Rossiya sharqshunosligida O’rta Osiyo xalqlari tarixshunosligi - Tarix - Slaydlar

Rossiya sharqshunosligida O’rta Osiyo xalqlari tarixshunosligi

Yuklangan vaqt:

28.03.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

4629.9873046875 KB

Ko'chirib olish

Rossiya sharqshunosligida O’rta Osiyo xalqlari tarixshunosligi

Reja: 1.XVIII asr –XIX asrning 2-yarmida O’rta Osiyoga kelgan Rus sharqshunoslari. 2.XIX asr 2-yarmi va XX asrning boshlarida Rus olimlarining tatqiqotlari va ularning natijalari. 3.O’rta Osiyo xalqlari tarixshunosligi Rus sharqshunoslarining asarlarida.

Rus elchi va muarrixlari asarlarida Oʻrta Osiyo xalqlarining tarixi-Vatanimiz boy oʻtmishi tarixini oʻrganishda yurtimizga tashrif buyurgan Arab, Xitoy va Rossiya elchilari va sayyohlarining esddaliklari ham muhim manba hisoblanadi. Ularning xotiranoma va asarlarida tariximizning u yoki bu davriga oid maʼlumotlar chuqur va atroflicha bayon etiladi. Shu bois esdaliklar ham muhim tarixiy manba hisoblanadi.

Yurtimiz tarixining koʻpchilik qismi rus va ingliz, shuningdek arab tillarida hisoblanadi. Rus olimlari qoʻshgan hissasiga keladigan boʻlsak, ularning koʻpi razvetka davrida kelib oʻraganishadi va oʻlkamiz tarixiga qiziqib, koʻplab tadqiqotlar oʻtkazishadi. Bu olimlar jumlasiga Semenov Aleksandr Aleksandrovich, V.P. Nalivkin, Maev Nikolay Aleksandrovich, V. Perovskiy, S.N. Zikov, P.P.Ivanov, M. Ivanin, N.G.Zalesov, I.Zaxarin, M.A. Terentev, A.P. Subbotin, F. Marten, Filipp Nazarov, G.R.Golovin, A.D.Grebenik, N. Burdikov, N.I.Gabbin, P.I. Pashino, N. Veselovskiy, V.V. Velyaminov-Zerkov, N.N. Muravyov va Vasiliy Vladimirovich Bartoldlar hisoblanadi.

XVI asrning oʻrtalarida Oʻrta Osiyoga tshrif buyurgan Antoniy Jenkinson, XVII asrda yurtimizga kelgan I.D.Xoxlov, S.I.Pazuxin, V.A.Davidov, M.Qosimovlarning esdaliklari, 1721- 1725-yillar Buxoroda boʻlgan F.Beneveninning, 1740-1741- yillarda Omsk shahridan 1741-yil Shubay Arslonovning Toshkent shahriga kelib yiqqan axborotlari, 1800-yil Toshkent hokimi Yunusxoʻja chaqiruviga koʻra kelgan Burnashev va Pospelovlarning xotiralari, F.Nazarovning 1813-1814-yillarda Qoʻqonga qilgan safari haqidagi xisobotlari shular jumlasidandir

Shuningdek, Buxoroda boʻlib „Toʻqqiz yillik sayohati“ nomli kitob yozgan Filip Yefremov, XIX asrning boshlarida Buxoro amirligiga tashrif buyurgan E.N.Yeversian, ruhoniy Budrin esdaliklari, N.V.Xakimov, N.Potanin esdaliklari, X.Vamberining „Oʻrta Osiyo ocherklari“ kitobi koʻrilayotgan davrni tadqiq etishda muhim manbalar sirasiga kiradi. Eʼtiborga loyiq tomoni shundaki rus va yevropa sayyohlarining yozib qoldirgan asarlari yoki orginal xarakterga ega boʻlib ularda mahalliy xalq hayoti va turmushining maishiy tomonlari yaxshi yoritilgan.

XX asr boshlarida yirik rus sharqshunoslari yangi ochilgan Sharqshunoslik markazlarida ish olib bordilar. N.Ya. Marr, S.F. Oldenburg, F.I. Sherbatskoy, B.Ya. Vladimirsov, V. V. Bartold, I. Yu. Krachkovskiy, V.V. Struve va boshqalar qimmatli asarlar yaratdilar. 1930-yil Osiyo muzeyi va boshqalar Sharqshunoslik tashkilotlari asosida SSSR Fanlar akademiyasi Sharqshunoslik instituti tuzildi. SSSR Fanlar akademiyasi va respublikalar Fanlar akademiyalari tizimlarida Sharqshunoslik muammolarini oʻrganuvchi yangi markazlar (SSSR Fanlar akademiyasi Tinch Okeani instituti, OʻzSSR FA, OzSSR FA, GruzSSR FA, TojSSR Fanlar akademiyasi Sharqshunoslik ilmiy tekshirish institutlari, respublika FAlarning tarix, adabiyot va til insitutlari, shuningdek, boshqa respublikalar akademiyalari Sharqshunoslik boʻlimlari tuzildi.

Rus sharqshunoslari sharqshunoslikning yangi shoxobchalari, xususan, turkshunoslik, kavkazshunoslik va boshqalar boʻyicha qimmatli asarlar yozdilar. Turkshunoslik boʻyicha I. N. Berezin, M.K. Kozimbek, V.V. Radlov va boshqalar turkiy xalqlar tili, folklori va adabiyotiga oid yirik asarlar yaratdilar. Moʻgʻul, eron, kurd, osetin tillariga oid ilmiy asarlar nashr etildi. O.I. Senkovskiy, X.D. Fren, V.R. Rozen, G.S. Sablukov, A.V. Boldirev Oʻrta Osiyo, Sibir, Moʻgʻuliston, Xitoyning moddiy va diniy madaniyatiga oid manba va yodgorliklarni tadqiq qilib, nashr ettirishdi. Sharqiy Turkiston (Kuchon, Turfon)da topilgan budda, xristian va moniy adabiyotlari juda koʻp maʼlumotlarga ega. V.V. Velyaminov-Zernov, N.V. Xanikov, V.V. Grigoryev, N.I. Veselovskiy, V.V. Bartold va boshqalar tadqiqotchilar Oʻrta Osiyo tarixi va geografiyasiga oid asarlar yaratdilar. B.A.Turayev qadimiy Sharq tarixi boʻyicha rus maktabining asoschisidir.

Tabiiy boyliklari, madaniy merosi g`oyat boy bo`lgan va kam tekshirilgan ushbu o`lka rus ziyolilarining taraqqiyparvar qismini juda qiziqtirardi. Mashhur rus zoologi, zoogeografi va sayyohi, darvinizmning e`tiqodli tarafdorlaridan bo`lgan N.A. Severtsov (1827 — 1886) Turkistonning ko`p joylarini fizik-geografik jihatdan o`rganishda, jumladan, Pomir tizma tog`larining orografiyasini o`rganishda ko`p mehnat va kuch sarf qildi. N. A. Severtsov sayohati vaqtidazoologiya, botaniqa, mineralogiya va paleontologiyaga oid juda qimmatli kollektsiyalar to`pladi.

Mashhur rus geografi P. P. Semyonov-Tyan’shanskiy (1827 —1914) O`rta Osiyo, ayniqsa Tyanshan’ tizma tog`larining geografik o`rganilishiga asos soldi. Uning to`plagan ma`lumotlari asosida Tyanshanda Al’p muzliklari mavjudligi masalasi ijobiy hal qilindi, nemis geografi Gumbol’dtning Tyanshandagi vulqon hodisalari h,aqidagi fikrlari rad qilindi. Tyanshanni tekshirish rus geografiya fanining eng muhim xizmatlaridan biridir. Rus tabiatshunosi va sayyohi A. P. Fedchenqo (1844—1873) Turkiston tabiatini o`rganishda katta rol’ o`ynadi. U Farg`ona vodiysi bilan Oloyni birinchi marta tekshirib chiqdi; Oloy orqasidagi tizma tog`lar va uning eng baland cho`qqioini ochish sharafi ham unga nasib bo`lgan, u Zarafshon vodiysi bilan Qizilqumni ham tekshirib chiqqan»: Geolog va geograf I. V. Mushketovning (1850 — 1902) ilmiy xizmatlari x.am katta. SHimoliy Tyanshan tizma tog`i orografiyasining. geologik asoslarini dastlab u ko`rsatib berdi. U Turkistondagi ko`pgina foydali qazilma konlarini ta`riflab,Turkiston minerallarining dastlabki ro`yxatini tuzib chiqdi

O`rta Osiyo xalqlarining turmushiga bag`ishlangan, ilmiy va o`lkashunoslikka doir turli xabarlar va maqolalar «Turkestanskie vedomosti» hamda «Turkiston viloyatining gazeti» (Toshkent, 1870—1917 yillar) va boshqa mahalliy matbuotda muntazam bosilib turdi. 1870 yilda Toshkentda ochilgan Turkiston xalq kutubxonasi (hozirgi Alisher Navoiy nomidagi O`zbekiston milliy kutubxonasi) o`lkani o`rganish bilan shug`ullanuvchi barcha tadqiqotchilar, ayniqsa mahalliy xodimlar uchun katta ahamiyatga ega bo`ldi. Kutubxona tashabbuskor bibliofillar (kitob muxbirlari) va bibliograflarning ko`rsatgan faoliyati asosida o`lkani o`rganishga doir qimmatli asar va materiallar bilan boyib bordi. Kutubxona ochilishi vaqtida faqat 1700 jild kitob bor edi, 1917 yilga kelib undagi kitoblar soni 80 ming jildga etdi^ Kutubxona fondida saqlanayotgan adabiyot va manba majmualaridan «O`rta Osiyoga, ayniqsa Turkiston o`lkasiga taalluqli Turkiston asarlar va maqolalar to`plami» juda ham qimmatli asar bo`lib, shu kunlarda ham o`z axamiyatini yo`qotmagan.

E’tiboringiz uchun rahmat.

O'xshashlar

O’rta Osiyo xalqlarining tarixi va tarixshunosligi

Kushoniylar davrida O’rta Osiyo xalqlari taraqqiyoti

G'arbiy Osiyo xalqlari

O’rta Osiyo olimlari

IX-XII asrlarda O’rta Osiyo sivilizatsiyasi