XX asrning 80-yillarining so’ngida O’zbekistonda siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy muammolar. 1989 –yil Farg’ona voqealari - Tarix - Slaydlar

XX asrning 80-yillarining so’ngida O’zbekistonda siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy muammolar. 1989 –yil Farg’ona voqealari

Yuklangan vaqt:

07.04.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

274.84765625 KB

Ko'chirib olish

XX asrning 80-yillarining so’ngida O’zbekistonda siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy muammolar. 1989 –yil Farg’ona voqealari

REJA: 1. XX asrning 80-yillarining so’ngida O’zbekistonda siyosiy ahvol. 2. XX asrning 80-yillari oxirida respublika ijtimoiy ahvol. 3. XX asrning 80-yillarining so’ngida O’zbekistonda iqtisodiy ahvol. 4. 1989 –yil Farg’ona voqealari

XX asrning 80-yillarining so’ngida O’zbekistonda siyosiy ahvol.  XX asrning 80-yillari sobiq sovet davlatida ijtimoiy - iqtisodiy, siyosiy va ma’naviy jihatdan yaqqol tanazzul holati yuzaga kelib qolgan davr edi. «Qayta qurish» siyosati barbod bo‘lishi, ma’muriy buyruqbozlikka asoslangan, 19 mulkchilikning turli shakllari raqobat asosida saqlanishni inkor etgan mavhum siyosiy, sinfiy, umumiy manfaatlarni milliy manfaatlardan ustun qo‘ygan, yagona partiyaning hukmronligiga tayangan mustabid tuzum butunlay istiqbolsiz ekanini amalda yana bir bor ko‘rsatgan edi.

XX asrning 80-yillarining so’ngida O’zbekistonda siyosiy ahvol.  Bu vaqtda O‘zbekiston iqtisodiy hayoti juda og‘ir ahvolda, xususan, sanoatning bir yoqlama rivojlanib, «paxta» sanoat kompleksiga moslashishi, ekologik ahvolning og‘irlashib, onalar va bolalar o‘limining oshib ketishi, millatlararo munosabatlarda ziddiyatli holatlar yuzaga kelib, milliy mojarolar yanada kuchayib, milliy urf-odatlar, qadriyatlar ta’qib ostida qolishi respublikani tang ahvolga solib qo‘ygan edi.

XX asrning 80-yillarining so’ngida O’zbekistonda siyosiy ahvol.  O‘sha davlarda o‘zbeklar hayotida «Paxta ishi» va «o‘zbeklar ishi» deb yuzsizlarcha nomlangan tergovlar boshlanib ketdi. Gdlyan guruhi o‘zbekistonliklarga nisbatan qonunsiz, beshafqat ishlarni boshlab yubordi. Ularning zo‘ravonligi oqibatida sudlar adolatsiz hukmlar chiqara boshladi.  1989-yil 23-iyun kuni respublika rahbarligiga Islom Karimov saylandi. Yangi rahbarning faoliyati O‘zbekiston fuqarolarining huquqlarini himoya qilish, toptalgan huquqlarini tiklash kabi olijanob va xayrli ishdan boshlandi.

XX asrning 80-yillarining so’ngida O’zbekistonda siyosiy ahvol.  Respublika rahbarining qat’iyatli harakati bilan nohaqlik barham topdi. Komissiya ikki yildan ko‘proq vaqt orasida 40 ming tomlik ishni ko‘rib chiqdi. 3,5 mingdan ko‘proq kishi oqlandi. Qolganlarning jazo muddatlari kamaytirilib, bir qismi Prezidentimiz tomonidan avf etildi.

XX asrning 80-yillari oxirida respublika ijtimoiy ahvol.  XX asrning 80-yillari oxirida respublika ijtimoiy hayotida jonlanish boshlandi. Odamlar xilma-xil fikrlar bildirish, dillaridagini oshkora ayta olish imkoniyatiga ega bo‘la boshladilar. O‘zbek xalqining dilidagi g‘oya — mustaqillik g‘oyasi edi, xalq mana shu g‘oyani ko‘tardi.  Mustaqillik uchun harakatda yangi to‘lqin boshlandi. Ammo yurtimizda hukmron bo‘lgan Markazdan yuborilgan «kadrlar to‘dasi» ularning qosh- qovog‘iga qarab ish yuritadigan ayrim mahalliy ojiz rahbarlar bu g‘oyaga, uni amalga oshirishga to‘sqinlik qildilar.  1989-yil 17-avgustda I.Karimov boshchiligida respublika hukumatining yig‘ilishida «qishloqda yashovchi har bir oilani tomorqa bilan ta’minlash, ularga yakka tartibda uy-joy qurish uchun barcha shart-sharoitlarni yaratib berish haqida»gi qaror qabul qilindi.

XX asrning 80-yillari oxirida respublika ijtimoiy ahvol.  . Qishloqda yashovchi har bir kishiga o‘rtacha 25 sotixdan yer ajratib berish va tomorqa maydonlarini qariyb 4,5 barobar ko‘paytirish ko‘zda tutilgan edi. Buning natijasida 1989-1990 yillarda 1,5 mln.dan ko‘proq oilaga qo‘shimcha yer ajratildi. 700 ming oilaga yangi tomorqa yerlari berildi. Paxta yetishtirish plani 700 ming tonnaga kamaytirildi.  1990-yil 1-noyabrga kelib qishloqda yashovchi 2.220.129 oiladan 1.327.149 oila yangi tomorqa uchastkalari olish va mavjudlarni kengaytirishga muhtoj bo‘lgan holda ularning 394.098 nafar oilasi yangi yer uchastkalari olishdi. Ularga foydalanishlari uchun 55.036 gektar yer ajratib berildi.

XX asrning 80-yillari oxirida respublika ijtimoiy ahvol.  1990-yil 28-iyulda Prezident Islom Karimovning «Qishloq aholisini ichimlik suvi va tabiiy gaz bilan ta’minlashni yaxshilash to‘g‘risida»ni Farmoni e’lon qilindi. Mazkur farmonning qabul qilinishi qishloq qiyofasini tubdan o‘zgartirish, u yerda yashovchi fuqarolarning turmush tarzini yaxshilash borasida tashlangan yana bir muhim qadam edi.  Avval milliy manfaatlari toptalgan xalqlarga o‘zligini anglashga yo‘l ochgan O‘zbekiston endi butun respublikada iqtisodiy tanglikning oldini olish chora-tadbirlarni ko‘rishi kerak, ularni izga solish uchun chora-tadbirlarni belgilab, amalga oshirish yo‘llarini ishlab chiqish ham muhim edi.

XX asrning 80-yillarining so’ngida O’zbekistonda iqtisodiy ahvol.  XX asrning 80-yillarning o‘rtalariga kelib mamlakatdagi iqtisodiy taraqqiyotni chuqur tahlil qilmasdan 90-yillarning oxiriga borib, sobiq SSSR da milliy daromadni 2-2.5 barobar o‘stirish, aniqrog‘i avvalo 70 yil ichida amalga oshirilgan ishlarni keyingi 15 yil ichida bajarish vazifalari qo‘yildiki, bular mutlaqo haqiqatdan uzoq edi.  Bu hol tabiiy ravishda 70-80 yillar boshlarida jamiyat oldidagi muhim xalq xo‘jaligi vazifalarini ishlab chiqarishni jadallashtirish 20 bilan emas, balki qo‘shib yozish, pora berish, oshna- og‘aynigarchilik bilan osongina hal qilishga olib keldi.

XX asrning 80-yillarining so’ngida O’zbekistonda iqtisodiy ahvol.  Davlat rejalashtirish tizimi murakkab ijtimoiy va xo‘jalik vazifalarini ma’muriy-buyruqbozlik yo‘li bilan hal qilishga qodir bo‘lmay qoldi. Natijada iqtisodiy o‘sish har yiliga kamayib bordi.  Respublika xalq xo‘jaligida umumiy ijtimoiy mehnat unumdorligining pasayishi hisobiga mo‘ljaldagidan 4,3 foiz yoki 850,4 million so‘m kam milliy daromad olindi.1989 yilda O‘zbekistondagi har bir kishiga sobiq ittifoqdagi o‘rtacha darajadan bir yarim baravardan kam kapital mablag‘ to‘g‘ri keldi.  Shu davrga kelib respublika qishloq xo‘jaligida ko‘plab muammolar to‘planib qoldi. Sovet tuzumining navbatdagi islohoti ham yo‘l qo‘yilgan xatolar tufayli barbod bo‘ldi.

1989 –yil Farg’ona voqealari.

1989 –yil Farg’ona voqealari.  Ikkinchi jahon urushi yillarida mustabid tuzum tomonidan deportatsiya qilingan bir qator xalqlar qatorida mesxeti turklari ham bo‘lib, ular asosan aholi zich yashaydigan Farg‘ona viloyatiga, bir qismi Andijon, Namangan va Toshkent viloyatlariga joylashtirilgan bo‘lib, buning oqibatida ijtimoiy-iqtisodiy va millatlararo munosabatlarda qo‘shimcha muammolarni yuzaga keltirgan edi.  Bu muammoga sovet davlati o‘z vaqtida e’tibor bermadi. 1989- yil 24-mayda Quvasoy shahrida yoshlar o‘rtasida (R. Nishonov ta’rificha, «bir banka qulupnoy uchun») bo‘lgan bezorilik millatlararo (mahalliy yoshlar bilan mesxeti turklar o‘rtasida) to‘qnashuvni keltirib chiqardi va bu mojaro Farg‘ona vodiysida ommaviy tus oldi.

1989 –yil Farg’ona voqealari.  Respublikaning siyosiy rahbariyati yuzaga kelgan bu murakkab vaziyatni to‘g‘ri baholay olmagani uchun, yoshlarning ommaviy chiqishlari, millatlararo to‘qnashuvlar sodir bo‘ldi.  Bunday ommaviy chiqishlarga, kommunistik mafkura tartibiga qarshi borishlariga «ko‘nikmagan» mustabid tuzum siyosiy rahbariyati namoyishchilarga qarshi harbiy qism tashladi.  1989-yil 8-iyunda Qo‘qonda tinch namoyishchilar ana shu harbiy qism askarlari tomonidan o‘qqa tutildi. Natijada, 50 dan ziyod namoyishda qatnashgan aholi halok bo‘ldi (ularning ko‘pchiligi yoshlar edi), 200 dan ortig‘i esa yarador qilindi.

1989 –yil Farg’ona voqealari.  Umuman 3-12 iyun kunlari Farg‘ona viloyatida bo‘lgan millatlararo to‘qnashuvlar va ularning harbiylar tomonidan o‘qqa tutilishi oqibatida 103 kishi halok bo‘lgan. 1009 kishi yarador bo‘lgan va 650 xonadonga o‘t qo‘yilib, vayron qilingan.  Mudhish voqealardan keyin berilgan rasmiy bayonotlarga ko‘ra, respublikada vujudga kelgan ijtimoiy-iqtisodiy keskinlikdan ommaviy tartibsizliklarni, millatlar o‘rtasida nifoq va to‘qnashuvlarni keltirib chiqarishga uringan ekstremistik kuchlar turgan.

1989 –yil Farg’ona voqealari.  Bu ataylab uyushtirilgan siyosiy ig‘vogarlik edi. Farg‘onadagi mudhish voqea Sumgayit, Boku, Tog‘li Qorabog‘, O‘sh-O‘zgan va boshqa mintaqalarda xuddi shunday tarzda uyushtirilgan ig‘vogarlik bilan bir qatorda turar edi. Farg‘ona 21 voqealaridan keyin O‘zbekistonning I.Karimov boshliq siyosiy rahbariyati bu masalada fojianing asl sabablarini ochib tashlash, o‘z xalqining shon-shuhrati va qadr-qimmatini himoya qilish yo‘lidagi o‘zlarining mashaqqatli urinishlarida ular respublikaning eng keskin muammolarini birinchi bor oshkora ravishda muhokamaga qo‘ya boshladilar.

Foydalanilgan Adabiyotlar: 1. https:// www.xabar.uz / uz / jamiyat /1989- yilgi - fargona-voqealari-yangi-faktlar-foto 2. https:// azkurs.org /mustaqillikka-erishish-arafasida-ozbekistondagi-ijtimoiy-siyos-v2.html 3. https:// fayllar.org / guliston-davlat-universiteti-tarix-kafedrasi.html?page =2 4. https:// aniq.uz / uz / yangiliklar / fargona - qirginiga -30- yil - fojia - guvohlaridan - hikoyalar -video

O'xshashlar

Millatlararo munosabatlar keskinlashuvi. Farg’ona voqealari

Mustaqillikka erishish arafasida O`zbekistondagi ijtimoiy-siyosiy jarayonlar

Mustaqillikka erishish arafasida O’zbekistondagi ijtimoiy-siyosiy jarayonlar

Mustaqillikka erishish arafasida O’zbekistondagi ijtimoiy-siyosiy jarayonlar 2

Qayta qurish yillarida O’zbekistonning ijtimiy-iqtisodiy hayoti