Buxoro va Xiva shahrining 2500 yilligi - Tarix - Slaydlar

Buxoro va Xiva shahrining 2500 yilligi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

486.5 KB

Ko'chirib olish

Buxoro va Xiva Buxoro va Xiva shahrining 2500 yilligi.shahrining 2500 yilligi.

 1997-YIL 1997-YIL 19 oktyabr. Buxoro shahrining 2500 19 oktyabr. Buxoro shahrining 2500 yilligi nishonlandi. Poyi Kalon maydonida ulkan yilligi nishonlandi. Poyi Kalon maydonida ulkan teatrlashtirilgan tomosha bo‘lib o‘tdi, u yorqin teatrlashtirilgan tomosha bo‘lib o‘tdi, u yorqin badiiy shakllarda Sharqning eng qadimgi shahari badiiy shakllarda Sharqning eng qadimgi shahari tarixi, shahar mehnatkashlarining bugungi kuni tarixi, shahar mehnatkashlarining bugungi kuni haqida hikoya qildi. O‘zbekiston Respublikasi haqida hikoya qildi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov tantana Prezidenti Islom Karimov tantana ishtirokchilariga tabrik yo‘lladi. ishtirokchilariga tabrik yo‘lladi.

 O`zbekiston Prezidenti Islom Karimovning Buxoro O`zbekiston Prezidenti Islom Karimovning Buxoro shahrining 2500 yilligiga bag`ishlangan tantanali shahrining 2500 yilligiga bag`ishlangan tantanali marosimdagi tabrik so`zidan (1997-yil 19-oktabr)marosimdagi tabrik so`zidan (1997-yil 19-oktabr)  Bugun (Bugun ( 1-rasm1-rasm ) O`zbekiston hayotida buyuk bir sana - ) O`zbekiston hayotida buyuk bir sana - shonu shavkati yetti olamni tutgan, qadimiy va hamisha shonu shavkati yetti olamni tutgan, qadimiy va hamisha navqiron Buxoroi sharifning 2500 yillik qutlug` to`yini navqiron Buxoroi sharifning 2500 yillik qutlug` to`yini nishonlamoqdamiz... nishonlamoqdamiz...  Buxoro o`lkamizning ming yillar davomida jahon Buxoro o`lkamizning ming yillar davomida jahon tafakkuri, ma`naviy, madaniy va diniy qadriyatlari tafakkuri, ma`naviy, madaniy va diniy qadriyatlari taraqqiyotiga ulkan hissa qo`shib kelayotgan, sharafli taraqqiyotiga ulkan hissa qo`shib kelayotgan, sharafli nomga sazovor bo`lgan muqaddas joylaridan biridir. nomga sazovor bo`lgan muqaddas joylaridan biridir.

 Buxoro В«qubbatul islom», ya`ni В«islom dinining Buxoro В«qubbatul islom», ya`ni В«islom dinining gumbaziВ» va buyuk ulamolar so`zi bilan aytganda, gumbaziВ» va buyuk ulamolar so`zi bilan aytganda, В«quvvati dini islomВ» deb tan olinishi ham Buxoroning В«quvvati dini islomВ» deb tan olinishi ham Buxoroning jahonda, bugungi Sharq mintaqasida musulmon jahonda, bugungi Sharq mintaqasida musulmon dunyosining mo`tabar markazlaridan biri bo`lishidan dunyosining mo`tabar markazlaridan biri bo`lishidan e`tirofdir. e`tirofdir.  Buxoro tarixiga nazar tashlar ekanmiz, millatimizning 25 Buxoro tarixiga nazar tashlar ekanmiz, millatimizning 25 asrlik yo`lini ko`ramiz. asrlik yo`lini ko`ramiz.  Buxoroning har bir qarich yeri, har bir tarixiy va madaniy Buxoroning har bir qarich yeri, har bir tarixiy va madaniy obidasi el-yurtimizning buyuk iqtidori va yaratuvchilik obidasi el-yurtimizning buyuk iqtidori va yaratuvchilik salohiyatidan, yuksak taraqqiyot, ilmu ma`rifat, salohiyatidan, yuksak taraqqiyot, ilmu ma`rifat, ma`naviyat va madaniyat, falsafa va din ravnaqi yo`lidan ma`naviyat va madaniyat, falsafa va din ravnaqi yo`lidan darak beradi... darak beradi...

 O`tgan 2,5 ming yil davomida o`zbek davlatchiligini O`tgan 2,5 ming yil davomida o`zbek davlatchiligini boshqargan xorazmshohlar, kushonlar, eftalitlar, boshqargan xorazmshohlar, kushonlar, eftalitlar, oshinaliklar, somoniylar, qoraxoniylar, anushteginlar, oshinaliklar, somoniylar, qoraxoniylar, anushteginlar, temuriylar, shayboniylar, ashtarxoniylar, mang`itlar temuriylar, shayboniylar, ashtarxoniylar, mang`itlar sulolalari tariximizda, xususan, Buxoroi azimda o`ziga sulolalari tariximizda, xususan, Buxoroi azimda o`ziga yarasha nom va iz qoldirdilar. yarasha nom va iz qoldirdilar.  Buxoro, ayniqsa temuriylar zamonida gullab yashnadi. Buxoro, ayniqsa temuriylar zamonida gullab yashnadi. Jahon maydonida eng mo`tabar shaharlardan biri Jahon maydonida eng mo`tabar shaharlardan biri darajasiga ko`tarilgan Buxoro ham diniy, ham dunyoviy darajasiga ko`tarilgan Buxoro ham diniy, ham dunyoviy ilmlar markazi sifatida nom chiqardi. Hazrati Bahovuddin ilmlar markazi sifatida nom chiqardi. Hazrati Bahovuddin Naqshband faoliyati aynan shu yillarda kechdi Naqshband faoliyati aynan shu yillarda kechdi

 Buxoro nafaqat yurtimiz, balki butun Buxoro nafaqat yurtimiz, balki butun Sharqning ilm markazi bo`lib kelgan. Imom Sharqning ilm markazi bo`lib kelgan. Imom al-Buxoriy, Abu Nasr Forobiy, Abu Ali ibn al-Buxoriy, Abu Nasr Forobiy, Abu Ali ibn Sino, Mir Kulol... va boshqa shu kabi Sino, Mir Kulol... va boshqa shu kabi buyuk zotlar yetishib chiqqan, tahsil olgan buyuk zotlar yetishib chiqqan, tahsil olgan bu makon bundan buyon ham ilmu fan, bu makon bundan buyon ham ilmu fan, ma`rifat va ijod beshigi bo`lib qolaberadi. ma`rifat va ijod beshigi bo`lib qolaberadi.

 1997-YIL 1997-YIL 20 oktyabr. Xiva shahrining 2500 yilligi 20 oktyabr. Xiva shahrining 2500 yilligi nishonlandi. Ark maydonida Xivaning qadimiy tarixi va nishonlandi. Ark maydonida Xivaning qadimiy tarixi va bunyodkorlik ishlari bilan to‘libtoshgan bugungi kuni bunyodkorlik ishlari bilan to‘libtoshgan bugungi kuni haqida hikoya qiluvchi teatrlashtirilgan tomosha haqida hikoya qiluvchi teatrlashtirilgan tomosha namoyish etildi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti namoyish etildi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov tantana qatnashchilarini shahar bayrami Islom Karimov tantana qatnashchilarini shahar bayrami bilan qizg‘in qutladi. bilan qizg‘in qutladi. 20 oktyabr. Xivada "Xiva va uning jahon tarixidagi o‘rni" 20 oktyabr. Xivada "Xiva va uning jahon tarixidagi o‘rni" mavzuida Xalqaro konferensiya bo‘lib o‘tdi. Shuningdek, mavzuida Xalqaro konferensiya bo‘lib o‘tdi. Shuningdek, 9 oktyabrda Buxoroda o‘z ishini boshlagan 9 oktyabrda Buxoroda o‘z ishini boshlagan "Bashariyatning ilmiy va madaniy merosi - uchinchi ming "Bashariyatning ilmiy va madaniy merosi - uchinchi ming yillikka" mavzuidagi Xalqaro simpoziumning yakuniy yillikka" mavzuidagi Xalqaro simpoziumning yakuniy majlisi o‘tkazildi. majlisi o‘tkazildi.

 Bugungi konferensiyamizning maqsadi – O‘rta asrlarda Sharq olamida Bugungi konferensiyamizning maqsadi – O‘rta asrlarda Sharq olamida yashab ijod etgan buyuk alloma va mutafakkirlarning ilmiy merosini chuqur yashab ijod etgan buyuk alloma va mutafakkirlarning ilmiy merosini chuqur muhokama qilish va anglash, uning zamonaviy sivilizatsiya tarixida tutgan muhokama qilish va anglash, uning zamonaviy sivilizatsiya tarixida tutgan o‘rni va roliga baho berishdan iborat.o‘rni va roliga baho berishdan iborat.   Ana shu bebaho ilmiy merosni yanada teran tadqiq etish va Ana shu bebaho ilmiy merosni yanada teran tadqiq etish va ommalashtirishga qaratilgan sa’y-harakatlarga yangi turtki berish, Sharqning ommalashtirishga qaratilgan sa’y-harakatlarga yangi turtki berish, Sharqning ulug‘ allomalari tomonidan amalga oshirilgan kashfiyotlar zamonaviy ilm-fan ulug‘ allomalari tomonidan amalga oshirilgan kashfiyotlar zamonaviy ilm-fan va taraqqiyot uchun naqadar dolzarb va zarur ekanini ochib berishning va taraqqiyot uchun naqadar dolzarb va zarur ekanini ochib berishning ahamiyati ham shunchalik muhim deb hisoblayman.ahamiyati ham shunchalik muhim deb hisoblayman.   O‘rta asrlar Sharq tarixi shundan dalolat beradiki, madaniyat va ta’lim-O‘rta asrlar Sharq tarixi shundan dalolat beradiki, madaniyat va ta’lim- tarbiya, tibbiyot, adabiyot, san’at va arxitektura sohalaridagi beqiyos tarbiya, tibbiyot, adabiyot, san’at va arxitektura sohalaridagi beqiyos yuksalish, ilmiy maktablarning vujudga kelishi, yangi-yangi iste’dodli avlodlar yuksalish, ilmiy maktablarning vujudga kelishi, yangi-yangi iste’dodli avlodlar to‘lqinining paydo bo‘lishi va voyaga yetishi – bularning barchasi birinchi to‘lqinining paydo bo‘lishi va voyaga yetishi – bularning barchasi birinchi navbatda iqtisodiyot, qishloq va shahar xo‘jaligining ancha jadal o‘sishi, navbatda iqtisodiyot, qishloq va shahar xo‘jaligining ancha jadal o‘sishi, hunarmandlik va savdo-sotiqning yuksak darajada rivojlanishi, yo‘llar hunarmandlik va savdo-sotiqning yuksak darajada rivojlanishi, yo‘llar qurilishi, yangi karvon yo‘llarining ochilishi va avvalambor nisbiy qurilishi, yangi karvon yo‘llarining ochilishi va avvalambor nisbiy barqarorlikning ta’minlanishi bilan bevosita bog‘liq bo‘lgan.barqarorlikning ta’minlanishi bilan bevosita bog‘liq bo‘lgan. 

 XI-XIII asrlarda asos solingan Xorazm davlati, Fors ko‘rfazigacha XI-XIII asrlarda asos solingan Xorazm davlati, Fors ko‘rfazigacha bo‘lgan hududlardagi qo‘shni xalqlar yerlarini birlashtirgan holda, bo‘lgan hududlardagi qo‘shni xalqlar yerlarini birlashtirgan holda, Osiyo qit’asining katta qismini qamrab olgan.Osiyo qit’asining katta qismini qamrab olgan.   Milodgacha bo‘lgan II asrdan milodiy XV asrga qadar qadimiy Milodgacha bo‘lgan II asrdan milodiy XV asrga qadar qadimiy xalqaro transport arteriyasi vazifasini bajarib, Xitoy, Hindiston va xalqaro transport arteriyasi vazifasini bajarib, Xitoy, Hindiston va Markaziy Osiyo, O‘rta va Yaqin Sharq, O‘rtayer dengizi mintaqasi Markaziy Osiyo, O‘rta va Yaqin Sharq, O‘rtayer dengizi mintaqasi kabi hudud va mamlakatlarni bog‘lab kelgan Buyuk Ipak yo‘lining kabi hudud va mamlakatlarni bog‘lab kelgan Buyuk Ipak yo‘lining ulkan, beqiyos rolini baholashning o‘zi qiyin.ulkan, beqiyos rolini baholashning o‘zi qiyin.   Mazkur yo‘l nafaqat yuqorida zikr etilgan hududlar o‘rtasida savdo-Mazkur yo‘l nafaqat yuqorida zikr etilgan hududlar o‘rtasida savdo- sotiq aloqalarini, balki qit’alar va davlatlar o‘rtasida axborot sotiq aloqalarini, balki qit’alar va davlatlar o‘rtasida axborot almashuvini ta’minlashga xizmat qildi, yangi texnologiya va almashuvini ta’minlashga xizmat qildi, yangi texnologiya va ishlanmalarning (ipak, chinni buyishlanmalarning (ipak, chinni buy

 O‘zbekiston YUNESKOGA 1993-yilda a’zo O‘zbekiston YUNESKOGA 1993-yilda a’zo bo‘lgan. 1996-yilda poytaxtimizda mazkur bo‘lgan. 1996-yilda poytaxtimizda mazkur nufuzli tashkilotning vakolatxonasi ish nufuzli tashkilotning vakolatxonasi ish boshlagan. O‘tgan yillar mobaynida boshlagan. O‘tgan yillar mobaynida O‘zbekiston va YUNESKO o‘rtasidagi O‘zbekiston va YUNESKO o‘rtasidagi munosabatlar izchil rivojlanib, hamkorlikda munosabatlar izchil rivojlanib, hamkorlikda ko‘plab loyihalar amalga oshirildi. ko‘plab loyihalar amalga oshirildi.

 Prezidentimiz Islom Karimov rahnamoligida Prezidentimiz Islom Karimov rahnamoligida milliy va ma’naviy qadriyatlarni tiklash, o‘rganish milliy va ma’naviy qadriyatlarni tiklash, o‘rganish va targ‘ib etish, madaniy yodgorliklarni, tarixiy va targ‘ib etish, madaniy yodgorliklarni, tarixiy obidalarni, muqaddas qadamjolarni ko‘z obidalarni, muqaddas qadamjolarni ko‘z qorachig‘idek asrab-avaylash, ta’mirlash va qorachig‘idek asrab-avaylash, ta’mirlash va kelgusi avlodlarga yetkazish hamda ajdodlardan kelgusi avlodlarga yetkazish hamda ajdodlardan qolgan madaniy va ma’naviy merosni chuqur qolgan madaniy va ma’naviy merosni chuqur ehtirom va mehr-muhabbat bilan qadrlash ehtirom va mehr-muhabbat bilan qadrlash borasida ko‘plab xayrli ishlar amalga borasida ko‘plab xayrli ishlar amalga oshirilmoqda oshirilmoqda

 Mirzo Ulug‘bek tavalludining 600-yilligi, Amir Mirzo Ulug‘bek tavalludining 600-yilligi, Amir Temur tavalludining 660-yilligi, Buxoro, Xiva va Temur tavalludining 660-yilligi, Buxoro, Xiva va Termiz shaharlarining 2500-yilligi, "Alpomish" Termiz shaharlarining 2500-yilligi, "Alpomish" xalq dostoni yaratilganining 1000-yilligi, xalq dostoni yaratilganining 1000-yilligi, "Avesto"ning 2700-yilligi, Shahrisabz shahrining "Avesto"ning 2700-yilligi, Shahrisabz shahrining 2700-yillik, Samarqandning 2750, Marg‘ilonning 2700-yillik, Samarqandning 2750, Marg‘ilonning 2000 va Toshkent shahrining 2200-yillik 2000 va Toshkent shahrining 2200-yillik yubileylari nishonlangani ana shunday ulug‘vor yubileylari nishonlangani ana shunday ulug‘vor ishlardandir. Ushbu tadbirlar YUNESKO bilan ishlardandir. Ushbu tadbirlar YUNESKO bilan hamkorlikda xalqaro miqyosda keng nishonlandi. hamkorlikda xalqaro miqyosda keng nishonlandi.

 Xiva – qadimiy madaniyat o’choqlaridan Xiva – qadimiy madaniyat o’choqlaridan biridir. Shaharda asrlar mobaynida barpo biridir. Shaharda asrlar mobaynida barpo etilgan me’moriy yodgorliklar, ulardagi etilgan me’moriy yodgorliklar, ulardagi rang va shakllarning uyg’un va rang va shakllarning uyg’un va mutanosibligi ham bu yerda yashagan mutanosibligi ham bu yerda yashagan ajdodlarimizning teran aqlu zakovatidan ajdodlarimizning teran aqlu zakovatidan guvohlik beradi. Shahar necha ming yillik guvohlik beradi. Shahar necha ming yillik tarixida ko’plab bosqinchilik va tarixida ko’plab bosqinchilik va vayronagarchiliklarga duchor bo’ldi.vayronagarchiliklarga duchor bo’ldi.

 Mustaqillik sharofati bilan 1997 yil 20 oktyabrda Xivaning Mustaqillik sharofati bilan 1997 yil 20 oktyabrda Xivaning 2500 yillik yubileyi nishonlandi. Yubiley munosabati bilan 2500 yillik yubileyi nishonlandi. Yubiley munosabati bilan ko’plab me’moriy obidalar ta’mirlandi. 20 oktyabrda ko’plab me’moriy obidalar ta’mirlandi. 20 oktyabrda Xivaning qutlug’ bayramiga kelgan mehmonlar – vazirlik, Xivaning qutlug’ bayramiga kelgan mehmonlar – vazirlik, idora va tashkilotlar rahbarlari, diplomatik korpus va idora va tashkilotlar rahbarlari, diplomatik korpus va xalqaro tashkilotlar, xorijiy mamlakatlar vakillari xalqaro tashkilotlar, xorijiy mamlakatlar vakillari bayramona bezatilgan ark maydonidan joy oldilar. bayramona bezatilgan ark maydonidan joy oldilar. Yig’ilganlar nigohida shahar sehru sinoatidan hayrat, Yig’ilganlar nigohida shahar sehru sinoatidan hayrat, qalbida hayajon: guyo ular shu onlarda olis moziy qalbida hayajon: guyo ular shu onlarda olis moziy bag’rida turgandek. Maydonga kirib kelgan davlatimiz bag’rida turgandek. Maydonga kirib kelgan davlatimiz rahbari Islom Karimov tabrik nutqi so’zlab yig’ilganlarni rahbari Islom Karimov tabrik nutqi so’zlab yig’ilganlarni qadimiy shahar to’yi bilan tabrikladi. O’zbekiston Davlat qadimiy shahar to’yi bilan tabrikladi. O’zbekiston Davlat madhiyasi yangradi. Bayram mushaklarining yog’dusi madhiyasi yangradi. Bayram mushaklarining yog’dusi ko’hna va navqiron Xiva osmonini munavvar etdi.ko’hna va navqiron Xiva osmonini munavvar etdi.

 XIX asr o`rtalarida Xiva xoni Ollohqulixon (1825 – 1842) XIX asr o`rtalarida Xiva xoni Ollohqulixon (1825 – 1842) davrida shahar atrofi yana mustahkam devor biuoan davrida shahar atrofi yana mustahkam devor biuoan o`ralgan. Devorning uzunligi 6 km. bo`lgan. Xiva o`ralgan. Devorning uzunligi 6 km. bo`lgan. Xiva shahrining memoriy qiyofasiga XVIII asr oxiridan boshlab shahrining memoriy qiyofasiga XVIII asr oxiridan boshlab asos solina boshlagan va bu ish XX asrning asos solina boshlagan va bu ish XX asrning boshlarigacha davom etgan.boshlarigacha davom etgan.  Shahar me`moray ansanbili yahlitligi jihatdan Shahar me`moray ansanbili yahlitligi jihatdan O`rta Osiyoda yagona hisoblanadi. Bu ansanbilning O`rta Osiyoda yagona hisoblanadi. Bu ansanbilning ichida dastlab Ichan qal`a (ya`ni ichki qal`a; shahriston) ichida dastlab Ichan qal`a (ya`ni ichki qal`a; shahriston) bunyod etilgan. Ichan qal`ada – xon saroyi, aslzodalar bunyod etilgan. Ichan qal`ada – xon saroyi, aslzodalar yashaydigan maskan, maqbara, madrasa, masjidlar yashaydigan maskan, maqbara, madrasa, masjidlar joylashgan. Ichan qal`aning umumiy maydoni 26 gektar. joylashgan. Ichan qal`aning umumiy maydoni 26 gektar. Devorning uzunligi 2200 metr.Devorning uzunligi 2200 metr.

 Ichan qal`ada o`zar kesishadigan ikkita katta ko`cha Ichan qal`ada o`zar kesishadigan ikkita katta ko`cha o`tgan. Bu ko`chjalarda to`rtta darvoza qurilgan. Bu o`tgan. Bu ko`chjalarda to`rtta darvoza qurilgan. Bu darvozalardan Dishan qal`aga chiqiladi. Dishan qal`ada esa darvozalardan Dishan qal`aga chiqiladi. Dishan qal`ada esa hunarmand, kosiblar, savdogarlar yashashgan va ularning hunarmand, kosiblar, savdogarlar yashashgan va ularning rastalari joylashgan. Dishan qal`aning uzuligi 1250 metr rastalari joylashgan. Dishan qal`aning uzuligi 1250 metr bo`lib, uning o`nta darvozasi bo`lgan.bo`lib, uning o`nta darvozasi bo`lgan.  Xiva shahrida joylashgan me`moray yodgorlik Sayid Xiva shahrida joylashgan me`moray yodgorlik Sayid Aloviddin maqbarasidir. Bu maqbara XIV asrda qurilgan edi. Aloviddin maqbarasidir. Bu maqbara XIV asrda qurilgan edi. Shuningdek, Xivada ko`hna ark, masjidi jomi`, Oq masjid, Uch Shuningdek, Xivada ko`hna ark, masjidi jomi`, Oq masjid, Uch avliyo maqbarasi, Sherg`ozixon maqbarasi, Ollohqulixon avliyo maqbarasi, Sherg`ozixon maqbarasi, Ollohqulixon karvonsaroyi, Qutlug` Murod inoq madrassasi, Muhammad karvonsaroyi, Qutlug` Murod inoq madrassasi, Muhammad Amin inoq madrassasi, Ollohqulixon bunyod ettirgan 163 Amin inoq madrassasi, Ollohqulixon bunyod ettirgan 163 xonadan iborat Toshhovli saroyi va boshqalr muhim tarixiy xonadan iborat Toshhovli saroyi va boshqalr muhim tarixiy me`morchilik yodgorliklari bo`lib, ular xivalik o`z kasbining me`morchilik yodgorliklari bo`lib, ular xivalik o`z kasbining ajoyib ustalari – naqqoshlar, toshganch, yog`och ajoyib ustalari – naqqoshlar, toshganch, yog`och o`ymakorlarining mahoratini ko`z-ko`z qilib turadi.o`ymakorlarining mahoratini ko`z-ko`z qilib turadi.

 Bularning bari XVIII asr oxiri – XI asr boshlarida Bularning bari XVIII asr oxiri – XI asr boshlarida O`rta Osiyo me`morchilik san`atining qayta O`rta Osiyo me`morchilik san`atining qayta tiklanganligidan, bu borada ayniqsa Xiva xonligi tiklanganligidan, bu borada ayniqsa Xiva xonligi me`morlari dong taratganligidan dalolat beradi. me`morlari dong taratganligidan dalolat beradi.  Xiva nafaqat O`rta Osiyoda, ayni paytda Xiva nafaqat O`rta Osiyoda, ayni paytda dunyoga ham mashhur shahar. Buning isboti – dunyoga ham mashhur shahar. Buning isboti – 1997 – yilda YUNESKO qarori bilan shu shahar 1997 – yilda YUNESKO qarori bilan shu shahar 2500 yilligi nishonlanganligidir.2500 yilligi nishonlanganligidir.

 Bugungu avlod o`z ota-bobolarning Bugungu avlod o`z ota-bobolarning madaniy meroslari bilan haqli madaniy meroslari bilan haqli ravishdafaxrlanadilar. Xiva xonligining ravishdafaxrlanadilar. Xiva xonligining yana bir yirik shahari – Ko`hna Urganchdir. yana bir yirik shahari – Ko`hna Urganchdir. Bu shaharga asos solinganiga 2000 yildan Bu shaharga asos solinganiga 2000 yildan oshdi. Shahar muhim karvon yo`llari oshdi. Shahar muhim karvon yo`llari kisishgan yerda joylashganligi uchun ham kisishgan yerda joylashganligi uchun ham tez rivojlanga. tez rivojlanga.

 XVI --- XIX asrlar faqatgina o`zoro urushlar, ichki XVI --- XIX asrlar faqatgina o`zoro urushlar, ichki urushlar, nizolar va toji taxt talashuvlari urushlar, nizolar va toji taxt talashuvlari tarixidangina iborat bo`lmay, bu davrlarda ham tarixidangina iborat bo`lmay, bu davrlarda ham xonliklarda madaniy hayot tuxtab qolmadi. Hatto, xonliklarda madaniy hayot tuxtab qolmadi. Hatto, toji taxt uchun, markaziy hokimiyatni kuchaytirish toji taxt uchun, markaziy hokimiyatni kuchaytirish uchun qo`shnilarninghududlarini bosib olish uchun qo`shnilarninghududlarini bosib olish uchun ayovsiz kurashgan hukmdorlar orasida uchun ayovsiz kurashgan hukmdorlar orasida ham ijod bilan shug`illangan, ilm-fan va adabiyot ham ijod bilan shug`illangan, ilm-fan va adabiyot ahliga homiylik qilgan, o`z davlatlari tarixini ahliga homiylik qilgan, o`z davlatlari tarixini yaratgan hukmdorlar ham bo`lgan. Masalan, yaratgan hukmdorlar ham bo`lgan. Masalan, Abdulaxon, Ubaydilloxon II, Subhonqulixonlar; Abdulaxon, Ubaydilloxon II, Subhonqulixonlar; Xiva xoni Abdulg`ozixon; Qo`qon xoni Umarxon Xiva xoni Abdulg`ozixon; Qo`qon xoni Umarxon shular jumlasidandir. shular jumlasidandir.

 Uchala xonlik xalqlarini ma`naviy hayotda Uchala xonlik xalqlarini ma`naviy hayotda birlashtirib turgan kuch o`zbek tili bo`ldi. Ayni birlashtirib turgan kuch o`zbek tili bo`ldi. Ayni paytda davlat idora ishlarida fors tii ham paytda davlat idora ishlarida fors tii ham qullanilgan. Ijtimoiy hayota o`zbek va fors tillari qullanilgan. Ijtimoiy hayota o`zbek va fors tillari qo`llanilgan. An`anaga ko`ra esa fanda va qo`llanilgan. An`anaga ko`ra esa fanda va maktabda arab tili muhim o`rin tutgan.maktabda arab tili muhim o`rin tutgan.  Madrasalar uch (boshlang`ich, o`rta va Madrasalar uch (boshlang`ich, o`rta va yuqori) bosqichli bo`lib, ularda arab, fors va yuqori) bosqichli bo`lib, ularda arab, fors va o`zbel tili mukammal o`rgatilgan. Shuningdek, o`zbel tili mukammal o`rgatilgan. Shuningdek, fiqh, hisob, handasa, astranomiya, axloq, fiqh, hisob, handasa, astranomiya, axloq, falsafa, antiq, adabiyot, geografiya, tarix tabobat falsafa, antiq, adabiyot, geografiya, tarix tabobat o`qitilgan.o`qitilgan.

 Xivani eslaganimda ko‘z o‘ngimda, eng avvalo, ochiq Xivani eslaganimda ko‘z o‘ngimda, eng avvalo, ochiq osmon ostidagi ushbu muzeyning qadimiy noyob osmon ostidagi ushbu muzeyning qadimiy noyob yodgorliklari, jumladan, asosiy darvozalaridan biri – yodgorliklari, jumladan, asosiy darvozalaridan biri – Otadarvoza namoyon bo‘ladi. Unda qadimiy Buyuk ipak Otadarvoza namoyon bo‘ladi. Unda qadimiy Buyuk ipak yo‘lining asosiy istehkomlaridan biri bo‘lgan bu yo‘lining asosiy istehkomlaridan biri bo‘lgan bu shaharning mavqei va ulug‘vorligi o‘z ifodasini topgan. shaharning mavqei va ulug‘vorligi o‘z ifodasini topgan. Jahondagi eng katta qit’aning barcha yo‘llari shu yerda Jahondagi eng katta qit’aning barcha yo‘llari shu yerda tutashgan.tutashgan.  Bugun ham, o‘rta asrlardagi kabi, darvozadan kirishingiz Bugun ham, o‘rta asrlardagi kabi, darvozadan kirishingiz bilan savdo rastalariga ko‘zingiz tushadi. O‘ng tomonda bilan savdo rastalariga ko‘zingiz tushadi. O‘ng tomonda Muhammad Aminxonning mahobatli minorasi qad rostlab Muhammad Aminxonning mahobatli minorasi qad rostlab turibdi. Zumrad rang ushbu ulkan inshootni Kaltaminor turibdi. Zumrad rang ushbu ulkan inshootni Kaltaminor deb ham atashadi.deb ham atashadi.

 O‘sha paytlarda ajdodlarimiz misli ko‘rilmagan O‘sha paytlarda ajdodlarimiz misli ko‘rilmagan balandlikdagi, ya’ni 70 metrlik minorani barpo etar ekan, balandlikdagi, ya’ni 70 metrlik minorani barpo etar ekan, bu inshootning mangu qad rostlab, keyingi avlodlarga bu inshootning mangu qad rostlab, keyingi avlodlarga ham faxru iftixor bag‘ishlab turishini va xizmat qilishini ham faxru iftixor bag‘ishlab turishini va xizmat qilishini orzu qilishgan. orzu qilishgan.  1885 yil xonning vafoti tufayli minora qurilishi to‘xtab 1885 yil xonning vafoti tufayli minora qurilishi to‘xtab qoladi. Biroq, mohir ustalar oxiriga yetmay qolgan 26 qoladi. Biroq, mohir ustalar oxiriga yetmay qolgan 26 metrlik minorani ajoyib naqshlar bilan shunday bezaydiki, metrlik minorani ajoyib naqshlar bilan shunday bezaydiki, natijada u bugun ham to‘kis ko‘rinadi. Minoraning tepa natijada u bugun ham to‘kis ko‘rinadi. Minoraning tepa qismiga buyuk shoir Ogahiyning o‘lmas satrlari bitilgan. qismiga buyuk shoir Ogahiyning o‘lmas satrlari bitilgan.  Kalta minora yaqinida yana bir yodgorlik – Juma masjid Kalta minora yaqinida yana bir yodgorlik – Juma masjid joylashgan. Uning tomini 213 ustun ushlab turibdi. Bir-joylashgan. Uning tomini 213 ustun ushlab turibdi. Bir- birini takrorlamaydigan mazkur ustunlar ham ajoyib birini takrorlamaydigan mazkur ustunlar ham ajoyib naqshlar bilan bezatilgan. naqshlar bilan bezatilgan.

 Juma masjid – milliy me’morchilik durdonasi. Uning Juma masjid – milliy me’morchilik durdonasi. Uning go‘zalligini soatlab tomosha qilish mumkin. Yozning eng go‘zalligini soatlab tomosha qilish mumkin. Yozning eng jazirama kunlarida ham bu yer salqin bo‘ladi. Ulug‘ jazirama kunlarida ham bu yer salqin bo‘ladi. Ulug‘ ayyomlarda ushbu masjid besh minggacha odamni ayyomlarda ushbu masjid besh minggacha odamni bag‘riga olgan. bag‘riga olgan.  Xivaning eng baland – 45 metrlik Islom hoji minorasi ham Xivaning eng baland – 45 metrlik Islom hoji minorasi ham o‘zining go‘zalligi va ulug‘vorligi bilan meni butunlay lol o‘zining go‘zalligi va ulug‘vorligi bilan meni butunlay lol qoldirdi. qoldirdi.  ““ Ichan qal’a” davlat tarixiy-me’moriy muzey-qo‘riqxonasi Ichan qal’a” davlat tarixiy-me’moriy muzey-qo‘riqxonasi direktori Botir Davlatov 1994 yil Fransiya Prezidenti direktori Botir Davlatov 1994 yil Fransiya Prezidenti Fransua Mitteran Pahlavon Mahmud majmuasini Fransua Mitteran Pahlavon Mahmud majmuasini tomosha qilib zavqlangan joyni ko‘rsatdi. Fransiyaning tomosha qilib zavqlangan joyni ko‘rsatdi. Fransiyaning o‘sha paytdagi rahbari: “Men dunyoning ko‘plab o‘sha paytdagi rahbari: “Men dunyoning ko‘plab mamlakatlarida bo‘lganman, biroq bunday go‘zallikni mamlakatlarida bo‘lganman, biroq bunday go‘zallikni hech qayerda ko‘rganim yo‘q”, deb alohida ta’kidlagan. hech qayerda ko‘rganim yo‘q”, deb alohida ta’kidlagan.

 1986 yilda bu yerda xorazmlik bir qiz va jilmayib turgan bolani 1986 yilda bu yerda xorazmlik bir qiz va jilmayib turgan bolani suratga olgan edim. O‘sha paytlar ekskursovod bo‘lib ishlayotgan suratga olgan edim. O‘sha paytlar ekskursovod bo‘lib ishlayotgan Zaynab Abdullayeva menga Xiva yodgorliklarini ko‘rsatgan edi. U Zaynab Abdullayeva menga Xiva yodgorliklarini ko‘rsatgan edi. U bilan birga suratga tushgan bolakay esa jiyani edi.bilan birga suratga tushgan bolakay esa jiyani edi.  Bu safar ham Zaynab bilan tasodifan uchrashib qoldik. Sherzod, Bu safar ham Zaynab bilan tasodifan uchrashib qoldik. Sherzod, ya’ni suratdagi bola hozir 27 yoshga kiribdi. Qizi maktabda o‘qir ya’ni suratdagi bola hozir 27 yoshga kiribdi. Qizi maktabda o‘qir ekan, o‘zi esa Urganchdagi tibbiyot institutini tugatib, shoshilinch ekan, o‘zi esa Urganchdagi tibbiyot institutini tugatib, shoshilinch tibbiy yordam markazida travmatolog bo‘lib ishlayotganini aytdi. tibbiy yordam markazida travmatolog bo‘lib ishlayotganini aytdi. Zaynab ikki qizi va o‘g‘lini voyaga yetkazmoqda. Turmush o‘rtog‘i Zaynab ikki qizi va o‘g‘lini voyaga yetkazmoqda. Turmush o‘rtog‘i Rashid bilan bankdan kredit olib, mo‘jazgina «Mirza-boshi» Rashid bilan bankdan kredit olib, mo‘jazgina «Mirza-boshi» mehmonxonasini quribdi. Mehmonxona sayyohlarga juda manzur mehmonxonasini quribdi. Mehmonxona sayyohlarga juda manzur bo‘layotir. Negaki, uch yulduzli mehmonxona zamonaviy talablarga bo‘layotir. Negaki, uch yulduzli mehmonxona zamonaviy talablarga to‘la javob beradi. Xorijlik mehmonlarni, ayniqsa, mehmonxonadagi to‘la javob beradi. Xorijlik mehmonlarni, ayniqsa, mehmonxonadagi sharqona qulayliklar o‘ziga jalb etmoqda.sharqona qulayliklar o‘ziga jalb etmoqda.

 Baland qal’a devorlari bilan o‘ralgan va 26 gektar Baland qal’a devorlari bilan o‘ralgan va 26 gektar maydonni egallagan qadimiy shaharda bir-biridan go‘zal maydonni egallagan qadimiy shaharda bir-biridan go‘zal va mahobatli ellikdan ziyod qadimiy obida mavjud. Xiva – va mahobatli ellikdan ziyod qadimiy obida mavjud. Xiva – Markaziy Osiyodagi odamlar yashaydigan yagona Markaziy Osiyodagi odamlar yashaydigan yagona yodgorlik shahardir. yodgorlik shahardir.  Yana shunisi ajablanarliki, cho‘l o‘rtasidagi bu shahar Yana shunisi ajablanarliki, cho‘l o‘rtasidagi bu shahar seysmik jihatdan faol zonada joylashgan. Biroq, Xiva seysmik jihatdan faol zonada joylashgan. Biroq, Xiva qum ustida barpo etilganiga qaramay, asrlar o‘tsa-da, qum ustida barpo etilganiga qaramay, asrlar o‘tsa-da, qadimiy obidalar zarracha darz ketgani yo‘q. Bu qadimiy obidalar zarracha darz ketgani yo‘q. Bu bunyodkor ajdodlarimiz yaratgan noyob mo‘jizalardandir. bunyodkor ajdodlarimiz yaratgan noyob mo‘jizalardandir. Qizilqum qumlari yer silkinishlariga bardoshli.Qizilqum qumlari yer silkinishlariga bardoshli.  ““ Ichan qal’a” davlat tarixiy-me’moriy muzey-Ichan qal’a” davlat tarixiy-me’moriy muzey- qo‘riqxonasiga har yili 700 mingdan ortiq sayyoh tashrif qo‘riqxonasiga har yili 700 mingdan ortiq sayyoh tashrif buyuradi. Bugungi kunda hunarmandlarning savdo buyuradi. Bugungi kunda hunarmandlarning savdo rastalari nafaqat Otadarvoza oldida, balki butun rastalari nafaqat Otadarvoza oldida, balki butun qo‘riqxona bo‘ylab joylashgan. Bu sayyohlar uchun juda qo‘riqxona bo‘ylab joylashgan. Bu sayyohlar uchun juda qulay. Ham ziyorat uchun, ham tijorat – esdalik sovg‘alari qulay. Ham ziyorat uchun, ham tijorat – esdalik sovg‘alari xarid qilish uchun keng imkoniyatdir. xarid qilish uchun keng imkoniyatdir.

 Mamlakatimizda bunday me’moriy yodgorliklarni Mamlakatimizda bunday me’moriy yodgorliklarni asrab-avaylash va keng targ‘ib qilishga asrab-avaylash va keng targ‘ib qilishga davlatimiz tomonidan qaratilayotgan alohida davlatimiz tomonidan qaratilayotgan alohida e’tibor yuksak samaralar berayotir. Davlatimiz e’tibor yuksak samaralar berayotir. Davlatimiz rahbarining tashabbusi bilan 1997 yili Xivaning rahbarining tashabbusi bilan 1997 yili Xivaning 2500 yilligi keng nishonlandi. Bu qadimiy 2500 yilligi keng nishonlandi. Bu qadimiy shaharning jahon me’morchiligi rivojida munosib shaharning jahon me’morchiligi rivojida munosib o‘rni bor. Ayni paytda u jahon ilm-fanining o‘rni bor. Ayni paytda u jahon ilm-fanining qadimiy markazlaridandir. Bu yerda Al-Xorazmiy, qadimiy markazlaridandir. Bu yerda Al-Xorazmiy, Abu Ali Ibn Sino, Beruniy kabi buyuk olimlar, Abu Ali Ibn Sino, Beruniy kabi buyuk olimlar, mutafakkir va shoirlar yashab, ijod qilgan. mutafakkir va shoirlar yashab, ijod qilgan.

 Istiqlol yillarida Prezidentimiz Islom Karimovning Istiqlol yillarida Prezidentimiz Islom Karimovning tashabbusi bilan Xorazm Ma’mun akademiyasi tashabbusi bilan Xorazm Ma’mun akademiyasi yana qayta tiklanib, ming yilligi keng nishonlandi. yana qayta tiklanib, ming yilligi keng nishonlandi. Bugungi kunda ham yirik tadqiqot markaziga Bugungi kunda ham yirik tadqiqot markaziga aylangan ushbu akademiyada olimlar samarali aylangan ushbu akademiyada olimlar samarali ilmiy loyihalar ustida ishlashi uchun barcha ilmiy loyihalar ustida ishlashi uchun barcha sharoitlar yaratilgan. sharoitlar yaratilgan.  …… Oqshom Botir Davlatov bilan Akshik bobo Oqshom Botir Davlatov bilan Akshik bobo qal’asiga chiqdik. Bu yerdan butun shahar qal’asiga chiqdik. Bu yerdan butun shahar kaftdagidek ko‘rinib turardi. Oqshom tushishi kaftdagidek ko‘rinib turardi. Oqshom tushishi bilan qadimiy shahar rang-barang chiroqlar bilan qadimiy shahar rang-barang chiroqlar shu’lasida yanada go‘zallashib ketadi. Haqiqiy shu’lasida yanada go‘zallashib ketadi. Haqiqiy ertaklar shahriga aylanadi!ertaklar shahriga aylanadi!

 E’TIBORINGIZ E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!UCHUN RAHMAT!

O'xshashlar

Buxoro va Xiva xonliklarining bo’ysundirilishi

O’zbekistonning tarixiy yodgorliklari va obidalari

Buxoro amirligi va Xiva xonligida 1917-1920-yillardagi ijtimoiy siyosiy vaziyat

Buxoro vohasi arxeologik manzilgohlari va uning fandagi ahamiyati

Xiva - ochiq osmon ostidagi muzey