Shayboniylar 2 - Tarix - Slaydlar

Shayboniylar 2

Yuklangan vaqt:

24.07.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

6310.2080078125 KB

Ko'chirib olish

Reje:  Shayboniylar davri.  Shayboniylar davrida davlat boshqaruvi.  Shayboniylar tashqi siyosati0102030204 01 0102 01 0102 01 0102

Shayboniylar davri. Shayboniylar — (chigʻatoycha: رلي�نابي �� ش ; oʻzbekcha: Shayboniylar) — Buxoro xonligida hukmronlik qilgan oʻzbek sulolasi, oʻrta asrlardagi Movarounnahr va Janubiy Turkiston hukmdorlari oilasidan. U urugʻning ismini Chingizxonning nabirasi Shibon avlodi Chingizid Muhammad Shayboniydan olgan, garchi Muhammad Shayboniy va uning bevosita avlodlaridan hech biri hech qayerda hukmronlik qilmagan0506 010203040506 01040506 04 08 19 0617 1F06 0617 24 120A 010208 010203040506 010203040506 021B15

Shayboniylar davrida davlat boshqaruvi. Shayboniylar davrida davlat boshqaruvi. Shayboniylar hukmronligi yillarida oliy davlat idorasi dargoh deb atalgan. Uning tepasida xon turgan. Shayboniylar davlatida devonbegi (bosh vazir) lavozimi katta nufuzga ega bo’lgan. U davlatda moliya va xo’jalik ishlarini boshqargan. Xonlikda muhim davlat mansabi naqib hisoblangan. U xonning eng yaqin va ishonchli kishisi bo’lgan. Xonning farmon va yorliqlarida naqibning nomi birinchi bo’lib yozilgan. Ayni paytda u davlat ichki va tashqi siyosati masalalarida xonning birinchi maslahatchisi hisoblangan.05 010203040506 0408 0F 0712 0506 1F06 0406 0C030D09 20

U xonning eng yaqin va ishonchli kishisi bo’lgan. Xonning farmon va yorliqlarida naqibning nomi birinchi bo’lib yozilgan. Ayni paytda u davlat ichki va tashqi siyosati masalalarida xonning birinchi maslahatchisi hisoblangan. Bundan tashqari, naqib harbiy yurishlarni uyushtirgan. Zarur bo’lganda elchilik vazifasini ham bajargan. Yana bir katta davlat mansabi bu-otaliq edi. Xon siyosatining viloyatlardagi ta’siri otaliq mansabiga tayinlanganlarning nufuzi bilan belgilangan. Xon viloyatlarni shahzodalarga taqsimlab berar ekan, ularga rahnamo etib o’z nazoratchisini, ishongan kishisini tayinlagan. Bunday nazoratchi, ishonchli shaxs otaliq deb atalgan. Balog’atga yetmagan shahzodalar ulg’ayib, mustaqil faoliyat yurutgunlariga qadar davlat ishlarini ularning nomidan otaliqlar boshqargan. Yana bir davlat mansabi-parvonachi deb atalgan. Uning vazifasi xon farmonlarini, rasmiy hujjatlarni mas’ul shaxslarga, ijrochilarga yetkazishdan iborat bo’lgan.25 04 08 02 05 05 0F 10 07 10 20 06 25 08

Dodxoh mansabida ishlagan amaldor dargohga tushgan arizalarni qabul qilgan va ularga javob qaytargan. Shuningdek, mamlakatda adolat mezonlariga amal qilinishini nazorat qilgan. Muhim davlat mansablaridan yana biri-ko’kaldosh mansabi edi. Bu mansabga xon sulolasiga eng yaqin shaxslardangina tayinlangan. Ko’kaldosh xon siyosatiga fuqarolarning munosabatini o’rgangan va bu siyosatning daxlsizligini ta’minlagan.30 0C030A 0D030B 20 1108 20 20 1B 31 20 1008

Shayxulislom shariat qonunlari bajarilishi ustidan nazoratni amalga oshirgan. Qozikalon lavozimida ishlagan amaldor sud ishlariga yetakchilik qilgan. Yana bir muhim davlat lavozimi muhtasib (rais) deb atalgan. Bu lavozimni egallagan amaldor mamlakat fuqarolarining axloq qoidalariga rioya qilishlarini nazorat qilish bilan shug’ullangan. Davlatda, shuningdek, miroxur (xonga tegishli yilqi, ot -ulov va ularning ta’minoti bilan shug’ullanuvchi), shig’ovul (chet davlatlar elchilarini qabul qilish xizmatining boshlig’i), qushchi (xonning ovini tashkil etuvchi), bakovulboshi, dasturxonchi, qo’rchiboshi (qurol-aslaha xizmati boshlig’i), jarchi, tavochi, tug’begi, kitobdor, mirzaboshi, munshiy, muhrdor, xazinachi, mehtar kabi mansablar ham mavjud bo’lgan.010203041F12 061002 041B0F 03 1106 300B2F 0F 1103051209 1B 1F08 20 0506

Xon va shahzodalar o’rtasidagi ichki munosabatlar masalasi bilan xon yasovuli mansabida ishlagan amaldor shug’ullangan. Shayboniylar davlatida eshikog’aboshi lavozimi ham bo’lgan. U dargoh xavfsizligi, undagi tartib hamda kelgan-ketganlardan xabardo bo’lib turish masalalari bilan shug’ullangan. Yuqori davlat lavozimlari ichida katta mavqega ega bo’lgan lavozimlardan yana biri shayxulislom hisoblangan.2B 05 0102 25 1F 0C 09

Shayboniylar davlati xozirgi Oʻzbekiston, Tojikiston, janubiy Qozogʻiston, shimoliy Afgʻoniston va janubiy-sharqiy Turkmaniston hududlarida mavjud boʻlgan davlat. Shayboniylar davlati forscha: ر�هنل��اروا �م chigʻatoycha: ر �هَنل��اُءار َوا �م1500 -yil — 1601-yil01020304 2C 01020304 0104090A040C 040F 1502081617 01 0409100A040C11120C0D 100E 040F34353636 2F

Poytaxti • Samarqand (1500-1533), (1540-1556) • Buxoro (1533- 1601) Til(lar)i • fors tili (saroy, ish yuritish, madaniyat va she'riyat tili) turkiy til (saroy, ish yuritish, she'riyat, harbiy ishlar va qo'shinlar tili) arab tili (din tili) Boshqaruv shakli • teokratik absolyut monarxiya

Shayboniylar ham Movarounnahr aholisining aksariyati kabi islomning sunniy mazhabiga amal qilganlar. Davlatda turli tariqatlar, xususan, yassaviya va naqshbandiya tariqati bilan bir qatorda so‘fiylik tarafdorlari ham ko‘p bo‘lgan. Shayboniylar oʻzlarini „haqiqiy islom himoyachisi“ deb hisoblar va 1501-yilda qoʻshni Safaviylar davlatida hukmron boʻlgan shialik diniga dushman edilar. Diniy qarama-qarshiliklar tufayli Shayboniylar va Safaviylar davlatlari deyarli har doim bir-biri bilan adovat va raqobatda boʻlgan. 1510—1570-yillarda bu davlatlar va sulolalar oʻrtasida bir necha oʻnlab toʻqnashuv va janglar boʻlib oʻtgan. Safaviylar Shayboniylar hukmronligiga chek qoʻyib, Movarounnahrda shia islomini oʻrnatishga harakat qilgan boʻlsalar, Shayboniylar esa, aksincha, Xurosonda sunniylikni saqlab qolishga harakat qilib, oʻzlarini himoya qilganlar.01 10 04 02 02 10 01 0D 06 01 06 10

Shayboniylar tashqi siyosati Shayboniylarning asosiy geosiyosiy va diniy raqibi va dushmani shialik hukmronlik qilgan Safaviylar davlati boʻlgan. Har ikki davlatda hukmron til fors tili boʻlganiga, turkiy tillarda soʻzlashuvchi sulolalar davlat boshida turganiga qaramay, bu ikki davlat oʻrtasidagi munosabatlar faqat diniy tafovut va qarama-qarshiliklar tufayli keskinligicha qolib kelgan. Usmonli imperiyasi gʻarbdan Safaviylar davlati bilan raqobatlashgan, Shayboniylar davlati bilan Usmonlilar davlati oʻrtasida mustahkam diplomatik aloqalar va ittifoqchilik aloqalari oʻrnatilgan. Usmonli imperiyasi Safaviylar davlatining o‘ta shimoli-sharqiy qismini egallagan Xurosonda hukmronlik uchun kurashda Shayboniylarni qo‘llab-quvvatlagan. Davlatlar oʻrtasida karvonlar, savdogarlar almashinib turgan, har ikki hukmdorning saroyiga elchilar kelib ketgan. Shimoli-gʻarbiy qoʻshni — Xorazm davlati bilan turli munosabatlar kechgan. Turli davrlarda munosabatlar turli hodisalar va omillar taʼsirida yo yaxshilangan yoki yomonlashgan. Shuningdek, Shayboniylar Min imperiyasi bilan aloqalarni saqlab turganlar. Shayboniylar elchilarining 1536-yilda imperator Szyaszin saroyiga kelishi haqida ishonchli maʼlumotlar mavjud. Qozoq xonligi bilan ham, Shirvonshohlar davlati bilan ham iliq munosabatlar saqlanib qolgan.05 01 01 10 20 25 25 06170A0703 2B 1C03 01 20 01 1B09 20 1106

Safaviylar va Shayboniylar oʻrtasidagi urushlar Safaviylar va Shayboniylar oʻrtasidagi urushlar Buxoro xonligiga asos solgan oʻzbek Shayboniylar sulolasi bilan Safaviylar davlati yoki Doulet-e Qizilbosh (Qizilboshlar davlati) oʻrtasidagi bir qator toʻqnashuvlar edi .Bu urush va toʻqnashuvlar 1510-1528 — yillarda boʻlgan0103 0617 0103 0617 031006100B1006 1012 30 0C030D09 0F 0F 0506

1500 - yilda kelib chiqishi oʻzbek qabilalaridan boʻlgan Shayboniylar sulolasi tomonidan Buxoro xonligiga asos solingan, dastlab poytaxti Samarqand shahri boʻlgan. Maʼlum vaqtdan soʻng bu davlat Movarounnahr, Xorazm, shuningdek, Xurosonning katta qismini egallagan.3435 0617 0506 1012 1F06 0C03100F 010320 22 0C030D 2B 2B 1B160309

Shayboniyxon (Muhammad Shayboniy) oʻz yurishlarida Xurosonga yetib borgach, Ismoil I bilan toʻqnashuvi muqarrar boʻlib qoladi. Shayboniyxon va Ismoil I oʻrtasida jangovar yozishmalar boshlanadi, bunda Shayboniyxon Ismoil I ni "shia bid’ati"dan voz kechishga undaydi, aks holda Xurosonga yurish bilan tahdid qiladi; Ismoil ham oʻzbeklarning Xurosonga bosqinlarini toʻxtatishni talab qiladi. Bundan tashqari, Shayboniyxon Ismoil I ga oʻzining Chingizxon urugʻiga mansubligini taʼkidlagan, bu esa unga "saltanat va qilich vorisi" boʻlishga imkon bergan. Shayboniyxon sobiq Temuriylar saltanati hokimyati ostidagi hududlarni qayta birlashtirmoqchi edi.01 04 05 01 04 43 12 0F 2B 1E 06 0F 0D 1006 02

Foydalanilgan adabiyotlar:  Farrokh Kaveh. Iran at War: 1500—1988. — Osprey Publishing, 2011. — 488 p  Jom jangi // Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi : [uzb.]. — Toshkent : GU „Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi“, 2000—2005. — S. 182. — 878 s.  Marv jangi. Natsionalnaya ensiklopediya Uzbekistana, 2000—2005, Tashkent.  Shayboniylar. Natsionalnaya ensiklopediya Uzbekistana, 2000—2005, Tashkent.  Shayboniyxon. Natsionalnaya ensiklopediya Uzbekistana, 2000—2005, Tashkent.  Safaviylar davlati. Natsionalnaya ensiklopediya Uzbekistana, 2000—2005, Tashkent.1E 01 45 01 23 1B0710081C09 01 22 01 01 01 01 01 01

O'xshashlar

Shayboniylar davlat boshqaruvi

Ustrushona Shayboniylar davrida

Movarounnahr va Xuroson hududida shayboniylar

Fransiya 2

Самарканд 2