logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Tarix
  4. XIV-XV asrlarda saroy va bog‘lar memorchiligi

XIV-XV asrlarda saroy va bog‘lar memorchiligi

Yuklangan vaqt:

29.03.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3524.7841796875 KB
Ko'chirib olish
XIV-XV asrlarda saroy va bog‘lar memorchiligi 1. XIV-XVASRLARDA SAROYLAR 2. XIV-XV ASRLARDA BOG‘LAR 3. SAROYLAR VA BOG‘LAR VAZIVASI • 1. Avvalambor aytish kerakki XIV XV asrlar davri o‘rta osiyoda Temuriylar davriga tug‘ri keladi .Bu davrda Temuriylar tomonidan Samarqandda Shahrisabzda va Buxoroda saroy kushk va bog‘lar quriladi .Shulardan Kuksaroy Oqsaroy juda mahobatli ishlangan . KO‘KSAROY • 1371-1372 yillarda shaharning g‘arbiy qismida 34 gektar maydonni o‘z ichiga olgan Arki oliya bunyod etiladi. Temuriylar davriga oid yozma manbalarda Arki oliya ikki qator mudofaa devori bilan o‘rab olinganligi, bu yerda Ko‘ksaroy, Bo‘stonsaroy saroylari qad ko‘targanligi hamda davlat ahamiyatiga ega inshootlar - g‘azna, qurol yarog‘, harbiy aslahalar ishlab chiqaruvchi ustaxonalar, omborxonalar, kutubxona, devonlar joylashganligi qayd etiladi. Bo‘stonsaroy arkning shimoliy qismidagi mudofaa devori yonida joylashib, asosan hukmdorning o‘zi va oilasining istiqomat qilishi uchun mo‘ljallangan. Ko‘ksaroy esa ark markazida joylashib, to‘rt qavat bo‘lgan. O‘z davrida yuksak darajada mahorat bilan bezalgan saroyda elchilarni qabul qilish, rasmiy marosimlar o‘tkazish kabi davlat boshqaruvi bilan bog‘liq ishlar amalga oshirilgan. Ko‘ksaroy OQSAROY • Oqsaroy  —  Shahrisabzdagi   meʼmoriy   yodgorlik  ( 1380 — 1404 ).  Amir Temur   qurdirgan .  Shaharning  shim sharqidagi bosh  maydonda  joylashgan. Bir za-monlar muhtasham, xashamatli boʻlgan bu  saroyning  bizgacha yemirilib, haroba holga kelgan ulkan  peshtogʻi , ikki chekkasidagi  minorasi , saroy  poydevorining  bir qismigina saqlangan. O.ning hozirgi koʻrinishi ham salobatli va goʻzaldir. Bu salobatlilik va  goʻzallikka   gʻishtlarning  yaxlit boʻlib koʻrinishini taʼminlash — old va  shim.   de-vor   yuzasini  sirkor  parchinlar  bilan bir tekisda ishlash tufayli erishilgan. Peshtoq  ravogʻining  eni 22,5 m, balandligi 40 m, umumiy balandligi 50 m dan oshadi. Peshtoq minorasi ichidagi  aylanma   zina  orqali yuqoriga chiqilgan. OQSAROY • 2..Amir Temur bogʻlari tuzilishiga koʻra 2 turga boʻlingan: 1)  chorbogʻlar  – geometrik ( toʻrtburchak ,  toʻgʻri toʻrtburchak ) shaklda boʻlib, har tomoni taxminan 1 km  masofaga  choʻzilgan. Sahnidan oʻtgan  ariqlar  ularni teng 4 qismga ajratib turgan. Atrofidagi baland  paxsa   devorlarning  har burchagida  minora  boʻlgan. Markazda  saroy  joylashgan. Bunday bogʻlarning  darvozalari   shahar  tarafga qaratib  qurilgan ; 2) tuzilishi geometrik shaklda boʻlmagan, tabiiy  daraxt zor va chakalaklar bagʻrida barpo etilgan bogʻlar. Bunday bogʻlar hukmdor  shikor  ( ov ) qilishi uchun moʻljallangan boʻlib, asosiy qismi  tabiiy , qoʻl tekkizilmagan holda saqlangan. Ularning kichik bir qismigagina  dam olish  uchun saroy,  koʻshk  va  chodirlar  qurilgan,  hovuzlar  qazilib,  favvoralar  oʻrnatilgan. Bu turdagi bogʻlarning  oʻsimlik  va  hayvonot dunyosi  nihoyatda boy boʻlgan. • Bogʻi Behisht. Samarqandning  gʻarbida  suyukli xotini  Tuman ogʻa  (Xayrunniso)ga atab qurdirgan (1378). Yozma  manbalarda  "Bogʻi Jannat"  nomi  bilan ataladi.Tarixchi  Sharafuddin Ali Yazdiyning  yozishicha, bogʻ oʻrtasidagi atrofi  xandak  bilan muhofaza etilgan sunʼiy tepalik ustida Tabriz oq marmaridan kurilgan hashamatli saroy boʻlgan. Saroyga bir necha  koʻtarma   koʻpriklar  orqali kirilgan. Saroyning bir tarafida  hayvonot bogʻchasi  ham boʻlgan. • Bogʻi Davlatobod. Amir Temurga  Hindiston  yurishidan qaytgan kuni ( 1399  yil  22-aprel ) hadya kilingan.  Arxeologik   tadkikotlar  (I. A. Suxarev, 1936 va Oʻ. Alimov, 1967)ga koʻra, u Samarqanddan 13 km  janubida ,  Katta Oʻzbekiston traktining  chap tomonida boʻlgan. Amir Temur bu bogʻda zafarli yurishlardan qaytgach, dam olgan, tantanali  marosimlar  oʻtkazgan,  elchilarni  kabul qilgan. • Bogʻi Dilkusho (Koʻngil ochuvchi bogʻ). Amir Temur xotinlaridan biri – Toʻqalxonim sharafiga qurdirgan (1397). Samarqanddan 5 km  sharqda ,  Panjakent  yoʻlining oʻng tomonida (qadimgi Hinduvon  qishlogʻi  oʻrnida) joylashgan. Har tarafi 900 m uzunlikdagi baland paxsa devor bilan oʻralgan, 4 darvozasi, markazida hashamatli saroy boʻlgan. Saroy  uch  qavatli boʻlib, har qavatida favvora otilib turgan. Saroy devorlariga Amir Temur olib borgan  urushlardan   lavhalar  chizib qoʻyilgan. Amir Temur  Ispaniya  elchisi  Rui Gonzales de Klavixoni  ana shu bogʻda qabul qilgan. Bu bogʻ oʻrnida hozir Dilkusho qishlogʻi joylashgan. • Bogʻi Jahonnamo ( Jahon   koʻzgusi ). Amir Temur Samarqanddan 7 farsax (42 km) narida,  Zarafshon togʻi  etagida qurdirgan ( 1398 ). Unda saroy va  qalʼa  boʻlgan. " Zafarnoma "da yozilishicha, bu bogʻning hududi benihoyat katta boʻlib, yoʻqolib qolgan ot 6  oydan  soʻng topilgan ekan. • Bogʻi Maydon. Amir Temur Samarqandning shimolida, Choʻponota tepaligi etagida qurdirgan. Tarixiy manbalarga Karaganda, bogʻda hashamatli bir  ayvon  (koʻshk) va  qimmatbaho toshlardan  yasalgan  taxt  boʻlgan.  Ulugʻbek  bu bogni yanada obod qilgan.  Bobur  shu haqda bunday deb yozadi: "Bu bogʻning oʻrtasida (Ulugʻbek) bir oliy imorat qilibdur. Chil(qirq) sutun derlar, du (ikki) oshyona (kavat), sutunlari tamomi toshdin. • Bogʻi Nav (Yangi bogʻ). Amir Temur Samarqandning janubida qurdirgan (1404). Lolazor  qishlogʻi  oʻrnida joylashgan. Bu bogʻ toʻrtburchak shaklda boʻlib, atrofi baland paxsa devor bilan oʻralgan, har burchagida minora qad koʻtarib turgan. Markazida boshqa bogʻlardagiga nisbatan kattaroq  qasr , uning oldida hovuz boʻlgan. • Bogʻi Chinor. Amir Temur Samarqandning sharqida (Konigilning janubi-gʻarb tarafida, hozirgi "Qoʻsh tamgalik" tepaligi oʻrnida) barpo qildirgan (1404). Unda  chinorlar  koʻp boʻlgan. Markazida  xochsimon   tarxli  saroy joylashgan. • Bogʻi Shamol. Amir Temur  1397  yil  nabirasi  ( Mironshohning  qizi)ga atab qurdirgan. Samarqandning gʻarbida boʻlgan. Undagi saroy toʻrtburchak shaklda boʻlib, har tomoni 1500 qadamni tashkil qilgan. Devorlariga  marmar  qoplanib, sahni qora  yogʻoch  va  fil   suyagidan  ishlangan. Bu bog joylashgan hudud va u yerdagi ariq hozir ham "Bogʻi Shamol" deb ataladi. Bog‘i Shamol • Samarqand atrofida bulardan  tashqari  yana bir qancha bogʻlar boʻlgan. Chunonchi, Bogʻi Boʻldu, Bogʻi Zogʻon, Bogʻi Naqshi Jahon, Bogʻi Amirzoda Shohrux, Bogʻcha, Bogʻi Dilafroʻz, Bogʻi Sheron, Gulbogʻ, Lolazor, Bedana qoʻrugʻi, Chumchuqlik, Gʻozxona va boshqa shular jumlasidandir. Amir Temurning bogʻ qurish  anʼanasini   temuriylardan   Shohrux , Ulugʻbek, Bobur va boshqa ham davom ettirishgan. [1] • 3.Saroy va bog‘lar da turli davlat ahamiyatiga molik muxim masalalar muhokama qilingan va elchilarni qabul qilish tuy tomoshalar sayllar ovlar • Shaxzodalar musobaqalari bellashuvlar bulib o‘tgan Temuriylar davrida qasrlar va binolarda qush uslub yetakchilik qildi .Bog‘lar vazifasiga kura ov,elchi kutib olish ,dam olish ,sayllar o‘tkazish,tuy tomoshalar va Amir Temur ning rafiqalari uchun yashash joyi sifatida ham qullanilgan. Foydalanilgan adabiyotlar • M.M.VOXIDOV ...ME’MORCHILIK.. TOSHKENT .2010 • BAHODIR ESHOV..O‘ZBEKISTON TARIXI..TOSHKENT 2010 • SHAMSUDDINOV .O‘ZBEKISTON TARIXI ..2014 • ABU TOXIRXUJA ..SAMARIYA..2020 • BURIBOY AXMEDOV..SOHIBQIRON AMIR TEMUR.. • RUI GONSALLES DE KLAVIXO ..ESDALIKLAR.. • I.NABIYEV..ULKASHUNOSLIK..

O'xshashlar

Angliya XII - XIV asrlarda
XII-XV asrlarda Norvegiya
XIII-XV asrlarda Hindiston
Ispaniya XI-XV asrlarda
XII-XV asrlarda Fransiya diplomatiyasi