Qarshi shahri mahallalari tarixidan - Tarix - Slaydlar

Qarshi shahri mahallalari tarixidan

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3312.5078125 KB

Ko'chirib olish

Qarshi shahri mahallalari tarixidan

Mavzuning dolzarbligi  Mahalla O’rta Osiyoda qadimdan hududiy-ma’muriy birlik hisoblanadi. Bu erda har bir yashovchi taqdiri, orzu umidi, hayoti va odamlarga munosabati qat’iy nazoratda turgan. Bir- biri nilan hisoblashib yashagan.  Shu bilan birga mahallachilik uzoq an’analarga va xalqimiz tarixiga, uning boy ma’naviy- udumlariga bog’liq bo’lgan ulkan hayot maktabidir.  Jamiyatni isloh qilish jarayonlari fuqarolarni o’zini-o’zi boshqarish mahalliy organlari faoliyatini o’zgartirishni, uni milliy an’analar va tajribalari asosida tashkil etishni davr taqozo etadi.  Qarshi shahri mahallari tarixi mavzusi ilk bor bitiruv malakaviy ish sifatida ilmiy adabiyotlar bilan qiyosiy tahlil qilish asosoida izchil tadqiq qilish mavzuning dolzarbligini ko’rsatadi.

Maqsad va vazifalari  Mazkur tadqiqotning asosiy maqsadi Qarshi shahri mahallalarining tashkil topishi va ularni vohaning ijtimoiy- iqtisodiy hayotdagi o’rnini yangi manba va adabiyotlar asosida ochib berish.  Yuqoridagi asosiy maqsaddan kelib chiqib, quyidagi vazifalar bajariladi:  Qarshi shahri mahallalarining tashkil topishi va ularning ijtimoiy-siyosiy hayotda tutgan o’rnini ochib berish;  Qarshi shahri aholisining shakllanish jarayonini yoritib berish;  Mahallalardagi hunarmandchilik markazlari va uning turlari, bozorlar, savdo-sotiq hamda yo’lga quyilgan tijorat ishlarining mohiyatini ochib berish;  Mahallalardagi urf-odatlar, udumlar va marosimlar, milliy o’yinlar va an’analarni manbalar asosida tahlil qilib berish.

Ilmiy yangiligi va amaliy ahamiyati  Qarshi shahri mahallalari tarixini o’rganish, ularni yangi adabiyotlardagi talqini tizimlashtirish va tahlil qilish asosida izchil tadqiq etildi.  O’tmish sahifalaridanma’lumki, mahalla tarixiancha olisga borib taqaladigan, katta-kichikning, yoshu-qarining lavozimidan qat’iy nazar barchaning birdek Vatani hisoblanishi yoritib berildi;  XIX asr oxiri va XX asr boshlarida Qarshi shahrida 20 dan ziyod mahallalar faoliyat yuritayotganligi bayon qilindi;  Hozirgi Qarshi shahri hududida qovchin, barlos, arlot, uyrot,mo’g’ul, qarluq kabi etnikqavmlar yashaganliklari manbalar asosida yoritb berildi;  Mahallalardagi hunarmandchilik va uning turlari, bozorlar, savdo-sotiq hamda yo’lga quyilgan tijorat ishlari umumlashtirilib tahlil qilindi;  Mahallalardagi aholining urf-odatlar, udumlar va marosimlar, milliy o’yinlar va an’analarni o’rganilib tahlil qilindi.  Ushbu ishdan Vatan tarixini o’qitishda, kurs ishlari,mustaqil ishlar tayyorlashda,shu bilan birga o’rta maktablar,kasb-hunar kollejlarida tarix fani darslarida ma’ruza matnlari tayorlashda qo’shimcha manba sifatida foydalanish mumkin.

I Qarshi shahri mahallalari tarixi va aholisinig shakllanish jarayoni  Mahalla-O’zbekistonning muyantarixiysharoitlarida, asrlar davomida shakllanib, faoliyatko’rsatayotgan,aholi yashaydugan ma’muriy-hududiy birlikmaskanidir.  XX asrning boshlariga kelib Qarshi shahrida Murdasho’y, Boyguzari, Holvogar,Eronguzar, Qozixona, Temirchi, Uymovut, Xitoy, Qo’rg’oncha, Zog’za,Buzrobot, Beshgumbaz, Ko’kcha, Zargar singari mahallalar faoliyat yurutgan.  Qadimshunos S.Kabanov Bolo shahrini Erqo’rg’on xarobalari bilantenglashtiradi. Tarixchilarning ta’kidlashicha, Erqo’rg’on mil.avv.VI asrda ancha kengayib shaxar tusiga kitgan.  Qarshi vohasidagi yirik shaxarlardan biri bu Nasaf shahri bo’lgan. Bu shahar haqidagi ma’lumotlar arab geograflari Yaqubi(IXasr), Ibn Hurdodbek(IXasr), Istahriy(IX asr) asarlarida uchraydi

Qarshi vohasidan o’tgan savdo-karvon yo’llari

Qadimgi Erqo’rg’on xarobalari va undan topilgan moddiy madaniyat namunalari

II .Qarshi shahri mahallalarining xo’jalik faoliyati va urf-odatlari  Qarshi vohasi mahallalari o‘zbeklarining oilaviy-mai- shiy marosim laridagi qadimiy e’tiqodlarning izlarini madaniyat tarixi bilan bevosita bog‘liqlikda yoritishda nikoh to‘yi marosimlari bilan bog‘liq qadimiy diniy tasav- vurlar va qo‘hna e’tiqodlarni o‘zida mujassamlashtirgan urf-odatlar muhim ahamiyat kasb etadi.  Hozirgacha qadimiy diniy e’tiqodlarning nikoh to‘yi marosimlaridagi ilmiy ilmiy adabiyotlarda ma’lum larajada yoritilgan bo‘lsa-da, voha aholisi nikoh to‘ylari bilan bog‘liq qadimiy diniy tasavvurlar va afsungarlik ko‘ri-nishlari yetarlicha tadqiq etilmagan.

 Voha mahallalari aholisi orasida oilaviy turmush bilan bog’liq ko’p-dan-ko’p milliy an’analar mavjud bo’lgan. Shulardan biri — chaqaloqqa "momo" bo’lish odati.  Qishloqda avval-lari ko’p bolali, nevarali-chevarali, el ichida kayvoni bo’lgan, ko’pni ko’rgan kampirlar momolik (doyalik) qilishgan.  Momo ko’magi va nazorati ostida farzand tug’iladi. Bu ota-onaga, oilaga qanchalik quvonch va shodlik olib keladi. Shu narsa xarakterliki, bola ulg’ayib voyaga yetganda ham doya — "momo"siga ixlos bilan qaragan, u kishini hamisha hurmat qilgan, "momo" esa uni "nevaram" degan, qisqasi, umr bo’sag’asida bog’langan mehr ipi uzilmaydi.

Mahalladagi oilaviy marosimlar

To’y bola

 Oila va nikoh marosimlaridagi ko‘pgina marosim va urf- odatlarning kelib chiqishi, ildizlari (genezisi) qadimgi diniy tasavvurlar va urf-odatlarda, masalan, sehrgarlik (magiya), tabiat va hosildorlik kult-lariga sig‘inish, olov va o‘choqni mo‘tabarlashtirish ibodati, ajdod-larga sig‘inish an’anasi hamda turli demonologik tasavvurlar bilan bog‘liq bo‘lgan.  Voha mahallalari aholisining nikoh to‘yi marosimlaridan keng o‘rin olgan qadimiy diniy e’tiqodlar bilan bog‘liq rasm- rusumlar, tasavvurlar bajarilishiga ko‘ra rang-barang bo‘lib, ularda yangi oilaning xotirjamligi va farovonligini ta’minlash, kelin va kuyov, kelin va qaynona hamda qudalar orasidagi samimiy munosabatlarni qaror toptirishdek ezgu maqsadga yo‘g‘rilganligi bilan o‘ziga xoslik kasb etadi.  Nikoh to‘yi marosimlaridagi qadimiy diniy tasavvurlar va afsun-garlik ko‘rinishlari mazmunan to‘ygacha, nikoh to‘yi vaqti va to‘y-dan keyingi davrda o‘tkaziladigan marosimlarda o‘z aksini topgan.

Mahalladagi nikox to’yi bilan bog‘liq urf- odatlar

XULOSA  Qarshi shahri mahallalari tarixini manbalar asosida o’rganib quyidagi xulosalarga kelindi:  Qarshidagi faoliyat yuritayotgan mahllalarning o’tmishi manbalar asosida ochib berildi;  Qarshi shahri aholisinig shakllanishi turki xil xalqlar va etnik qavmlardan tashkil topganligi ma’lum bo’ldi;  Qarshi shahridagi Boyguzari, Holvogar,Eronguzar, Qozixona, Temirchi, Uymovut, Xitoy, Qo’rg’oncha, Zog’za,Buzrobot, Beshgumbaz, Ko’kcha, Zargar singari mahallalarida bozorlar bo’lganligi yoritldi;  Qarshi shahridagi ko’pgina mahallalarida yashayotgan aholining marosim va bayramlari inson hayotining uzviy qismi hisoblanib, har bir kishining shaxsiy hayotida shunday muhim voqealar, o‘ziga xos tantana va bayram tarzida nishonlanishi ilmiy tahlil etildi.

E’tiboringiz uchun rahmat!

O'xshashlar

Jazoirning aholisi va shahri

O’rta Osiyo va Eron diplomatik aloqalari tarixidan

Qarshi shahridagi me'moriy yodgorliklar

Urug’chilik tuzumining yemirilishi dastlabkqtriya

Yerqoʻrgʻon shahar xarobasi