Samarqand shahrining me’moriy yodgorliklari - Tarix - Slaydlar

Samarqand shahrining me’moriy yodgorliklari

Yuklangan vaqt:

16.11.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1903.013671875 KB

Ko'chirib olish

Samarqand shahrining me’moriy yodgorliklari

Registon ansambli Registon hanuzgacha shaharsozlik san’atining mukammal shoh asari bo‘lib kelayotir. Ana shu mashhur shoh asarlardan original shaklida faqatgina bir Ulug‘bek madrasasi bizgacha yetib kelgan. Ansambldagi hozirgi binolar esa ushbu majmuani qayta (muqarrar) tiklash maqsadida XVII asrda shahar hokimi Yalangtush Bahodir tomonidan qurilgan.Registon maydonidagi me’moriy majmuaning tarkib topishi, 1417-yilda yosh olim va hukmdor Mirzo Ulug‘bekning farmoniga binoan madrasa qurilishidan boshlandi. Madrasa 1417-1420-yillarda qurilgan bo‘lib, uning sathi 81x56 m. Bino loyihasining muallifi o‘z zamonasining mashhur olimi Qavmiddin Sheroziydir. .Samarqandda Ashtarxoniylar davrida qurilish ishlari yanada jonlanadi. Yalangtush Bahodirning bevosita tashabbusi va farmoni bilan Registon maydonidagi vayronalikka yuz utgan hashamatli Mirzo Ulug‘bek madrasasida ta’mirlash ishlarini olib borish, hamda batamom buzilib ketgan Mirzo Ulug‘bek qurdirgan xonaqoh Mirzoyi hammomi va karvon saroylari o‘rnida ikkita hashamatli inshoat, Sherdor madrasasi (1619-1636 y.y.) va Tilla-Kori madrasa masjidi (1646-1660 y.y.) bunyod etilgan.

Amir Temur maqbarasi Amir Temur maqbarasi O‘rta Osiyo me’morchiligining noyob asari sifatida e’tirof etilgan. Maqbara qurilishi buyuk Sohibqiron Amir Temur tomonidan 1403 yilda boshlanib, Mirzo Ulug‘bek davrida tugallangan. Maqbara Samarqandning janubiy - g‘arbiy qismida joylashgan bo‘lib, XIV asr oxirida Amir Temurning nabirasi Muhammad Sulton tomonidan qurilgan madrasa yonida tiklangan. Muhammad Sulton 1403 yilda Kichik Osiyoga bo‘lgan xarbiy yurish vaqtida to‘satdan kasallikdan vafot etgan. Shahzodaning jasadi Samarqandga olib kelinib, ansamblning j anub tomonidagi ayvoni orqasidagi dahmaga dafn qilinadi. So‘ng Amir Temur shahzodaga atab maqbara qurish haqida farmon beradi. Shundan keyin dahma ustiga sakkizyoqli bino quriladi.

Mirzo Ulug‘bek rasadxonasi va muzeyi Mirzo Ulug‘bek rasadxonasi XV asr me’morchiligining nodir namunalaridan biridir. Bino 1428- 29 - yillarda Ko‘hak(Cho‘ponota) tepaligida, Obirahmat arig‘i bo‘yida bunyod etilgan. Rasadxona silindr shaklida uch qavatli, balandligi 30,4 m.dan iborat ulkan binobo‘lib, unda radiusi 40,2 metrli gigant kvadrant bo‘lgan

Bibixonim (Amir Temur) jome’ masjidi Masjid Markaziy Osiyoda eng yirik inshootlardan biri hisoblanadi. Amir Temur davrining tarixchisi G‘iyosiddin Ali Yazdiyning yozishicha, «…801 yilning ramazoni sharif oyining to‘rtinchi kunida (1399-yil 10-may) masjid uchun poytaxtning eng yaxshi joyini Amir Temur tanladi. Mashhur ustalar va me’morlar bu ulkan imoratning loyihasini tuzdilar va eng saodatli daqiqada uning poydevorini qura boshladilar…»Bibixonim jome’ masjidining umumiy sahni 167x109m, burchaklarida baland minoralar bo‘lgan va hozirgi davrda bu minoralar qayta tiklandi. Jome’ masjidi qarovsizlik va zilzilalar ta’sirida asta- sekin yemirilib vayron bo‘lgan, faqat shimoli – g‘arbiy minoraning pastki qismigina saqlanib qolgan bo‘lib, uning balandligi 18,2 m.dir. Bibixonim jome’ masjidi poydevori xarsang toshdan, devorlari pishiq g‘ishtdan ishlangan (qalinligi 4,4 - 5 m). Jome’ masjidining hovli sahniga marmartosh taxtalar yotqizilgan

Shohi-Zinda majmuasining tarixi Shohi Zinda xonaqoh sifatida X-XI asrlarda paydo bo‘lgan va bu yerdagi 20 dan ziyod maqbarada 44 lavha bitilgan dahmalardan iboratdir. Qariyb o’n asrdirki O‘rta Osiyoning barcha shaharlari va dunyoning turli go‘shalaridan tashrif buyurayotgan sayyohlar bu muqaddas maskanni ziyorat qilib kelmoqdalar. Shohi Zinda majmuasi o‘ziga xos yo‘laklari va mahobatli binolari bilan sayyohlarni o‘ziga maftun etadi. Samarqanddagi ushbu mashhur zotlar xonaqohi o‘ziga xos va tengsiz bo‘lib, dovrug‘i olamga yoyilgan Misr ehromlari, Toj Mahal kabi yetti mo‘jizaning biri desa bo‘ladigan maqbaralar turkumidir. Afrosiyob tepaliklaridagi Shohi Zinda maqbarasida din arboblari va tarixiy shaxslar dafn etilgan. U dastlab Samarqand din ulamolari va hokimlari tomonidan XI asrda payg‘ambar Muhammad (S.A.V)ning amakilarining o‘g‘li Qusam ibn Abbos sharafiga qurilgan.

Imom al-Buxoriy yodgorlik majmui Imom al-Buxoriy dafn etilgan Payariq tumani Xartang qishlog‘idagi qabriston musulmon ahlining eng tabarruk va aziz ziyoratgohlaridan bo‘lib kelgan. XVI asrda Imom al-Buxoriy qabri ustiga mo‘jazgina maqbara, yoniga masji qurilib, hovlisiga bir necha tup chinor ekilgan. Lekin sobiq sho‘ro tuzumi davrida bu maskan Qarovsiz qolgan. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1997-yil 29-apreldagi «Imom al- Buxoriy tavalludining hijriy-qamariy taqvim bo‘yicha 1225 yilligini nishonlash to‘g‘risida»gi Qarori asosida allomaning maqbarasi o‘rnida maxsus yodgorlik majmui barpo etildi

Hazrati Xizr masjidi Shahrimizningengmuqaddasziyoratgohi vame’moriy obidalaridan biri, Samarqandning eng birinchi masjidi payg‘ambar HazratiXizr masjididir. Endilikda bume’moriy obida O’zbekistoningbirinchi prezidenti Islom Abdug’aniyevich Karimov dafnetilgan muqaddas ziyoratgoh hamdir.Masjidning peshayvonidan tevarak-atrofga razm solinsa, ufq bilan qo‘shilib ketgan manzara ko‘rinadi. Ulug‘vor Amir Temur jome’ masjidi va Bibixonim maqbarasini to‘laligicha ko‘rish mumkin. Undan sal uzoqroqda mashhur Registon madrasalari minora va gumbazlari savlat to‘kib turadi. Pastroqda esa Shohi Zinda maqbara va masjidlar turkumining lojuvard gumbazlari ajoyib manzara kasb etadi.

Xoja Doniyor maqbarasi • Xoja doniyor maqbarasi — Samarqanddagi meʼmoriy yodgorlik ( 20-asr boshlarida qurilgan ). Afrosiyob qoʻrgʻonining kunchiqar tomonida, Siyob arigʻi yoqasida. Avliyo Xoja Doniyor qabri ustida qurilgan. Choʻziq (15 m ga yaqin) toʻrtburchak tarhli , peshtoq , besh gumbazli xonadan iborat. Peshtogʻi ( shim. tomonda) hamda uning ikki yonidagi qubbali , koʻzasimon kursili guldastalari ganch oʻymakorligi bilan bezatilgan, yon tomonlariga ham ravoqlar ishlangan. Maqbara ichida choʻzinchoq daxma bor. Maqbara yaqinidagi buloq aholi orasida tabarruk hisoblanadi.

Ruhobod maqbarasi • Ruhobod maqbarasi , Ruhobod — majoziy nom, aslida alloma avliyo shayx Burhoniddin Sogʻarjiy (Sogʻarj—Samarqand yaqinidagi qad. kent) maqbarasi. Amir Temur saltanatining dastlabki davrida (14-asrning 70-yillari) shahar Arki (Koʻk saroy, Boʻston saroy, Nuriddin Basir maqbarasi) tomonidan janubidagi Toshqoʻrgʻon—chaqar (Kichik oqsaroy, Muhammad Sulton meʼmoriy majmui, hozirgi Amir Temur maqbarasi) orasini bogʻlovchi mashxur Shohrohshoh koʻchani ochish va tartibga solish davomida yuzaga chiqqan Sogʻarjiy qabriga bogʻlab, mahobatli baland maqbara tiklangan.

Foydalanilgan adabiyotlar Alimova D.A., Buryakov Y.F., Rahmatullayev Sh.M. Samarqand tarixi (qadimgi davrlardan bugungi kungacha). T.: Art flex, 2009. – 73b. 2. Alimova D.A., Buryakov Y.F., Rahmatullayev Sh.M. The history of Samarkand. T: Art flex, 2009. – 102p. 3.N.Y.Turdiyeva, O.Y.Yusupov, F.J.Bakiyev Samarqand tarixiy obidalari Samarqand 2018

O'xshashlar

Samarqand

Buxoro yodgorliklari

Jizzah viloyatidagi me’moriy yodgorliklar

Samarqand Sayqali ro’yi zamin

Buxoro va Xiva shahrining 2500 yilligi