Mustaqillikka erishish arafasida O`zbekistondagi ijtimoiy-siyosiy jarayonlar - Tarix - Slaydlar

Mustaqillikka erishish arafasida O`zbekistondagi ijtimoiy-siyosiy jarayonlar

Yuklangan vaqt:

11.04.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

680.158203125 KB

Ko'chirib olish

Mustaqillikka erishish arafasida O`zbekistondagi ijtimoiy-siyosiy jarayonlar

Reja; 1. O`zbekistonning davlat mustaqilligini qo`lga kiritish tomon yo`l tutishi. 2. Islom Karimov-O`zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti.

 Turg’unlik holati. “Qayta qurish” siyosatining oqibatlari. “Orol fojeasi. Farg’ona fojeasi. Davlat tili haqida Qonun. O`zbekistonda Prezident lavozimi. «Mustaqillik Deklaratsiyasi». 1991-yil 17-mart referendumi. Mustaqil davlatlar ittifoqini tuzish masalasi. Favqulodda holat davlat qo`mitasi. 1991-yil 29-dekabrdagi referendum. Tayanch so`z va iboralar:

 XX asrning 80-yillari oxirida O`zbekistondagi ijtimoiy- siyosiy hayot.Ma`lumki, XX asrning 70-80 yillarida SSSRda iqtisodiyotning rivojlanish sura’ti tobora pasayib, sarf-xarajatlari ortib bordi. Mavjud imkoniyatlarni hisobga olmasdan ishlab chiqilgan ijtimoiy, oziq-ovqat, agrar, energetika, ekologiya va boshqa sohalardagi dasturlar samara bermadi, iqtisodiy ziddiyatlarni chuqurlashtirib yubordi. Farg’ona fojeasi. Qayta qurish millatlararo munosabatlarning keskinlashuvida ham o`z aksini topdi. Uzoq yillar davomida to`planib, shakllangan ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy, madaniy sohadagi muammolarning millatlararo munosabatlarga ta’sir etmasligi mumkin emas edi.

 1989 yil may-iyun oylarida Farg’ona, Toshkent viloyatlarida va Andijon shahrida millatlararo mojarolar ro`y berdiki, u respublikada va butun mamlakatda g’oyat darajada katta shov- shuvlarga sabab bo`ldi hamda respublikada siyosiy vaziyatning keskin tus olishiga olib keldi. Ma’lumki, ikkinchi jahon urushi yillarida mustabid tuzum tomonidan deportatsiya qilingan bir qator xalqlar qatorida mesxeti turklari ham bo`lib, ular asosan aholi zich yashaydigan Farg’ona viloyatiga, bir qismi Andijon, Namangan va Toshkent viloyatlariga joylashtirilgan, buning oqibatida esa ijtimoiy-iqtisodiy va millatlararo munosabatlarda qo`shimcha muammolar yuzaga kelgan edi. Bu muammoga sovet davlati o`z vaqtida e’tibor bermadi. Aksincha, «rivojlangan sotsializm» davriga kelib SSSRda «milliy masala butunlay hal qilindi» deb «tantana» qilindi.

Mahalliy yoshlar bilan mesxeti turklar o`rtasida to`qnashuv kelib chiqdi va bu mojaro Farg’ona vodiysida ommaviy tus oldi.

 Farg’ona fojialari haqida respublika matbuotida va boshqa ommaviy axborot vositalarida to`g’ri ma’lumot berilmaganligi, bu mojarolarning kelib chiqishida asosan «mahalliy aholi aybdor» deb bir tomonlama va noxolis baholanishi vaziyatni yanada keskinlashtirdi. 11 iyunda Toshkent shahrida ishlayotgan va o`qiyotgan farg’onalik yoshlardan 100 ga yaqini «qizil maydonda» namoyish uyushtirib, Farg’ona voqealari haqida «noto`g’ri» ma’lumot berishlarga qarshi fikr bildirdilar va boshqa bir qator talablar qo`ydilar.

 1989 yil 8 iyunda Qo`qonda tinch namoyishchilar ana shu harbiy qism askarlari tomonidan o`qqa tutildi, natijada 50 dan ziyod namoyishda qatnashgan aholi halok bo`ldi (ularning ko`pchiligi yoshlar edi), 200 dan ortig’i esa yarador qilindi. Umuman 3- 12 iyun kunlari Farg’ona viloyatida bo`lgan millatlararo to`qnashuvlar va ularni harbiylar tomonidan o`qqa tutilishi oqibatida 103 kishi halok bo`lgan, 1009 kishi jarohatlangan va 650 xonadonga o`t qo`yilib, vayron qilingan.

Farg’onada uyushtirilgan siyosiy ig’vogarlik Tbilisi, Tog’li Qorabog’, Bokuda tashkil etilgan ig’vogarliklardan biri edi. Keyinchalik 1990 yil fevral-mart oylarida Bo`ka va Parkent, 1990 yil iyunda O`sh va O`zganda ham Shunday urinishlar bo`ldi. Yovuz kuchlar o`z maqsadiga erisha olmadilar. O`zbekistonning yangi rahbariyati tomonidan ko`rilgan Chora-tadbirlar natijasida keskinlik bartaraf qilindi. Yovuz kuchlar o`z maqsadiga erisha olmadilar. O`zbekistonning yangi rahbariyati tomonidan ko`rilgan Chora-tadbirlar natijasida keskinlik bartaraf qilindi.

 XX asr 90-yillariga kelib jahon va sobiq ittifoqdagi o`zgarishlar hamda yuzaga kelgan vaziyat o`zbek xalqining mustaqillik uchun bo`lgan kurashini tezlashtirib yubordi. Bu o`rinda O`zbekiston Kompartiyasi Markaziy Komitetining 1989-yil-23 iyundagi plenumi va unda Islom Karimovning birinchi kotib etib saylanishi juda katta ahamiyat kasb etdi. Ushbu anjumanda I. Karimov O`zbekistonning sobiq Ittifoqda tutgan o`rni va rolini aniq- ravshan belgilab berdi, madaniy merosni va tarix haqiqatini tiklash, milliy urf-odatlar va an’analarni rivojlantirish obyektiv zarurat ekanligini isbotladi.

 Respublikada «Ish bilan ta’minlash» dasturi ishlab chiqildi. Ana shu dasturga binoan 1990- yilda 300 ming kishi, asosan yoshlar ish bilan ta’minlandi. Aholining kam daromadli qismini ijtimoiy jihatdan himoyalash uchun 1990-yilda byudjetdan va korxonalr hisobidan 142 mln. so`m qo`shimcha mablag’ ajratildi.  1991-yilga kelib O`zbekistonda respublikaning davlat mustaqilligiga doir mutlaqo yangi davlat ramzlarini tayyorlash va qabul qilish borasida dadil ishlar qilina boshlandi. 1991-yil 15-fevralda O`zbekiston Oliy Kengashi «O`zbekistonning davlat ramzlari to`g’risida» maxsus qaror qabul qildi.  O`zbekistonning o`z suvereniteti uchun kurashi, avvalo, respublikada qabul qilingan har bir qonunning mazmuni va mohiyati jihatidan sobiq Ittifoq qonunlaridan tubdan farq qilishida, bundan tashqari, har bir qonun avvalgidek Ittifoq qonuniga moslashtirib emas, balki respublika manfaati ifoda etilganligi bilan ajralib tura boshladi. Xususan, 1991 yilning 22 iyulida O`zbekiston SSR Oliy Kengashi Prezidiumining «O`zbekiston SSR hududida joylashgan Ittifoqqa bo`ysunuvchi davlat korxonalari, muassasalari va tashkilotlarini O`zbekiston SSRning huquqiy tobeligiga o`tkazish» to`g’risida qabul qilgan qarori ham O`zbekiston SSR Prezidenti I.A. Karimov, O`zbekiston SSR Oliy Kengashi va hukumati O`zbekistonning siyosiy-iqtisodiy mustaqilligi, uning milliy suvereniteti uchun dadil qadamlar tashlaganligining isbotidir.  Sovet imperiyasining tanazzulga yuz tutishi. 1991 yilning aprel oyiga kelib, Markaz o`zining ta’sir doirasini saqlab qolish maqsadida mustaqil davlatlar ittifoqini tuzishga intildi. 1991 yil aprelda Novo-Ogoryovoda SSSR Prezidenti M.S. Gorbachevning 9 respublika rahbarlari bilan uchrashuvi bo`ldi. Ishtirokchilar tomonidan «Mamlakatdagi vaziyatni barqarorlashtirish va tanglikni bartaraf etishga doir kechiktirib bo`lmaydigan Choralar to`g’risida» qo`shma Bayonot imzolandi. Bu hujjat «9 Q 1» (9 respublika Q Markaz) degan nomni oldi. Uning mazmuni markazning yon berganini, Kiyevda bildirilgan fikr-mulohazalarga rozi bo`lganini ko`rsatadi.

O'xshashlar

Mustaqillikka erishish arafasida O’zbekistondagi ijtimoiy-siyosiy jarayonlar

Mustaqillikka erishish arafasida O’zbekistondagi ijtimoiy-siyosiy jarayonlar 2

Mustaqillikka erishish arafasida O'zbekistondagi iqtisodiy jarayonlar

Aristotelning ijtimoiy-siyosiy qarashlari

I.A. Karimovning “ O’zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida” asari O’zbekistonning eng yangi tarixini o’rganishdagi ahamiyati