XX asrning 20-30 yillarida O`zbekistonda davlat muzeylarini tashkil etilishi - Tarix - Slaydlar

XX asrning 20-30 yillarida O`zbekistonda davlat muzeylarini tashkil etilishi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1119.5 KB

Ko'chirib olish

XX ASRNING 20-30 YILLARIDA XX ASRNING 20-30 YILLARIDA O`ZBEKISTONDA DAVLAT O`ZBEKISTONDA DAVLAT MUZEYLARINI TASHKIL ETILISHIMUZEYLARINI TASHKIL ETILISHI

XX ASRNING 20-30 YILLARIDA O`ZBEKISTONDA XX ASRNING 20-30 YILLARIDA O`ZBEKISTONDA DAVLAT MUZEYLARINI TASHKIL ETILISHIDAVLAT MUZEYLARINI TASHKIL ETILISHI • 1918 yil 19 setyabrda RSFSR Xalk komissiyalari Sovetininng sanoat asarlari va kadimgi noyob narsalarni chet elga olib ketishni xamda ularni maorif xalk komissariyatiga karashli muzey organlarining oldindan chikarilgan karori va ruxsatsiz sotishini takiklash tugrisidagi dekreti imzolandi. O`z navbatida TASSR Xalk komissarlari soveti xam 1921 yil 31 iyulda Turkiston Respublikasi xalkining madaniy xazinasi xavfini yuzaga keltiruvchi san`at asarlari, kadimiy narsalar va ilmiy kollektsiyalarini chet elga olib ketishni takiklash xakidagi karorni chikardi. Shunga muvofik eksport komissiyasiga magazin xamda bozorlarda kadimgi noyob narsalar, xalk maishiy-ruzgor buyumlarni sotish ustidan nazorat kilish vazifasi topshirildi.

• RSFSR Xalk komissiyalar soveti 1918 yil 5 RSFSR Xalk komissiyalar soveti 1918 yil 5 oktyabrda "ayrim shaxslar, jamiyat va muassasalar oktyabrda "ayrim shaxslar, jamiyat va muassasalar ixtiyoridagi san`at va kadimgi yodgorliklar ruxatini ixtiyoridagi san`at va kadimgi yodgorliklar ruxatini tuzish, ularni xisobga olish va kuriklash xakida" tuzish, ularni xisobga olish va kuriklash xakida" dekret chikardi. Ana shu dekretga binoan, barcha dekret chikardi. Ana shu dekretga binoan, barcha madaniy yodgorliklar kimga tegishli ekanligidan madaniy yodgorliklar kimga tegishli ekanligidan kat`iy nazar, davlat ximoyasi ostiga olindi. TASSR kat`iy nazar, davlat ximoyasi ostiga olindi. TASSR Xalk komissiyalari sovetining 1920 yil 31iyuldagi Xalk komissiyalari sovetining 1920 yil 31iyuldagi "Turkrespublikadagi ayrim shaxslar va jamiyatlar "Turkrespublikadagi ayrim shaxslar va jamiyatlar ixtiyorida bulgan san`at asarlari va kadimgi ixtiyorida bulgan san`at asarlari va kadimgi yodgorliklarni ruyxatdan utkazish, xisobga olish yodgorliklarni ruyxatdan utkazish, xisobga olish xamda kuriklash xakida"gi maxsus karori muzey xamda kuriklash xakida"gi maxsus karori muzey organlari zimmasiga ma`muriyat yukladi: organlari zimmasiga ma`muriyat yukladi: rasmiylashtirish va xisobga olish tartibi rasmiylashtirish va xisobga olish tartibi Turkkomstarining maxsus instruktsiyasi bilan joriy Turkkomstarining maxsus instruktsiyasi bilan joriy etildi.etildi.

• Karorda kursatilishicha, kayta ruyxat kilingandan keyin Turkomstaris xisobida koldirilgan majmua xolidagi va aloxida san`at yodgorliklari davlat nazorati ostida buladi, ularni chet elga, shuningdek, TASSR tashkarisiga olib chikish ta`kiklanadi. Ularni ta`mirlash, tuzatish yoki kayta ishlash uchun albatta Turkomstaris va uning joylaridagi organlari ruyxatidan utkazish shart edi.

• Yuqoridagilardan kurinib turibdiki, markazdan chikarilgan karorlar Turkistonda juda kech amalga oshirilgan, buning natijasida juda kup nodir kitob va kulyozmalar, kimmatbaxo buyumlar che т ellarga tashilib ketildi, bebaxo madaniy yodgorliklar talon-taroj kilindi. Bu kabi masalalarni xal kilish, muzey tarmoklarini boshkarish uchun maxsus organ-muzey ishlari va kadimgi yodgorliklar, san`at va tabiatni muxofaza kilish buyicha RSFSR Davlat komiteti tuzildi. Xuddi shunday muassasa milliy republikalarida xam tashkil etildi.

• Turkrespublika Markaziy Ijroiya komitetining 1920 y 30 Turkrespublika Markaziy Ijroiya komitetining 1920 y 30 yanvardagi dekretiga muvofik bu vazifa Turkrespublika yanvardagi dekretiga muvofik bu vazifa Turkrespublika Arxivlar markaziy boshkarmasiga yuklatildi. Birok bu Arxivlar markaziy boshkarmasiga yuklatildi. Birok bu boshkarma uz zimmasiga yuklatilgan vazifalarni boshkarma uz zimmasiga yuklatilgan vazifalarni xayotga muvofakkiyatli tadbik etishga ojizlik kildi. SHu xayotga muvofakkiyatli tadbik etishga ojizlik kildi. SHu munosabat bilan tabiat, san`at obidalari va utmish munosabat bilan tabiat, san`at obidalari va utmish yodgorliklarini saklaydigan, muzeylar tashkil etish va yodgorliklarini saklaydigan, muzeylar tashkil etish va ularni kuriklash ishularni kuriklash ish ии bilan shugullanadigan maxsus bilan shugullanadigan maxsus tashkilot tuzish tugrisidagi masala yuzaga keldi. tashkilot tuzish tugrisidagi masala yuzaga keldi. Turkomstaris xuddi shunday tashkilot buldi. Turkomstaris xuddi shunday tashkilot buldi. Turkomstaris tuzilishi jixatidan muzey, kadimgi Turkomstaris tuzilishi jixatidan muzey, kadimgi yodgorliklar va san`at asarlarini muxofaza etish xamda, yodgorliklar va san`at asarlarini muxofaza etish xamda, ta`mirlash, arxeologiya va tabiatni muxofaza etish ta`mirlash, arxeologiya va tabiatni muxofaza etish singari turt sektsiyagsingari turt sektsiyag аа bulindi. Komitet yodgorliklarni bulindi. Komitet yodgorliklarni xisobga olish va kuriklash borasida katta ishlar olib xisobga olish va kuriklash borasida katta ishlar olib borildi, koordinatsiyalovchi ilmiy-takdikot markaziga borildi, koordinatsiyalovchi ilmiy-takdikot markaziga aylandi.aylandi.

• Takdikot ishlariga akademik V.V.Bartol'd, professor Takdikot ishlariga akademik V.V.Bartol'd, professor A.A.Semyonov, A.A.Divaeev, V.L.Vyatkin, M.E A.A.Semyonov, A.A.Divaeev, V.L.Vyatkin, M.E Masson, L.V.Oshanin kabi yirik olimlar jalb etilgan Masson, L.V.Oshanin kabi yirik olimlar jalb etilgan edi. Turkomstaris katta vakolatga ega edi. Jumladan, edi. Turkomstaris katta vakolatga ega edi. Jumladan, uning Turkrespublika Xalk komissariyati tasdiklagan uning Turkrespublika Xalk komissariyati tasdiklagan barcha farmoyishi va tadbirlari majburiy barcha farmoyishi va tadbirlari majburiy xisoblanardi. Komitet muzey ishlari va kadimgi xisoblanardi. Komitet muzey ishlari va kadimgi yodgorliklar xamda tabiatni muxofaza kilish mafaati yodgorliklar xamda tabiatni muxofaza kilish mafaati uchun tadkikotchilar bilan ular olib borayotgan uchun tadkikotchilar bilan ular olib borayotgan ishlardan foydalanish buyicha shartnoma tuzish ishlardan foydalanish buyicha shartnoma tuzish mumkin edi. Birorta ilmiy kollektsiya xamda uning mumkin edi. Birorta ilmiy kollektsiya xamda uning ruxsatnomasisiz Respublikadan tashkariga olib ruxsatnomasisiz Respublikadan tashkariga olib ketmasdi. Bundan tashkari, Turkomstaris fauna va ketmasdi. Bundan tashkari, Turkomstaris fauna va floraning jonli namunalarini respublikadan floraning jonli namunalarini respublikadan tashkariga etkazib berish xukukiga ega bulib, bu tashkariga etkazib berish xukukiga ega bulib, bu tarixiy va tabiiy yodgorliklarni xisobga olish tarixiy va tabiiy yodgorliklarni xisobga olish imkoniyatiga xam ega edi.imkoniyatiga xam ega edi.

• O`rta Osiyoda milliy chegaralanish-O`rta Osiyoda milliy chegaralanish- ning utkazilishi va Uzbekiston SSRning ning utkazilishi va Uzbekiston SSRning tashkil topishtashkil topish ии munosabati bilan munosabati bilan Turkomstaris 1925 yilning SSR maorif Turkomstaris 1925 yilning SSR maorif xalk komissariatiga Glavnaukasining xalk komissariatiga Glavnaukasining O`rta Osiyo ekanomik. Soveti va muzey O`rta Osiyo ekanomik. Soveti va muzey bulimi xuzuridagi muzey ishchilarii bulimi xuzuridagi muzey ishchilarii yodgorliklar, san`at va tabiat obidalarni yodgorliklar, san`at va tabiat obidalarni muxofaza kilish buyicha O`rta Osiy muxofaza kilish buyicha O`rta Osiy komiteti Sredazkomstaris kilib komiteti Sredazkomstaris kilib uzgartirildi. uzgartirildi.

• Garchi yukorida ta`kidlangan Garchi yukorida ta`kidlangan rakamlar dabdabali bulsada, aslida rakamlar dabdabali bulsada, aslida axvol butunlay boshkachaxvol butunlay boshkach аа edi. Sobiq edi. Sobiq mustamlaka tuzumi muzeylardan mustamlaka tuzumi muzeylardan quyidagi maqsadda foydalandi.quyidagi maqsadda foydalandi.

1.1. Oktyabr' tuntarishidan Oktyabr' tuntarishidan keyingi dastlabki yillarda burjua keyingi dastlabki yillarda burjua madaniyati va mulki sifatida juda kup madaniyati va mulki sifatida juda kup nodir tarixiy madaniy boyliklar nodir tarixiy madaniy boyliklar muzeylarga topshirish baxonasida muzeylarga topshirish baxonasida tortib olindi va talon-taroj kilindi.tortib olindi va talon-taroj kilindi. • 20-30 yillarda esa muzeylar tortib 20-30 yillarda esa muzeylar tortib olingan, talon-tarojdan omon kolgan olingan, talon-tarojdan omon kolgan nodir buyumlar, san`at asarlari chet nodir buyumlar, san`at asarlari chet el valyutasini tuplash maksadida chet el valyutasini tuplash maksadida chet elga sotildi. Demak, aslida ular elga sotildi. Demak, aslida ular kapitalistik jamiyatga xos bulgan kapitalistik jamiyatga xos bulgan kapital jamgarish vazifasini bajardi.kapital jamgarish vazifasini bajardi.

• 3.3. Muzeylar kommunistik Muzeylar kommunistik mafkurani xalk ongiga singdirish, mafkurani xalk ongiga singdirish, xalkning uz ildizlaridan xalkning uz ildizlaridan uzoklashtirish, ularni kommunistik uzoklashtirish, ularni kommunistik mashinani oddiy bir mexanizmiga mashinani oddiy bir mexanizmiga aylantirish uchun xizmat qildi.aylantirish uchun xizmat qildi. • 4.4. Barcha respublikalardagi Barcha respublikalardagi muzeylar rus shovinizmi bilan muzeylar rus shovinizmi bilan sugorildi va aslida ruslashtirish sugorildi va aslida ruslashtirish siyosatiga moslandi.siyosatiga moslandi.

• Adabiyotlar:Adabiyotlar: • 1.1. I. A. Karimov "Tarixiy xotirasiz I. A. Karimov "Tarixiy xotirasiz kelajak yuk" T.1998 y.kelajak yuk" T.1998 y. • 2.2. I. Sodikova "Madaniy yodgorliklar I. Sodikova "Madaniy yodgorliklar xazinasi" T."Fan" 1981 y.xazinasi" T."Fan" 1981 y. • 3.3. Muzeyshunoslik. Moskva 1988 y. Muzeyshunoslik. Moskva 1988 y. • 4. Sado`kov N. S Muzeynoe delo v 4. Sado`kov N. S Muzeynoe delo v Uzbekistane. T. Fan 1975y Uzbekistane. T. Fan 1975y

O'xshashlar

19-asrning 20-yillarida Markaziy Osiyoda xo'jalik iqtisodiy vaziyat

20 – 30 yillarda O’zbekistonda ma’daniy hayot

XIX asrning oxiri XX asrning boshlarida xalqaro munosabatlar

Политические репрессии в 20-30 годы в Узбекистане

XX asrning ikkinchi yarmi - XX asr boshlarida Sharqiy Yevropa davlatlari