig’lanish mediatorlari va immunlovchi ta’sirlarga talabchanligi past va yallig’lanishning minimal simptomlarida yoki u bo’lmasa ham javob hosil qilishi mumkin. Shu bilan birga T-limfotsitlar T-xotira hujayralaridan farqli ravishda SD 45 RA yuzasida L-celektiv molekulalarini katta miqdorini ham ekspressiyalaydi va T- limfotsitlarning limfa tugunlariga xomingini ta’minlaydi. 3. Immunologik tolerantlik bu immun javob va immunologik xotiraning aksi bo’lgan xodisadir. U antigen qaytadan kiritilganda organizmning reaktivlik, inertlik va antigenga javob bermasligida namayon bo’ladi. Immunologik tolerentlik xodisasi 1953 yilda ingliz olimi P. Medovor tomonidan sichqonlarda aniqlangan. Oq sichqonlar embrioniga qora sichqonlarning taloq hujayralari yuborilsa shu embrionda o’sgan sichqonlar keyinchalik qora sichqonlarning terisi transplantatini siqib chiqarmagan, ya’ni ularga tolerant bo’lib qolgan. Anologik tajribalar chex olimi M.Gashek tomonidan har xil zotli tovuqlarda o’tkazilgan. Eksperimentlar natijasida antigen (tolerogenlarga qarshi tug’ma tolerantlik organizmning shu antigen bilan embrion ichida kontaktida paydo bo’ladi. Bunda organizm tug’ilgandan so’ng ushbu antigenni o’zinikidek qabul qildi. Bu holat embrionezda T-limfotsitlarning shu tolerogen bilan ta’sirlashuvchi boshlang’ich klonlarini o’lib ketishi bilan tushuntiriladi. Bundan tashqari orttirilgan tolerantlik ham mavjud. Ko’pincha bu qaytadigan jarayon. Yuqori va past dozadan orttirilgan tolerantlik farqlanadi.

Yuqori dozali tolerantlikda antigenni yuborishda qo’shimcha ta’sirlar (nurlantirish, immunodepressentlar)ni qo’llash ularga reaktiv limfotsitlarning halok bo’lishiga olib keladi. Past dozali tolerantlik ma’lum antigenlarni kam dozada qo’llash orqali supressor- hujayralarni faollashuvi va immun javobni susaytirilishi bilan tushuntiriladi. Idiotip-antidiotipik o’zaro ta’sir N.K.Erne tomonidan taklif etilgan immun tizim teoriyasi (immun tizim faoliyati ko’rsatishin boshqarish mexanizmi) ning asosida yotadi. Uning mohiyati alohida antigenga qarshi antitelolar turli limfotsitlar tomonidan ishlab chiqariladi. Ushbu antitelolar (yoki T-hujayra retseptorlari) bir-biridan tuzilishi bilan farq qiladi. Bu antitelo va retseptorning faol markazida faqat shu limfotsitlar kloniga xos bo’lgan va boshqa har qanday hujayralardan farq qiluvchi noyob antigen determinentlari mavjud bo’ladi. Bular idiotop deb nomlanadi. Immun javob rivojlanishida avval birinchi avlod antitelolari (antigenga qarshi) paydo bo’ladi. Bular idiotipik antitelo (idiotipik tashuvchi) lar deb nomlanadi. Ularning faol markazlariga qarshi keyinchalik ikkinchi avlod antitelolari - antidiotipik antitelolar ishlab chiqariladi. Ular idiotipik antitelolar sintezini bloklaydi. Shunday qilib immun javobning tabiiy yo’qolishi-to’xtashi amalga oshadi va auto immun jarayonlar rivojlanishi xavfi pasaytiriladi.

Asosiy adabiyotlar 1. Вербицкий А.А., Алешкевич В.Н и др. Микробиология и иммунология. Учебное пособие Минск-2019. 2. Salimov X. va boshqalar. Epizootologiya. Darslik. Toshkent, 2016 yil . Xorijiy adabiyotlar 1. Fenner’s. Veterinary Virology (United States of America 2016 year). 2. M.Jackson Veterinary clinical pathology. America 2010 year. Qo’shimcha adabiyotlar 1. Mirziyoyev SH.M. Erkin va farovon demokratik O’zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. Toshkent, “O’zbekiston” NMIU, 2017. – 29 b. 2. Mirziyoyev SH.M. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi.“O’zbekiston” NMIU, 2017.– 47 b. 3 . Bazarov X.K., Abdulakimova A.B. Veterinariya virusologiyasidan o ’ quv qo ’ llanma. Samarqand 2016 y. 4. Самуйленко А.Я., “Инфекционная патология животных” Том 1 Москва 2009. 5. Петров Р.В. Иммунология. Учебник. Москва 1983 й Internet saytlari : 1 . www.Ziyo.net.uz . 2. www.vetjurnal.uz 3. www.sea@mail.net21 4. www.veterinariy.actavis 5. www. fvat@.academy.uzsci.net

O'xshashlar

Analizatorlar haqida tushuncha

Antitelogenez haqida tushuncha

Salomatlik haqida tushuncha 2

Immun tizim haqida tushuncha

Bosh miyaning ahamiyati haqida tushuncha