logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Tarix
  4. Yozma manbalar

Yozma manbalar

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1356.818359375 KB
Ko'chirib olish
Yozma manbalar Reja: 1. Yozma manbalarning ahamyati. 2. Eng qadimgi yozma manbalar. 3. Davlat hukumatlari va me’mor asarlar. Asosiy manbalar 4. Davriy matbuot materiallari statistik manbalar Yozma manbalar tarixiy manbalarning muxim va asosiy turidir. Insoning ijtimoiy faoliyati kishlarning o`zaro munosabati natijasi o`laroq yaratilgan va o`sha zamonlarda sodir bo`lgan ishtimoiy siyosiy voqealarning o`zida aks ettirgan manba sifatida etirof etiladi. Yozma manbalarning ahamiyati shundaki bizga eng qadimgi bitik va hujjatlar, qadimgi asarlar, davlatlar o`rtasidagi muhim siyosiy yozishma hujjatlar to`g`risida muhim va aniq ma`lumotlar beradi. Misol uchun avesto kitobi, behustun yozuvlari, ko`k turk bitiklari buyuk alloma faylasuflarning qoldirilgan asarlari qadimgi manba sifatida foydalaniladi. Bu manbalar yurtimizda qadimda bo`lgan ijtimoiy siyosiy voqealarning yoritib beradi. Qadimgi yozma manbalar bizga o`tmishni o`rganishda muhim manbalar hisoblanadi. Bir guruh olimlar – Fransuz J Darmsteter, Ozorboyjon olimi I Aliyev, “Avesto” Midiya hozirgi Eronning shimoliy g`arbiy qismi va Azarbayjonda yozilgan, desa, ko`pchilik – V.V. Struve. S.P Tolstov, F.Althaym va boshqalar Amudaryo bo`yida joylashgan viloyatlarda, Balh va Xorazm oralig`ida yaratilgan deb hisoblaydilarEng qadimgi yozma manbadan Avesto – zardushtiylarning muqaddas kitobi bo`lib yurtimiz haqida juda ko`p ma’lumotlar beradi. Bu kitob miloddan avvalgi VI asr milodning VI asrlarida yozilgan Eron hamda O`rta Osiyo halqlarining qadimgi madaniyati, etiqodi, tili, adabiyoti va qisman tarixini o`rganishda asosiy manba hisoblanadi. Asrning yozilgan joyi haqida turlicha fikrlar mavjud. Avesto matni to`liq saqlanmagan. Bizgacha uning juda oz qismi yetib kelgan. Avesto kayoniy hukmdorlaridan Vishtasb zamonida kitob holiga keltirilgan. Asrning saqlanib qolgan qismlarini to`plash va kitob holiga keltirish ishlari parfiya podshosi Valgash III (148 - 192) hamda Sosoniylar davrida ham davom etirildi. Avestoning qo`shiqlari va qissalari Abulqosim Firdafsiyning “shohnoma” dostoniga manba bo`lib hizmat qilgan. Behustun yozuvlari Eron hukmdori Doro I tomonidan Suza shahri yaqinidagi Behustun qoyalariga 3 tilda Elam, Fors, Bobil tillarida yozilgan. Bu qoyada Eronlik askarlar bilan birga Sak, Massaget, So`g`d halqlari Yunonlar bilan bo`lgan janglarda qatnashganliklari va Satrabliklarning ishtimoiy –iqtisodiy – manaviy – madaniy turmush tarzi aks ettirilgan. Bu yozuvlarning hozirgi yetti guruhi: Lena – Baykalbo`yi bitiklari, Yenisey, mo`g`uliston, oltoy, sharqiy turkiston, o`rta osiyo bitiklari ma`lum. Bu bitiklar o`rta osiyo, shuningdek, O`zbekiston halqlarining arablar istilosi arafasidagi ijtimoiy – siyosiy hamda madaniy hayotini o`rganishga yordam beradi . Qadimgi turk Manbalari – bular orasida XVII asrda Sibr hamda Mo`g`ulistonda, Oltoy hamda O`rta osiyo , O`bekistonda topilgan Runiy bitiklar alohida qimmatga ega. 2519 0E 0A 05 05 0A 2A 0D 1D0D 05 14 01 01 2B 200523 11 Qonunchilik aktlari –turli shakllarda bo`ladi bular – hukumatlar tomonidan e`lon qilingan manefis, farmon, ustav, (maromnoma) qonun va qonunlar majmuasi bo`lishi mumkun. Davlat ish yuritish hujjatlariga davlatning markaziy va mahalliy boshqaruv organlari tomonidan qabul qilingan hisobotlar, qarorlar, farmoyishlar, bildirish nomalar, yo`riqnomalar, bayon nomalar, stenografik hisobotlar xatlar va vaqf nomalar kiradi. Mazkur ish yuritish hujjatlari tadqiqotlarda birinchi darajali manba vazifasini o`taydi. Parlament vujudga kelganidan keyin u qabul qilgan qarorlar, qonunlar, va mamlakat konustitutsiyasi muhum qonunchilik aktlarini tashkil etadi. Foydalanilgan adabiyotlar : 1.Nabiev A. Tarixiy o`lkashunoslik. — T., 1996. 2.Istoricheskoe kraevedenie. - M., 1980. 3.Istoricheskoe kraevedenie: vopros periodizatsii i izucheniya. – Tver, 1992. 4.Alekseev V.P., Askarov A.A., Xodjayov T.K. Istoricheskaya antropologiya.Sredney Azii. - T.: 1990. 5.Belenitskiy A.M., Bentovich I.B., Bolshakov O.G. Srednevekovy gorod Sredney Azii. - L., 1973. 6.Jabborov I. M. O`zbek xalqi etnografiyasi. — T., 1994.

O'xshashlar

Tarixiy manbalar
XVI-oxiri va XIX-asr oʻrtalaridan boshlab Oʻrta Osiyoga kelgan rus elchilarning yozma manbalar tarixshunosligi
Matnli, statistik, kartagrafik, rasmli manbalar
Temuriylar yozma manbalarida Markaziy Osiyo
O’zbek xonliklari tarixiga oid manbalar va adabiyotlar