XIV-XV asrlarda saroy va bog‘lar memorchiligi - Tarix - Slaydlar

XIV-XV asrlarda saroy va bog‘lar memorchiligi

Yuklangan vaqt:

29.03.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3524.7841796875 KB

Ko'chirib olish

XIV-XV asrlarda saroy va bog‘lar memorchiligi 1. XIV-XVASRLARDA SAROYLAR 2. XIV-XV ASRLARDA BOG‘LAR 3. SAROYLAR VA BOG‘LAR VAZIVASI

• 1. Avvalambor aytish kerakki XIV XV asrlar davri o‘rta osiyoda Temuriylar davriga tug‘ri keladi .Bu davrda Temuriylar tomonidan Samarqandda Shahrisabzda va Buxoroda saroy kushk va bog‘lar quriladi .Shulardan Kuksaroy Oqsaroy juda mahobatli ishlangan .

KO‘KSAROY • 1371-1372 yillarda shaharning g‘arbiy qismida 34 gektar maydonni o‘z ichiga olgan Arki oliya bunyod etiladi. Temuriylar davriga oid yozma manbalarda Arki oliya ikki qator mudofaa devori bilan o‘rab olinganligi, bu yerda Ko‘ksaroy, Bo‘stonsaroy saroylari qad ko‘targanligi hamda davlat ahamiyatiga ega inshootlar - g‘azna, qurol yarog‘, harbiy aslahalar ishlab chiqaruvchi ustaxonalar, omborxonalar, kutubxona, devonlar joylashganligi qayd etiladi. Bo‘stonsaroy arkning shimoliy qismidagi mudofaa devori yonida joylashib, asosan hukmdorning o‘zi va oilasining istiqomat qilishi uchun mo‘ljallangan. Ko‘ksaroy esa ark markazida joylashib, to‘rt qavat bo‘lgan. O‘z davrida yuksak darajada mahorat bilan bezalgan saroyda elchilarni qabul qilish, rasmiy marosimlar o‘tkazish kabi davlat boshqaruvi bilan bog‘liq ishlar amalga oshirilgan.

Ko‘ksaroy

OQSAROY • Oqsaroy — Shahrisabzdagi meʼmoriy yodgorlik ( 1380 — 1404 ). Amir Temur qurdirgan . Shaharning shim sharqidagi bosh maydonda joylashgan. Bir za-monlar muhtasham, xashamatli boʻlgan bu saroyning bizgacha yemirilib, haroba holga kelgan ulkan peshtogʻi , ikki chekkasidagi minorasi , saroy poydevorining bir qismigina saqlangan. O.ning hozirgi koʻrinishi ham salobatli va goʻzaldir. Bu salobatlilik va goʻzallikka gʻishtlarning yaxlit boʻlib koʻrinishini taʼminlash — old va shim. de-vor yuzasini sirkor parchinlar bilan bir tekisda ishlash tufayli erishilgan. Peshtoq ravogʻining eni 22,5 m, balandligi 40 m, umumiy balandligi 50 m dan oshadi. Peshtoq minorasi ichidagi aylanma zina orqali yuqoriga chiqilgan.

OQSAROY

• 2..Amir Temur bogʻlari tuzilishiga koʻra 2 turga boʻlingan: 1) chorbogʻlar – geometrik ( toʻrtburchak , toʻgʻri toʻrtburchak ) shaklda boʻlib, har tomoni taxminan 1 km masofaga choʻzilgan. Sahnidan oʻtgan ariqlar ularni teng 4 qismga ajratib turgan. Atrofidagi baland paxsa devorlarning har burchagida minora boʻlgan. Markazda saroy joylashgan. Bunday bogʻlarning darvozalari shahar tarafga qaratib qurilgan ; 2) tuzilishi geometrik shaklda boʻlmagan, tabiiy daraxt zor va chakalaklar bagʻrida barpo etilgan bogʻlar. Bunday bogʻlar hukmdor shikor ( ov ) qilishi uchun moʻljallangan boʻlib, asosiy qismi tabiiy , qoʻl tekkizilmagan holda saqlangan. Ularning kichik bir qismigagina dam olish uchun saroy, koʻshk va chodirlar qurilgan, hovuzlar qazilib, favvoralar oʻrnatilgan. Bu turdagi bogʻlarning oʻsimlik va hayvonot dunyosi nihoyatda boy boʻlgan.

• Bogʻi Behisht. Samarqandning gʻarbida suyukli xotini Tuman ogʻa (Xayrunniso)ga atab qurdirgan (1378). Yozma manbalarda "Bogʻi Jannat" nomi bilan ataladi.Tarixchi Sharafuddin Ali Yazdiyning yozishicha, bogʻ oʻrtasidagi atrofi xandak bilan muhofaza etilgan sunʼiy tepalik ustida Tabriz oq marmaridan kurilgan hashamatli saroy boʻlgan. Saroyga bir necha koʻtarma koʻpriklar orqali kirilgan. Saroyning bir tarafida hayvonot bogʻchasi ham boʻlgan.

• Bogʻi Davlatobod. Amir Temurga Hindiston yurishidan qaytgan kuni ( 1399 yil 22-aprel ) hadya kilingan. Arxeologik tadkikotlar (I. A. Suxarev, 1936 va Oʻ. Alimov, 1967)ga koʻra, u Samarqanddan 13 km janubida , Katta Oʻzbekiston traktining chap tomonida boʻlgan. Amir Temur bu bogʻda zafarli yurishlardan qaytgach, dam olgan, tantanali marosimlar oʻtkazgan, elchilarni kabul qilgan.

• Bogʻi Dilkusho (Koʻngil ochuvchi bogʻ). Amir Temur xotinlaridan biri – Toʻqalxonim sharafiga qurdirgan (1397). Samarqanddan 5 km sharqda , Panjakent yoʻlining oʻng tomonida (qadimgi Hinduvon qishlogʻi oʻrnida) joylashgan. Har tarafi 900 m uzunlikdagi baland paxsa devor bilan oʻralgan, 4 darvozasi, markazida hashamatli saroy boʻlgan. Saroy uch qavatli boʻlib, har qavatida favvora otilib turgan. Saroy devorlariga Amir Temur olib borgan urushlardan lavhalar chizib qoʻyilgan. Amir Temur Ispaniya elchisi Rui Gonzales de Klavixoni ana shu bogʻda qabul qilgan. Bu bogʻ oʻrnida hozir Dilkusho qishlogʻi joylashgan.

• Bogʻi Jahonnamo ( Jahon koʻzgusi ). Amir Temur Samarqanddan 7 farsax (42 km) narida, Zarafshon togʻi etagida qurdirgan ( 1398 ). Unda saroy va qalʼa boʻlgan. " Zafarnoma "da yozilishicha, bu bogʻning hududi benihoyat katta boʻlib, yoʻqolib qolgan ot 6 oydan soʻng topilgan ekan.

• Bogʻi Maydon. Amir Temur Samarqandning shimolida, Choʻponota tepaligi etagida qurdirgan. Tarixiy manbalarga Karaganda, bogʻda hashamatli bir ayvon (koʻshk) va qimmatbaho toshlardan yasalgan taxt boʻlgan. Ulugʻbek bu bogni yanada obod qilgan. Bobur shu haqda bunday deb yozadi: "Bu bogʻning oʻrtasida (Ulugʻbek) bir oliy imorat qilibdur. Chil(qirq) sutun derlar, du (ikki) oshyona (kavat), sutunlari tamomi toshdin.

• Bogʻi Nav (Yangi bogʻ). Amir Temur Samarqandning janubida qurdirgan (1404). Lolazor qishlogʻi oʻrnida joylashgan. Bu bogʻ toʻrtburchak shaklda boʻlib, atrofi baland paxsa devor bilan oʻralgan, har burchagida minora qad koʻtarib turgan. Markazida boshqa bogʻlardagiga nisbatan kattaroq qasr , uning oldida hovuz boʻlgan.

• Bogʻi Chinor. Amir Temur Samarqandning sharqida (Konigilning janubi-gʻarb tarafida, hozirgi "Qoʻsh tamgalik" tepaligi oʻrnida) barpo qildirgan (1404). Unda chinorlar koʻp boʻlgan. Markazida xochsimon tarxli saroy joylashgan.

• Bogʻi Shamol. Amir Temur 1397 yil nabirasi ( Mironshohning qizi)ga atab qurdirgan. Samarqandning gʻarbida boʻlgan. Undagi saroy toʻrtburchak shaklda boʻlib, har tomoni 1500 qadamni tashkil qilgan. Devorlariga marmar qoplanib, sahni qora yogʻoch va fil suyagidan ishlangan. Bu bog joylashgan hudud va u yerdagi ariq hozir ham "Bogʻi Shamol" deb ataladi.

Bog‘i Shamol

• Samarqand atrofida bulardan tashqari yana bir qancha bogʻlar boʻlgan. Chunonchi, Bogʻi Boʻldu, Bogʻi Zogʻon, Bogʻi Naqshi Jahon, Bogʻi Amirzoda Shohrux, Bogʻcha, Bogʻi Dilafroʻz, Bogʻi Sheron, Gulbogʻ, Lolazor, Bedana qoʻrugʻi, Chumchuqlik, Gʻozxona va boshqa shular jumlasidandir. Amir Temurning bogʻ qurish anʼanasini temuriylardan Shohrux , Ulugʻbek, Bobur va boshqa ham davom ettirishgan. [1]

• 3.Saroy va bog‘lar da turli davlat ahamiyatiga molik muxim masalalar muhokama qilingan va elchilarni qabul qilish tuy tomoshalar sayllar ovlar • Shaxzodalar musobaqalari bellashuvlar bulib o‘tgan Temuriylar davrida qasrlar va binolarda qush uslub yetakchilik qildi .Bog‘lar vazifasiga kura ov,elchi kutib olish ,dam olish ,sayllar o‘tkazish,tuy tomoshalar va Amir Temur ning rafiqalari uchun yashash joyi sifatida ham qullanilgan.

Foydalanilgan adabiyotlar • M.M.VOXIDOV ...ME’MORCHILIK.. TOSHKENT .2010 • BAHODIR ESHOV..O‘ZBEKISTON TARIXI..TOSHKENT 2010 • SHAMSUDDINOV .O‘ZBEKISTON TARIXI ..2014 • ABU TOXIRXUJA ..SAMARIYA..2020 • BURIBOY AXMEDOV..SOHIBQIRON AMIR TEMUR.. • RUI GONSALLES DE KLAVIXO ..ESDALIKLAR.. • I.NABIYEV..ULKASHUNOSLIK..

O'xshashlar

Angliya XII - XIV asrlarda

XII-XV asrlarda Norvegiya

XII-XV asrlarda Fransiya diplomatiyasi

XIV-XV asrlar Temur va Temuriylar davrida ta’lim-tarbiya va pedogogik fikrlar

O'lkamizning antik davr memorchiligi va san'ati