XIII-XV asrlarda Hindiston - Tarix - Slaydlar

XIII-XV asrlarda Hindiston

Yuklangan vaqt:

02.05.2025

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2290.88671875 KB

Ko'chirib olish

XIII-XV ASRLARDA HINDISTON REJA: 1. Feodal munosabatlarning yanada rivojlanishi.. 2. Dehli sultonligining tashkil topishi. 3. Dehli sultonligi davrida feodal tuzumining o‘ziga xos xususiyatlari. 4. Janubiy Hindiston davlati – Baxmani va Vijayanagar

Xarsha davlatiVI–VII asrlarda Hindistonda katta yer egaligi munosabatlari yanada rivojlangan. Katta yer egaligi jarayonining tezlashuvi natijasida Shimoliy Hindiston (Guptalar podsholari davlati qulagandan keyin va ikkinchi marta Xarsha davlati tugagandan keyin) siyosiy jihatdan parchalanib ketib, o’nlab mayda viloyatlar vujudga kelgan. Ularning rojalari yirik yer egalari bolib, ular qishloq jamoalarini ozlariga boysundirganlar.

Rojalar maharajalarga vassal bo’lgan. Rojalarning maxsus jangchilari bo’lib, ularga harbiy xizmat o’taganliklari uchun yerlar in'om qilingan. Jamna bilan Gang daryolari o’rtasida bu xildagi hind harbiy zodagonlari ko’p bo’lgan. Shimoldan hujum qilib bostirib kirish xavfi bu yerda ancha kuchli bo’lgan. Bu yerlarda vujudga kelgan juda ko’p sonli harbiylar tabaqasi rajputlar ( shoh farzandlari ) degan nom olganlar. Keyinchalik rajputlar qadimiy harbiy tabaqa bo’lgan kshatriylardan ajralib ketgan.

Katta yer egaligining rivojlanishida hind ibodatxonalari katta ahamiyatga ega bo’lgan. Hind kohinlari juda katta yerlarga ega bo’lganlar, Ularning qo’llab-quvvatlashiga muhtoj bo’lgan rojalar juda ko’plab yer ulashib berganligi uchun bu yerlar keyingi yuz yilliklarda yanada ko’payib borgan.

Muhammad ibn Qosim712- yilda Ummaviylarning sarkardalaridan biri Muhammad ibn Qosim Basradan suzib borib, Hindistondagi Sind mamlakatini bosib olgan. Lekin, oradan bir necha o’n yil o’tgach, arablar Hindistondan butunlay siqib chiqarilgan. Islom dinining targ’ib qilinishiga hindlar dushmanlik nazari bilan qaragan, chunki islom dinini ular chet ellik bosqinchi va talonchilar dini deb hisoblaganlar, hinduiylik esa islom diniga qarshi «milliy» din bo’lgan.

Mahmud Gaznaviy Musulmonlar hujumi faqat XI asrning ikkinchi yarmidagina qaytadan boshlangan. Bu safargi hujum ilgarigi hujumlardan qattiq bo’lgan. Kuchli Gaznaviylar davlatining vujudga kelishi yangi hujumlar uchun zamin tugdirib bergan. Sulton Mahmud Gaznaviy (998–1030) Sharqiy Eron va Afg’oniston yerlarini, 1017- yildan e'tiboran esa Amudaryoning shimolidagi yerlarni, ya'ni Buxoroni ham o’z qo’l ostiga kiritib olgan.

Podsholik davri mobaynida u shimoliy Hindistonga 17 marta yurish qilgan. Hindiston shaharlari musulmonlar tomonidan qattiq talangan. Mahmud G’aznaviy bu yurishlardan shimolga o’n minglab erkak va ayollarni asir qilib haydab ketgan, mamlakatni, ayniqsa hind ibodatxonalarini talab, oltin, kumush, qimmatbaho toshlarni olib ketgan. G’azna shahri muhtasham binolar bilan bezalgan, bu binolarning kopini Hindiston me'morlari barpo etishgan.

Dehli sultonligi. 1206- yilda Gazna sultonligidan mustaqil bo’lib olgan Dehli sultonligi XIII – XIV asrlar davomida ancha katta davlat sifatida yashagan. Dehli sultonligi XIII asr oxiri – XIV asr boshlarida kengaygan bo’lib, bu vaqtda uning tarkibiga Shimoliy Hindistondan tashqari, Markaziy Hindiston viloyatlari va Dekan yassi togligidagi kopchilik davlatlar kirgan. Dekan 1306–1310- yillarda sulton Alovuddin Xiljiy tomonidan bosib olingan. Navbatdagi sultonlardan biri Muhammad Tuglaq (1325–1351) deyarli butun Hindistonni boysundirib, hatto Eron bilan Xitoyni ham zabt etishni orzu qilgan. Ammo, sultonlikning kengayishi mustahkam xarakterga ega bolmagan.

XIV asr ortalariga kelib Dekan ajralib chiqqan va kop otmay Dehlidan shimoldagi kopgina viloyatlar, shu jumladan, Bengaliya ham ajralib ketgan. Dehli sultonligi tarkibiga kirgan viloyatlarning ayrimlari XIV asrning ikkinchi yarmida mustaqil davlatlarga aylana boshlagan. Sulton Dehlining ozida mustahkam hokimiyatga ega bolmagan, chunki u yerda feodallarning turli guruhlari ortasida hokimiyat uchun uzluksiz kurashlar bolib turgan.

XIII–XIV asrlarda Hindiston feodal tuzumining xarakterli xususiyati – shahar hayotining ancha intensiv rivojlanishidir. Qadimgi davrlardayoq mavjud bolgan shaharlar qatoriga sultonlar va ularning nabiralari feodallarning qarorgohi sifatida vujudga kelgan ko’pgina yangi shaharlar qo’shilgan. Dehli shahrining o’zi ana shunday feodal-poytaxt shahri uchun misol bo’la oladi. Bu yerda juda ko’plab saroy ahli va xizmatchilari, askarlar, amaldorlar va shu singarilardan tashqari, ko’pgina hunarmandlar va savdogarlar yashab, ular sulton saroyi hamda poytaxtdagi boshqa feodallarning iqtisodiy ehtiyojlarini qondirganlar.

Orta va mayda hind feodallari rojaputlar va boshqalar qisman meros bolib qolgan feodal mulkchiligi huquqi asosida, qisman harbiy xizmatni o’tab turgan paytda vaqtincha beriladigan in'om tariqasida yerga egalik qilardilar. Vaqt o’tishi bilan kelgindi iqtadorlar ham yerning merosxor egalariga aylanib bordilar, ammo bu jarayon XIV asrning oxirigacha ham tugallanmagan. Yerlarning katta qismi har ikkala din mahalliy, hind dini (eski ibodatxona yer egaligi) hamda yangi, musulmon (vaqf yerlari) dinidagi ruhoniylarning qolida bolgan.

XIII–XVI asrlarda Hindistonda feodal tuzumi o„ziga xos tarzda rivojlangan. Bir tomondan, Hindistonda musulmon yer egaligi tizimi qaror topib, butun yerlar davlat boshlig„i sultonning mulki deb qaralgan. Kelgindi musulmon feodallari sultonning harbiy xizmatchisi bo„lib, undan iqto – vaqtincha va umrbod foydalanish uchun yer olganlar.

Shafqatsiz feodal zulmi va toxtovsiz ichki feodal urushlari Dehli sultonligi tanazzulining asosiy sabablari bolgan. XIV asrning 70–80- yillarida Dehli sultoni oz qolida qolgan ozgina yerlarni ham himoya qilishga ham qodir emasdi. Markaziy hokimiyatning bu zaifligi yomon oqibatlarga olib kelgan, Hindistonni yangi chet el hujumlariga qarshi qarshilik korsata olmaydigan qilib qoygan. XIII asr oxiri – XIV asr boshlaridayoq mogullarning ayrim harbiy qismlari Shimoliy Hindiston yerlariga bostirib kirib, hatto Lohur va Dehli kabi katta shaharlarning darvozalarigacha kela boshlagan. Kochmanchilarning hujumlari, qiyinchilik bilan bolsada, qaytarilgan. Biroq, shimoliy olkalarning vayron qilinishi, aholining talanishi va buning natijasida qishloq xo„jaligi, sanoat va savdoning tushkunlikka yuz tutib ketishi Hindistonning iqtisodiy ahvoliga tobora yomon ta'sir qilgan.

XIV asr oxirlarida Hindiston Amir Temurning qoshinlari tomonidan yana ham dahshatliroq xarob va xonavayron qilingan. 1398- yilning kuzida Amir Temur 120 ming askari bilan Hindistonga bostirib kirgan. Dehli sultoni shu qadar katta armiyaning hujumini to„xtata olmagan. Amir Temur Hind daryosidan otib, Panjobdagi shaharlarni birin- ketin ishg„ol qilib, hamma yoqni talagan va kuydirgan.

XIV–XV asrlarda Hindistonning janubida ancha yirik davlatlar mavjud bo„lgan. Ulardan biri Baxmani davlati G„arbiy Dekan hududida joylashgan bo„lib, uning poytaxti yirik shahar Bidar bo„lgan. Bu davlat 1347- yilda Dehlidan ajralib, tashkil topgan. U 1482- yilgacha mavjud bo„lib, keyinchalik bir necha knyazlikka bo„linib ketgan

Baxmanidan janubda joylashgan yana bir davlat – Vijayanagar davlati edi. Bu davlatga taxminan 1336- yilda asos solinib, 1486- yilgacha yashagan. Uning tarixi qo’shni Baxmani bilan deyarli to’xtovsiz urush olib borish bilan o’tgan. Bu urushlar har ikkala davlatni zaiflashtirib, ularning yanada maydaroq knyazliklarga bo„linib ketishini tezlashtirgan.Baxmani bilan Vijayanagar o’rtasidagi o’zaro urushlar, shuningdek, XV asr oxirlarida kuchaygan feodallar o„rtasidagi o’zaro nizolar G’arbiy Yevropa mustamlakachilariga Malabar sohilidagi bir qancha tayanch nuqtalarini deyarli to’siqsiz ishg’ol qilish imkonini bergan.

Vasko Dagama 1498- yilda Vasko da Gama eskadrasi Malabar qirg’og’ida paydo bo’lib, Kalikut shahriga tushgan. Portugallar XVI asr boshlaridayoq Hindistonning g’arbiy va janubiy qirg’oqlarida bir qancha joylarni egallagan. Portugallar Hind okeani, Fors qo’ltig’i va Qizil dengizda hukmron bo’lib olgan. Ular keng suratda dengiz qaroqchiligi bilan shug’ullanib, hind kemalariga hujum qilganlar va ularni talagan. Ular bosib olgan hudud, ya'ni Goa shahri, Seylon oroli va yana boshqa bir necha joydangina iborat bo„lsada, talonchilik ekspeditsiyalari mamlakatning ancha ichkarisigacha kirib borgan. Keyinchalik, XVI asr oxiri –XVII asr boshlarida ularga golland va inglizlar kelib qo’shilgan.

XV asr mobaynida Dehli sultonligi buyuk davlat bo„lmay qolgan. Dehli shahri va uning atrofidagi yerlar hukmroni «Dehlining buyuk sultoni» degan dabdabali unvonga ega bo„lsa ham, u Shimoliy Hindistondagi oddiy davlatlardan biri bo’lgan. Eng yirik qo’shni davlat Bengaliya knyazligi ham loaqal Shimoliy Hindiston uchun gegemonlik rolini o’z zimmasiga olmagan.

O'xshashlar

XVI – XVIII asrlarda Hindiston

XVI-XVIII-asrlarda Hindiston

XII-XV asrlarda Norvegiya

Ispaniya XI-XV asrlarda

XII-XV asrlarda Fransiya diplomatiyasi