Arxiv ishini boshqarish tarixidan - Tarix - Slaydlar

Arxiv ishini boshqarish tarixidan

Yuklangan vaqt:

29.05.2025

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3714.4189453125 KB

Ko'chirib olish

ARXIV ISHINI BOSHQARISH TARIXIDAN

REJA; 1.O‘zbekistonda arxiv ishining tashkil qilinishi (1925-1990 y.y.) 2.Mustaqillikdab keyin arxiv ishining tashkil etilishi 3.Arxiv muassalarida ilmiy-taqqiqot ishlarini tashkil etish.

1.O‘ZBEKISTONDA ARXIV ISHINING TASHKIL QILINISHI (1925-1990 Y.Y.) 1924-yilda O‘rta Osiyoda milliy-hudidiy chegaralanishi o‘tkazilishi natijasida sovet respublikalari tashkil qilindi. Arxiv hujjatlari yangi tuzilgan respublikalar o‘rtasida quyidagi tartibda bo‘lindi. O‘rta Osiyo va ittifoq ahamiyatiga ega bo‘lgan arxiv fondlari O‘rta Osiyo Markaziy davlat arxivida – Toshkentda saqlanadigan bo‘ldi. Har bir respublikaga oid arxiv fondlari shu respublikaga beriladigan bo‘ldi. Turkiston Respublikasining Yagona davlat arxivi fondi shu tarzda bo‘linib ketdi. 1924-yil 28-dekabrda maxsus qaror bilan O‘zSSR MITK huzurida O‘zSSR Arxiv ishi markaziy boshqarmasi tashkil qilindi. O‘zbekiston hududida tashkil topgan barcha viloyat arxiv fondlari O‘zSSR Arxiv ishi markaziy boshqarmasiga topshirildi.

Shuningdek, O‘rta Osiyo ahamiyatiga ega bo‘lgan arxiv fondlari ham O‘rta Osiyo markaziy davlat arxivi tuzilmaganligi uchun O‘zbekiston arxiv boshqarmasiga topshirildi, chunki ushbu O‘rta Osiyo arxiv fondlari Toshkentda vujudga kelgan edi. Shunday qilib, O‘zSSR arxivida faqat respublika tarixiga oid hujjatlargina emas, balki butun O‘rta Osiyo tarixiga doir materiallar saqlana boshladi. O‘zSSR MIK va XKSning 1925-yil 22-iyul qarori bilan “O‘zSSR Arxiv ishi markaziy boshqarmasi to‘g‘risida”gi nizom tasdiqlandi. Bu nizomga ko‘ra, respubikada Yagona davlat arxiv fondi (YaDAF) tashkil qilindi. Bu fondga hukumat, savdo, sanoat, kooperativ, kasaba uyushmalari tashkilotlari arxivlari, shuningdek diniy va shaxsiy arxivlar kiritildi, deb ko‘rsa- 133 tildi. Viloyatlarda viloyat arxiv byuro’lari (1925-yilda - Farg‘ona, Samarqand, Toshkent, Zarafshon, 1926-yilda – Xorazm, Qashqadaryo, Surxondaryo) tashkil qilindi. O‘rta Osiyoda milliy hududiy chegaralanish o‘tkazilishi natijasida va Turkiston, Buxoro va Xorazm respublikalarining tugatilishi munosabati bilan bu respublikalar davlat idoralari arxiv materiallarini qabul qilish, ularni respublika poytaxti Samarqandga olib borib topshirdilar.

1931-yil 20-mayda O‘zSSR MIK O‘zSSR Markaziy arxiv boshqarmasi va uning mahalliy idoralari to‘g‘risida nizom haqida qaror qabul qildi. O‘zSSR Markaziy arxiv boshqarmasi huzurida O‘zSSR Oktyabr inqilobi markaziy davlat arxivi va Markaziy davlat tarix arxivi tashkil qilindi. 1934-yil iyulida SSSR MIK qarori bilan O‘zbekiston Markaziy arxiv boshqarmasi tarkibida O‘zbekiston harbiy arxivi tashkil qilindi.[3] 1945-yilda bu arxiv tugatildi va barcha arxiv fondlari Moskvadagi SSSR Qizil Armiya markaziy davlat arxiviga topshirildi. 1939-yili respublika arxiv tashkilotlari O‘zSSR MIK huzuridan O‘zSSR ichki ishlar xalq komissariati (IIXK - NKVD) qaramog‘iga o‘tkazildi. Shu munosabat bilan O‘zSSR Markaziy arxiv boshqarmasi o‘rniga O‘zSSR Ichki ishlar xalq komissariati Arxiv bo‘limi tashkil qilindi. Arxiv ishlarini takomillashtirish sari qo‘yilgan qadamlar natijasida 1936-yilga kelib respublika arxivlarida 1534 ta arxiv fondlari va 1 mln 001 ming 680 saqlov birligida hujjatlar saqlanardi. 1941-yilga kelib fondlar soni 4116 taga yetdi, hujjatlar esa, 1 mln 580 ming 450 saqlov birligidan oshib ketdi. 134 Urush yillarining og‘ir damlariga qaramay respublika hukumati arxiv ishini yaxshilash sohasida ancha ishlarni amalga oshirdi. O‘zSSR XKSning 1943-yil 18-fevral qarori bilan O‘zSSR kino-fotofono-hujjatlar markaziy davlat arxivi tashkil qilindi. Arxivlarni hujjatlar bilan butlash ishlari davom ettirildi.

1986-1990-yillarda davlat arxivlarini butlash sohasida ancha ish amalga oshirildi. 1990-yilda arxivlarni butlash manbalari soni respublika bo‘yicha 9576 taga yetdi. 1986-1990-yillarda respublika davlat arxivlari saqloviga 635 ming doimiy saqlanadigan yig‘majildlar qabul qilindi. 1962-yilda Toshkentda O‘zbekiston meditsina hujjatlari markaziy davlat arxivi tashkil qilindi. 1990-yilda respublika arxiv tashkilotlari shaxobchalari O‘zSSR Ministrlar Soveti huzuridagi Bosh arxiv boshqarmasi, Qoraqalpog‘iston Respublikasi Ministrlar Soveti huzuridagi Arxiv boshqarmasi, 11 viloyatlar ijroiya qo‘mitalari arxiv bo‘limlari, 3 ta markaziy davlat arxivlari, Qoraqalpog‘iston Respublikasi Markaziy davlat arxivi, 11 viloyatlar arxivlari, 40 dan ortiq viloyatlar davlat arxivlari filiallaridan iborat edi.

2.MUSTAQILLIKDAB KEYIN ARXIV ISHINING TASHKIL ETILISHI O’zbekiston mustaqillikka erishgandan so’ng xalqimizning haqiqiy tarixiga bo’lgan qiziqishi beqiyos darajada o’sdi, ma’naviy qadriyatlarni qayta tiklash hayotiy zaruratga aylandi. Bu esa xalq tarixiy xotirasining ajralmas qismi bo’lmish arxivlar faoliyatini tubdan yaxshilash vazifasini kun tartibiga qo’ymoqda. Respublikamizda o’tgan davrlarda shakllangan va o’z samaradorligini amalda isbotlagan arxiv tizimi asosan saqlanib qoldi. Eng avvalo 1999-yil 15- aprelda O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tomonidan qabul qilingan “Arxivlar to’g’risida”gi Qonunni eslab o’tish joizdir. Bu qonun arxivlar faoliyatining huquqiy negizidir. Mazkur qonunda Dalvat arxiv fondi, hujjatlariga bo’lgan mulkdorlik, hujjatlarni saqlash tartibi, davlat arxivlarini moliyalash, arxivlarni yangi hujjatlar bilan to’ldirish, hujjatlardan foydalanish kabi masalalar o’z yechimini topgan.

Shahar, tuman va qishloqlar muassasalarning idoraviy arxivlarda hujjatlar 5 yil davomida saqlanadi. Viloyat muassasalari va tashkilotlari hujjatlari ularning arxivlarida 10 yil davomida saqlanishi mumkin. O’zbekiston Respublikasi oliy davlat va hokimiyat boshqaruv organlarining hujjatlari idoraviy arxivlarda 15 yil davomida saqlanadi. Tashqi ishlar vazirligi hujjatlari 30 yil davomida, fuqarolik holatlarini qayd etish (ZAGS) hujjatlari esa 75 yil davomida idoraviy arxivlarda saqlanishi nazarda tutilgan. Mavjud nizomlarga binoan shaxsiy tarkibga doir hujjatlar idoraviy arxivlarda 40 yil davomida saqlanishi kerak.Doimo har bir shaxsning hayoti va faoliyati davomida uning ixtiyorida ma’lum hujjatlar to’planadi. Bu hujjat va materiallar o’sha fuqaroning shaxsiy arxivini tashkil etadi. Unday arxivlar garchi fuqarolarning shaxsiy mulki bo’lsa-da, ularda davlat ahamiyatiga molik hujjatlar ham saqlanishi ehtimoldan holi emas. Shuning uchun ham bunday hujjatlar ekspertiza qilingandan so’ng O’zbekiston Milliy arxivi fondiga kiritiladi va bu hujjatlarning egalarining saqlanishini ta’minlashlari zarur. Shaxsiy arxivlardagi bunday hujjatlarni egasining roziligi bilan mulk huquqi saqlangan holda davlat arxivlari, muzey va kutubxonalarda shartnoma asosida doimiy yoki depozitar (vaqtincha) asrovga olinishi mumkin.

3.ARXIV MUASSALARIDA ILMIY-TAQQIQOT ISHLARINI TASHKIL ETISH. Bugungi kunda arxiv fondida saqlanayotgan shaxsiy fond hujjatlaridan turli tadqiqotchilar, talabalar o‘zlarining malakaviy bitiruv ishlarida turli materiallar, matbuot xizmati xodimlari esa ilmiy-ommabop maqolalar tayyorlab kelmoqdalar. Bu esa Respublikamiz ilm-fan taraqqiyoti rivojlanishida o‘zining beminnat hissalarini qo‘shgan fan arboblari, va olimlarning ilmiy yo‘llarini tadqiq etish imkoniyatini beradi.

Arxivda shu yo‘nalishni rivojlantirish maqsadida hozirda arxivning asosiy yo‘nalishi bo‘yicha Toshkent shaxri va Toshkent viloyatida faoliyat olib borayotgan ilmiy tashkilotlarga rasmiy xat bilan murojaat qilinib, tashkilotda faoliyat olib borayotgan taniqli olimlarning shaxsiy hujjatlarini arxiv saqloviga qabul qilishga amaliy yordam so‘raldi. Arxivning kelgusidagi asosiy rejalaridan biri ilmiy-tadqiqot ishlarini rivojlantirish va Respublikamizdagi boshqa arxiv muassasalariga, arxivning jamlash manbai bo‘lgan tashkilotlarga turli ilmiy-uslubiy tavsiyalar ishlab chiqishdir.

O'xshashlar

O‘zbekistonda arxiv ishini takomillashtirilishi tarixi

Kutubxonachilikda arxiv huquqlari

Arxiv ishi menejmenti

O’zbekistonda arxiv ishi qonunchiligi

Arxiv hujjatlaridan foydalanish turlari