XV asr oxiri va XVI asrlarda aholining maishiy turmush tarzi - Tarix - Slaydlar

XV asr oxiri va XVI asrlarda aholining maishiy turmush tarzi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

820 KB

Ko'chirib olish

XV asr oxiri va XVI asrlarda aholining maishiy turmush tarzi

 O’zbek xalqi etnik tarkibining evolyutsion o’sish jarayoni XV asr oxiri va XVI asrda yana muhim o’zgarishlarga duch keldi. Bu jarayon mamlakatda hokimiyatning Temuriylar sulolasidan Shayboniylar sulolasiga o’tishi bilan bog’liq holda kechdi. Movarounnahr va Xurosonda hokimiyatni shayboniylar sulolasi egallagach, bu hududlarga Dashti Qipchoqda yashovchi turkiy xalqlar, keyinchalik o’zlariga o’zbek degan nomni qabul qilgan urug’-qabilalar kirib keldilar.

 Ba’zi manbalarda 92, boshqa bir manbalarda 96 ta deb tilga olinuvchi bu ko’p sonli urug’ va qabilalarning kirib kelishi, ersuv va mulk olib, o’troq hayot kechirishga o’tishi, mamlakatni boshqarish jilovi markazda va joylarda shu sulola vakillari qo’lida to’planishi o’z navbatida o’lka hayotida keskin o’zgarishlarning yuz berishiga olib keldi. Bu hol ayni paytda etnik jarayonlar borasida ham aks etmay qolmadi. Qadim-qadimdan turkiy etnik guruhlar nafaqat bizning ona zaminimizda, balki shu bilan birga keng sharqiy va shimoliy jug’rofiy hududlarda, jumladan Dashti Qipchoqda ham uzoq yillar davomida istiqomat qilib kelganlar.

 Dashti Qipchoq deb atalgan, Sirdaryoning quyi havzasi va Orol dengizidan shimol sari cho’zilgan hamda hozirgi Ural va G’arbiy Sibir orolig’idagi keng dashtli erlarni ishg’ol etgan hududlarda turkey qavmlarga mansub urug’ qabilalar olis asrlardan buyon yashab kelganlar. Akademik B.Ahmedovning yozishicha, «Hozirgi o’zbeklar, qozoqlar, qoraqalpoqlar va boshqa xalqlarning ajdodlari shu xalqlar hozir yashayotgan erlarda qadim zamonlarda ham yashaganlar, lekin o’zbeklar, qozoqlar, qoraqalpoqlar deb atalmaganlar.

 Tarixiy, adabiy manbalarda Dashti Qipchoqning sharqiy qismida qadim zamonlardan beri turk qabilalari yashaganligi haqida anchagina ma’lumotlar mavjud. Bu erlarni XIII asr boshida zabt etgan mo’g’ullar bo’lsa, Dashti Qipchoqning turk qabilalari orasida tez orada singib ketganlar va hatto o’z milliyligini yo’qotganlar» [1] Bu fikru qarashlardan kelib chiqadigan qat’iy xulosa shuki, XVI asr boshlarida Vatanimiz sarhadlarida ro’y bergan etnik o’zgarishlar, tariximiz kechmishini qiyshiq oynada ko’rmoqchi bo’lgan ba’zi muxoliflarimiz da’vo qilganlaridek, ajnabiy xalqlaru elatlar bosqini orqasida yuz bermagan. [1] Qarang: B.Ahmedov. O’zbek ulusi, T.Meros, 1992, 13-bet.

 Shu bois ularning turmush tarzi, mashg’ulot turlari, kasb- korlari, urf-odatlari, udumlari boshqacha ko’rinishda bo’lganligi tabiiydir. Buning ustiga Dashti Qipchoq aholisining aksariyat qismi keng yaylovlarda chorvachilik, yilqichilik xo’jaligi bilan mashg’ul bo’lgan. Buning aksicha, Movarounnahr aholisi uzoq asrlar davomida o’troq hayotga o’rganib, ona zamin hayotida muqim yashab kelgan.

 . Ular azaldan mirishkor bobodehqonlar, mohir hunarmandlar, ustamon savdogarlar sifatida nom qozonganlar. Ularning sa’y- harakatlari, mehnati, zahmati bilan yurt obod etilib, birbiridan ko’rkam, gavjum shaharlar bunyod topib, dovrug’ topgan.

 Dashti qipchoqlik ko’p sonli urug’, qabilalar Movarounnahr hududlariga kirib kelar ekanlar, ular, eng avvalo, mahalliy qardoshlari, elatdoshlari bilan tabiiy suratda yaqinlashib, ulardek o’troq hayotga moslashib, ularning turmush tarziga xos hamma eng yaxshi narsalarni o’zlariga qabul qilib, singdirib bordilar. Eng muhimi, kirib kelgan urug’, qabilalar bu zaminda o’zlarining ikkinchi vatanlarini topish barobarida asta- sekin bu erning tubjoy aholisi tarkibiga singishib bordi.

O'xshashlar

Maorilar turmush tarzi

XVI asr birinchi yarmida XIX asrlarda Markaziy Osiyoda fan

XII-XV asrlarda Norvegiya

XIII-XV asrlarda Hindiston

Ispaniya XI-XV asrlarda