logo

XVI-oxiri va XIX-asr oʻrtalaridan boshlab Oʻrta Osiyoga kelgan rus elchilarning yozma manbalar tarixshunosligi

Yuklangan vaqt:

28.03.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3258.6171875 KB
XVI -OXIRI VA XIX -ASR OʻRTALARIDAN BOSHLAB OʻRTA OSIYOGA KELGAN RUS ELCHILARNING YOZMA MANBALAR TARIXSHUNOSLIGI  ROSSIYA O`rta Osiyo xonliklari bilan munosabatlarni rivojlantirishdan qanday manfaatlarni ko`zda tutgan ? O`rta Osiyo xonliklari o`z hunarmandchilik mahsulotlarini Rossiyaga sotishdan manfaatdor edi. O`rta Osiyo xonliklari o`z hududida kamyob bo`lgan Sibir mo`ynasi, baliq tishi, yog’ochdan yasalgan idishlarini xarid qilishdan manfaatdor bo`lgan. Rossiyadagi metall va metall buyumlarini O`rta Osiyoga keltirish, qurol-yaroq olishdan manfaatdor edilar. 05 26 2C 06 24  1589- yildayoq Buxoroga tatar millatiga mansub Boybo`ri Toychiev boshchiligidagi Moskva elchilari keladi va buxorolik savdogarlarga Sibir shaharlarida katta imtiyozlar yaratishga rus hukumati tayyor ekanini bildirib, ikki o`rtadagi siyosiy kelishmovchiliklarni biroz yumshatishga erishdi. Ivan Xoxlov elchiligi Xoxlov elchiligi - rus podshosi M.F.Romanov (1613—45) Buxoro xoni Imomqulixon huzuriga boyar Ivan Danilovich Xoxlov boshchiligida yuborgan diplomatik missiya (1620 —22). Imomqulixon tomonidan yuborilgan Odambiy rahbarligidagi elchilik (1619—20) ka javoban joʻnatilgan. I.D.Xoxlovga avvalo Buxoro xonini Rossiya bilan savdo va doʻstona aloqalar oʻrnatishga koʻndirish, Buxorodagi rus asirlarini ozod etish, Buxoro xonligining Turkiya, Eron, Gruziya, Xiva xonligi bilan aloqalari qanday ekanligi, Buxoroning harbiy qudrati haqida maxfiy maʼlumotlar toʻplash va boshqa vazifalar yuklatilgan. Elchilar Qozondan 1620-yil 21 iyunda Buxoro va Xiva elchilari Odambiy va Rahimqul hamrohligida yoʻlga chiqqanlar. Ular Astraxon — Kaspiy dengizi — Toʻpqaragʻan pristani — Urganch — Xiva — Xonqa — Qizilqum — Xayrobod — Buxoro yoʻnalishi bilan manzilga yetib kelishgan. 03 Antoniy Jenkinson Jenkinson Antoniy (7-1611) - ingliz sayyohi; savdo agenti va diplomat. Yevropa, Osiyo va Afrikaga sayohat qilgan, 1557— 72 yillarda Rossiyaga 4 marta kelgan. J. Angliya bilan Rossiya oʻrtasida ittifoq shartnomasi tuzilgudek boʻlsa, inglizlarni savdo-sotiqda monopol huquqqa ega boʻlishiga, Ivan 1 Uning roziligini olishga erishgan (1567 —69). Angliya shartnomani imzolashdan voz kechgan, Ivan IV bu imtiyozlarni bekor qilgan (1570). J. 1558—59, 1562—64 yillarda Ivan Grozniyning ruxsati bilan Rossiya orqali Eron va Oʻrta Osiyoga elchilik sayohati qilgan. 08  Jenkinson elchiligi 21 oy (1558 y. aprel-dan 1559 y. 2 sent.gacha) davom etgan. Unda Richard va Robert Jonsonlar va Aziz ismli tarjimon (tatar) hamrohlik qilgan. Jenkonson bu elchilik sayohati haqida "Rossiyadagi Moskov shahridan Baqtriyadagi Buxoro shahriga sayohat" nomli esdaliklarini yozib qoldirgan. U Xitoyga olib boradigan yoʻllar toʻgʻrisida maʼlumotlar toʻplagan. U Xorazmdagi Vazir va Urganch shaharlari haqida qimmatli maʼlumotlarni keltirgan. J. Amudaryo, Mangʻit ulusi, Xorazm va Buxoro xonligining 16-asr oʻrtasidagi ijtimoiy-siyosiy ahvoli, shuningdek, Oʻrta Osiyo xalqlarining turmushi, odatlari va b. haqida muhim tarixiy maʼlumotlar yozib qoldirgan. Beneveni FlorioFlo ri o ( ?— p o ds ho - Ro ss iy as i p oy ta x ti Sa nk t- Pe te rb ur gd a gi "E lc hi lik ma h ka m as id a sh ar qn i oʻr ga n uv ch i ek sp ed it siy a " k ot ib i. Py ot r I B en ev e ni ni Bu xo ro ga e lc hi si fa tid a yu b or ga n (17 1 8) v a o ʻz im zo si bil an m a xs us yo ʻri qn om a t uz ib b srg a n. ?) B u yo ʻri qn om a 7 b oʻ lim d an i bo ra t b o ʻlg an . Un ga k oʻ ra , B . Bu xo ro x on li gi nin g ch eg ar as in i, at ro fid ag i da vl at la rn i v a ula r bi lan b o ʻlg an m u no sab at la rin i, ye r os ti bo yl ikl ar in i, A m u da ry od a o ltin b o r- yo ʻq lig in BE N EV E NI i, h a rb iy jih a td an qa nc ha li k q u dr at ga e ga e ka n lig in i b ili b ke lis hi ke ra k bo ʻl ga n. B . K a vk az v a Ero n o rq ali B ux or og a (1 7 21 ), ke yi n Xiv a ga ha m o ʻt ga n. Beneveni Rossiyaga Pyotr I vafotidan keyin qaytgan (1725). B. sayohat qilgan davlatlari haqida geografik, etnografik va tarixiy maʼlumotlar toʻplagan. B. Pyotr I ga yuborgan xabar va xotira daftarlarida Buxoro va Xivada boʻlgan siyosiy voqealarni taʼriflab bergan. B.ning bu maʼlumotlari shu davrdagi xonliklar tarixini oʻrganish uchun hamda kelajakda Oʻrta Osiyo va Qozogʻistonning Rossiya tomonidan istilo etilishida muhim maiba hisoblangan .  Florio Benevenining sayohat xaritasi IGNATEV MISSIYASI IGNATEV MISSIYASI – rus podsho hukumati tomonidan Xiva xonligi va Buxoro amirligi bilan siyosiy hamda savdo munosabatlari o’rnatish bahonasida, aslida josuslik maqsadida polkovnik N. P. Ignatev boshchiligida yuborilgan elchilar missiyasi (1858). Ignatev missiyasi 1858 yil mayida 50 kishilik qo’riqchi otryad bilan Orenburgdan chiqib, Amudaryo yoqalab, iyul oyida Xivaga keladi va xon hukumati bilan savdo shartnomasi tuzadi. So’ngra Buxoroga kelib imtiyozli savdo shartnomasi tuzishga, zindonda yotgan rus fuqaro va asirlarni ozod etishga erishadi. Ignatev missiyasi to’plagan ma’lumotlar Turkistonning Rossiya tomonidan istilo etilishida muhim rol o’ynagan.