Buxoro shahri saroylari - Tarix - Slaydlar

Buxoro shahri saroylari

Yuklangan vaqt:

13.12.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

39709.134765625 KB

Ko'chirib olish

Buxoro shahri saroylari

Shirbudun saroyi — Buxoro amirlarining siyosiy qarorgohlaridan biri. Saroy Buxoro amirligida hukmronlik qilgan Amir Muzaffarxon(1860–1885) va Amir Abdulahadxon (1885–1910) davrlarida qurib bitkazilgan. 1870-yillarda Shirbudun atrofida durezgar Abdurasul, ganchkor (gilkor) usta Rahim Hayotov va boshqa ustalar ishtirokida saroy, masjid, hovuz, tomoshagoh kabi binolar qurilgan. Bino tashqi koʻrinishida Eron va Yevropa arxitekturasi belgilarini mujassamlashtirgan. Saroydan, asosan, elchilarni kutib olish, yarmarkalar va turli xil sayllar oʻtkazilishida foydalanib kelingan.

Shirbudun saroyi Yevropa dizayniga xos mebellar hamda qandillari bilan ajralib turgan. Buxoro amiri Amir Abdulahadxon hukmronlik qilgan davrda majmua uchun qoʻshimcha xonalar va koʻngilochar zal qurilgan [2] . Saroy bugungi kunga qadar saqlanib qolmagan.

Shirbudun soʻzi Sherbudin, Shirbadan tarzida talaffuz qilinib, bu soʻzlar maʼno jihatdan bir-biridan keskin farq qiladi. Shirbadan soʻzi fors tilida Shir — sut , badan — tana degan maʼnoni bildiradi. Shirbudun soʻzi esa shir xalqi yoki elati maʼnolarini anglatadi. Shir , chir , sir kabi nomlar qadimgi turkiy xalqlardan birining nomlanishi boʻlib, bu Sir budun, yaʼni „ sir qavmi “, „ sir xalqi “ maʼnolarida keladi

Shirbudun saroyi Buxoro amirligida hukmronlik qilgan Amir Muzaffarxon (1860–1885) va Amir Abdulahadxon (1885–1910) davrida qurilgan. 1870-yillarida Shirbudunda ganchkor (gilkor) usta Rahim Hayotov , durezgar Abdurasul va boshqalar ishtirokida saroy, masjid , tomoshagoh kabi binolar qurilgan. Saroy taxminan Buxoro registonidan 3 verst yoki 4 km uzoqlikda joylashgan boʻlib, u Yangi Buxoro yoʻlida baland devor bilan oʻrab olingan. Amir Muzaffarxon saroyda nufuzli mehmonlar va elchilarni kutib olishdan tashqari toʻylar, xalq sayllari, turli tadbirlar oʻtkazib kelgan. Sayllarda 500 tagacha chodirlar qurilib, unda turli yarmarkalar oʻtkazilgan. Tarjimon gazetasida keltirilgan maʼlumotlarga koʻra, 1897-yil 9–15-mart kunlari saroy bogʻida bayram tashkil etilib, u turli tomosha va oʻyinlar bilan birga kechgan.

Shirbudun saroyi devorlari balandligi 10 metr boʻlib, u aylana shaklidagi paxsa devor bilan oʻrab olingan. U boshqa saroylar singari, tekis tomlar, atirgul butalari, mevali daraxtlar, ajoyib bogʻlardan tarkib topgan. Majmua binolarining bir qismi yogʻoch, bir qismi esa gʻisht bilan qurilgan • Shirbudun saroyiga Yevropadan mebellar, qandillar va boshqa jihozlar keltirilgan. Amir Muzaffarxondan keyingi hukmdor Amir Abdulahadxon davrida saroyni qurish bilan bogʻliq faoliyat davom ettirilgan. Buxoro amiri Amir Abdulahadxon davrida majmuada bir nechta saroy xonalari va koʻngilochar zal qurilgan. • Majmua 1920–1924-yillarda Buxoro Xalq Sovet Respublikasining Ziroat nozirligi ixtiyoriga oʻtkazilgan. Shirbudun saroyi va bino oʻrni bugungi kunga qadar saqlanib qolmagan. Saroy hududida bogʻ yangidan barpo etilgan va 1960- yillarda bogʻ hududida Buxoro viloyati suv xoʻjaligi binosi qurilgan. SSSRqulab Oʻzbekiston mustaqillikka erishganidan soʻng, bogʻdagi ushbu bino mahalla fuqarolar yigʻiniga topshirilgan.Qudratli amir (Buxoro amiri Amir Abdulahadxon ) hijriy 1303-yilda (1885– 1886) oʻz shuhratli otasining oʻrniga Buxoro amirligi taxtiga oʻltirib, ajdodlariga oʻxshab azamatlik va hukmronlik gilamida hamda mana oʻn yilga yaqin, hukmronlik qilmoqda. U vaqtining koʻp qismini Buxoroda, arkda , Shirbudin va Sitorai Mohi Xossa chorbogʻlarida oʻtkazadi.

Shirbudun saroyi devorlari balandligi 10 metr boʻlib, u aylana shaklidagi paxsa devor bilan oʻrab olingan. U boshqa saroylar singari, tekis tomlar, atirgul butalari, mevali daraxtlar, ajoyib bogʻlardan tarkib topgan. Majmua binolarining bir qismi yogʻoch, bir qismi esa gʻisht bilan qurilgan [4] . Shirbudun saroyi bir qancha kichik arab-fors uslubida bezatilgan xonalardan iborat boʻlgan. Baʼzi xonalar devoriy suratlar bilan bezatilgan. Saroy xonalarida medalyonlar ichidagi naqqoshlik namunalari sharq uslubida bezatilgan. Shuningdek, oynali xona ham mavjud boʻlib, uning balandligi 4 arsh, devorlari esa hoshiyasiz oynalar bilan oʻralgan. Xonaga fransuz gilami toʻshalgan va shiftida fransuz bronzasidan ishlangan qandil osilgan. Saroy xonasi oʻrtasidagi gumbaz arab uslubidagi naqshlar bilan bezatilgan va oltin suvi yuritilgan [12]

Saroyda bir nechta hovlichalar markazida oq marmardan favvorali hovuzlar boʻlgan. Qarorgohda amirning elchilarni kutib olishi uchun qabulxonasi boʻlib, turli nashqlar bilan bezatilgan va jihozlangan, xona balkoni esa yogʻoch ustunlar bilan oʻralgan. Qabulxonaning toʻrida amir taxti joylashgan boʻlib, bu taxt Rossiya imperatori tomonidan sovgʻa qilingan. Barcha xonalarga qimmatbaho gilamlar toʻshalgan. Shirbudun saroyi turli xil bezaklar, xususan, yogʻochdan yasalgan ustunlar, verandalar va chiroyli balkonchalar bilan bezatilgan. Saroyda, shuningdek, haram, hovuz, hammomlar, keng gumbazli xonalar, favvoralar va ichki hovli atrofida bogʻlar boʻlgan .

Shirbadandagi asosiy saylgoh amir chorbogʻi oldidan oʻtadigan katta yoʻlning ikki tomonida joylashgandi. Shahardan borayotganda chap tarafda atrofi devor olingan maydon bor edi, uni chil tanobi deyishardi, uning katta darvozasi bor. Bu oʻrab olingan maydonda jome masjidi, chavki (bazm maydonlari) va tomoshaxonalar joylashgandi, maydonning bundan boʻlak joylarini qassoblar va oshxonalar egallagan. Bu maydonning oxiridan darvoza orqali katta yoʻlga chiqilardi, bu yerning janub tarafida amir bogʻining darvozaxona yoʻli va bogʻ darvozasi tomonda ayvon boʻlardi, mazkur yerni xalq ahli tomosha qilardi.

Sitorai Mohi Хosa - Buxorodagi mangʻitlar sulolasining 3 avlodiga mansub saroy — bogʻ. Buxorodan 4 km shimolda. Dastlabki binolar Nasrullaxon (1826—60) va Muzaffarxon (1860 — 85) hukmronligi davrida qurilgan. Abdulahadxon hukmronligi davri (1885 —1910) da saroy va xushmanzara bogʻ barpo etilgan. Amir Olimxon hukmronligi davri (1910—20)da yangi saroy qurilgan.

Eski saroy sharqidagi amir Olimxonning bosh qarorgohi — yangi saroyga ravoqli muhtasham darvoza oʻrnatilgan. Darvoza ustidagi ravoq Oʻrta Osiyo binolariga xos boʻlmagan shaklda ishlangan, yon qismlari sirlangan, toʻq qizil, koʻk, gunafsha va havo rang koshin bilan qoplangan. Anʼanaviy sirkori parchinlar bilan birga Rossiyadan keltirilgan kafel qoplamalardan ham foydalanilgan. Darvozaning tepa qismiga ganchdan guldon shaklidagi bezaklar ishlangan. Yogʻochdan qilingan ikki tabaqali darvozaga milliy naqshlar oʻyilgan va mis gul mixlar bilan mustahkamlanib, nafis guldor zulfin oʻrnatilgan. Sitorai Mohi Хosa maydoni 6,7 ga boʻlib, eski saroy, gʻisht toʻshalgan 3 hovli va koʻpgina xonalardan iborat. Bu yerdagi amir Muzaffarxon mehmonxonasi keng , baland zali, ikki tomondagi bolxonali ayvonlari, yevropacha eshik va derazalari bilan ajralib turadi. Uch qismga boʻlingan murabba tarhli xonani tashkil etuvchi Abdulahadxon xonasi birbiriga qaramaqarshi joylashtirilgan va bir xilda bezatilgan 2 zal oʻrtasidagi baland supa orqali birlashtirilgan. Supaning gʻarb tomoniga shohnishin taxt oʻrnatilgan.

Oqsaroy 2 yil mobaynida Usta Shirin rahbarligida (25 — 30 kishi tomonidan) qurilgan va pardozlangan. Yangi saroy rus muhandislari Sakovich va Margulis rahbarligida qurilgan. Qabulxona Yevropa uslubida biridan ikkinchisiga oʻtiladigan qilib qator joylashtirilgan. Yangi saroyning kiraverishi boqqa tutashib ketgan. Bogning shim. qismida haram joylashgan. Uning gʻarbida haram xizmatkorlari uchun xonalari boʻlgan kichik hovli bor. Haram 2 qavatli va yarim doira shaklida qurilgan. Mahalliy meʼmorlik anʼanalarini oʻzida saklab qolgan. Bogʻning qoq oʻrtasida 8 xonali koʻshk bor. Uning xonalari 8 qirrali qilib qurilgan mehmonxona atrofida joylashgan. Oshxonaning devorlari tilla va kumush suvi yugurtirib bezatilgan. Koʻshkning jan.da toʻgʻri burchakli devori tokchali katta xona boʻlgan. Qolgan boshqa xonalar yotokxona va xizmatkorlar uchun moʻljallangan. Bogʻning jan.da ikki qavatli masjid, katta hovuz qurilgan (1917—18). Hovuz kulrang Gʻozgʻon marmari bilan qoplangan. Binoning ichida uzun yoʻlak boʻlib, xonalari faqat bir tomondan shamollatilgan. Hoz Sitorai Mohi Хosada Buxoro davlat meʼmoriybadiiy muzeyqoʻriqxonasi, dam olish uyi va bolalar sanatoriysi joylashgan.

O'xshashlar

Qarshi shahri mahallalari tarixidan

Jazoirning aholisi va shahri

Buxoro muzeylari

Buxoro amirligi

Buxoro minoralari