O`zbekiston 50-80 yillarida iqtisodiy va ma’naviy hayot turg`unlik holatlari va sabablari - Tarix - Slaydlar

O`zbekiston 50-80 yillarida iqtisodiy va ma’naviy hayot turg`unlik holatlari va sabablari

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

505.5 KB

Ko'chirib olish

O`zbekiston 50-80 yillarida iqtisodiy va ma’naviy hayot turg`unlik holatlari va sabablari

50-yillarda maktab qurilishi, bolalarni maktabga jalb qilish ishlari anchagina kengaydi . Etti yillik umumiy majburiy ta’lim amalga oshirildi. Biroq xalq ta’limida jiddiy nuqsonlar mavjud edi. Ta’limning mazmuni hayotdan orqada qolganligi yaqqol ko’rinardi. Birinchidan, maktab o’quvchilarining bilim saviyasi past edi. Ikkinchidan, o’n yil o’qib, maktabni tamomlab chiquvchilar birorta kasb-hunarni egallamagan, mehnat malakalariga ega emas edilar.

 70-yillarda yana 5 ta oliy o’quv yurtlari- Nukus Davlat universiteti, Toshkent avtomobil-yo’llar instituti, Pediatriya instituti va boshqalar ochildi. 1960 yilda 30 ta oliy o’quv yurtlarida mutaxassislar tayyorlangan bo’lsa, 1985 yilda ularning soni 42 tani tashkil etdi.1961-1985 yillardan respublika oily o’quv yurtlari 828 mingga yaqin muhandislar, iqtisodchilar, agronomlar, huquqshunoslar o’qituvchilar, madaniyat va san’at xodimlari etishtirib berdi.  Oliy va o’rta maxsus ta’lim  Respublikada oliy va o’rta maxsus ma’lumotli mutaxassislar tayyorlash iqtisodiy va madaniy qurilish ishlari taraqqiyot istiqbollari bilan bog’lagan holda olib borildi. Urushdan keyingi yillarda oliy va o’rta maxsus ta’lim ancha o’sdi. 50-yillarda 3 ta oliy o’quv yurti- Andijon meditsina instituti, Toshkentda Elektrotexnika aloqa, Fizkultura institutlari, 60-yillarda 8 ta yangi oliy o’quv yurti-Andijon paxtachilik instituti, Farg’ona politexnika instituti, Samarqand arxitektura-qurilish instituti, Termiz, Sirdaryo, Toshkent viloyat pedagogika institutlari kabi oliy o’quv yurtlari tashkil etildi.

50-80-yillarda adabiyotda roman va povest janrlari rivojlandi. Urush voqealari, mehnatkashlarning front orqasidagi mehnati Oybekning «Nur qidirib» va «Quyosh qoraymas», Sh.Rashidovning «Qudratli to’lqin», Shuhratning «Shinelli yillar», Said Ahmadning «Ufq», O.Yoqubovning «El boshiga ish tushsa», H.G’ulomning «Toshkentliklar» romanlarida aks ettirildi. Urushdan keyingi tiklash va tinch qurilish davri hayotini tasvirlovchi «Oltin vodiydan shabadalar »(Oybek ), «Qo’shchinor chiroqlari» va «Sinchalak» (A.Qahhor), «G’oliblar» va «Bo’rondan kuchli» (Sh.Rashidov), «Ixlos» (I.Rahim) kabi romanlar va povestlar yaratildi.

 Hamza  nomidagi teatr jamoasi Shekspirning «Otello» va «Yuliy Tsezar», Uyg’unning «Navbahor», Abdulla Qahhorning «Shohi so’zana», N.Hikmatning «Sevgi afsonasi», Uyg’un va I.Sultonning «Alisher Navoiy» asarlarini sahnalashtirdi . O’zbek davlat filarmoniyasining musiqiy jamoalari samarali faoliyat ko’rsatdi. Faqat T.Jalilov nomidagi O’zbek davlat orkestri repertuaridan 1300ga yaqin asarlar o’rin oldi.  «Lazgi», «Shodlik», «Go’zal» xoreografik ansabllari ham o’zbek va boshqa qardosh xalqlar ashula va raqslarini namoyish etdilar. «Bahor» xalq raqs ansambli, Yalla vokal cholg’u ansambllari jamoalarining kontsertlari xalqqa manzur bo’ldi. O’zbek teatrining rivojlanishiga rejissyorlardan M. Uyg’ur, E.Bobojonov, A.Ginzburg, T.Xo’jaevlar, aktyorlardan Abror Hidoyatov, O.Ho’jaev, A.Bakirov, S.Eshonto’raeva, Sh.Burhonov, N.Rahimov, R.Hamraev, Z.Muhammadjonov, B.Qorieva, Ya.Abdullaeva, G’.A’zamov, Yo.Ahmedov va boshqa san’atkorlar salmoqli hissa qo’shdilar. Xalqimiz o’zbek san’ati dovrug’ini baland ko’targan O’bekistonda teatr va musiqa san’ati bir muncha o’sdi.

 Ikkinchi jahon urushidan keyingi O’zbekistonning ma’naviy- madaniy hayotiga nazar tashlar ekanmiz, bunda hukmron tuzum siyosati va mafkurasining bosimi tobora kuchayib borganligiga amin bo’lamiz. Negaki, kommunistik mafkura butun choralar bilan jamiyat ma’naviy hayotini o’z domiga tortishga, fuqarolarning ongi, dunyoqarashini o’z g’oyalari, qarashlari ruhida tarkib toptirib borishga harakat etdi. Bu ta’lim va tarbiya tizimida, ilm-fan jabhasida yoxud adabiyot va san’atda birdek namoyon bo’ldi. Kompartiya va sovet hukumati O’zbekistonda go’yo xalq ta’limi tizimini rivojlantirish va takomillashtirish, uni jonli hayot, amaliyot bilan bog’lash bahonasi bilan haqiqatda bu sohaning asl mazmun, mohiyatini mafkuralashtirish yo’lini tutdi.

 O’zbekistonda yaratilgan mahobatli haykallarning asosiy qismi «Inqilob yo’lboshchisi» - Leninga bag’ishlanganligi aniqdir. Shuningdek, Lenin va kompartiya mavzularini keng rejada yoritish va ulug’lash respublikada ishlangan va ekranlarga chiqarilgan behisob kinofilmlarning bosh mazmuni,mohiyatini tashkil etgani faktdir. Bunday filmlar sirasiga «Inqilob tongi», «Inqilob chavandozlari», «Yo’lchi yulduz», «Lenin yo’llanmasi bilan», «Olovli yo’llar» singari kino mahsulotlarini nisbat berish mumkin. Ularning bosh qahramonlari, «harakatlantiruvchi» kuchlari hamishagidek Lenin va uning yaqin safdoshlari, komfirqa rahnomalari edi. Bordiyu bu asarlarga asosiy qahramon etib mahalliy inqilobchi yohud ilg’or mehnat kishisi olingan taqdirda ham voqealarning o’sishi, rivoji davomida uning faoliyati «ulug’ og’alar» g’oyaviy-tarbiyaviy ta’sirida ularga qorishib, singishib, sezilarsiz holga kelib qolardi. Sovetlar mamlakatida shakllantirilgan qudratli mafkuraviy vositalar - radio

 80-yillarning ikkinchi yarmida avj oldirilganligi faktdir. Ma’naviyatimiz dushmanlari hatto xalqimiz asrlar davomida e’zozlab, qadrlab kelgan milliy bayramimiz – «Navro’z»ni ham tortib olish payida bo’ldilar. Shu maqsadda uni taqiqlash darajasiga borib etildi. Shunga qaramay iymon-e’tiqodi but, buyuk ajdodlar udumlariga sodiq o’zbek xalqi o’z Navro’zini xoh oshkora, xoh pinxona bo’lsin, baholi qudrat nishonlash, u bilan bog’liq xayrli marosimlarni o’tkazishda davom etdi va bu orqali yorug’, dorilamon zamonlar kelishiga umidvorlik tuyg’usi bilan intiqib yashadi. Nihoyat, Mustaqillik davri kelib boshqa bebaho milliy qadriyatlarimiz qatorida Navro’zimiz ham o’z munosib maqomiga ega bo’ldi va xalqimizning eng sevimli bayrami sifatida o’tkaziladigan bo’ldi.

 Xullas, o’zbek xalqi totalitar tuzumning barcha makkorona nayranglari, zug’umiga dosh berib, o’z boshiga tushgan og’ir sinov-sinoatlarni mardonavor engib, oxir-oqibatda g’olib chiqdi. Uning tabiatan bardoshligi, e’tiqodida sobitligi, ma’naviy, islomiy qadriyatlarga sodiqligi, tarixiy xotirasining butunligi, qolaversa, buyuk bobokolonlarimiz ma’naviy sarchashmalaridan to’yinganligi –bular hukmron tuzum zulmkorlarining har qanday nayrangu urinishlaridan ustun keldi.

 Yurtimizda amalga oshirilayotgan bunyodkorlik va obodonlashtirish ishlari, ta’lim-tarbiya, sog’liqni saqlash, aholini ijtimoiy himoya qilish tizimini takomillashtirish va moddiy-texnika bazasini mustahkamlash, madaniy-ma’rifiy sohalarni rivojantirish, qo’yingki, hayotimizning barcha jabhalarida amalga oshirilayotgan betimsol o’zgarishlarni ta’minlashning moddiy negizi ko’p jihatdan mamlakatimiz iqtisodiyotining asosini tashkil etuvchi agrar soha rivoji bilan bog’liqdir.

O'xshashlar

Somoniylar davrida ijtimoiy-iqtisodiy hayot

Turkiston general gubernatorligida ijtimoiy iqtisodiy hayot

Qayta qurish yillarida O’zbekistonning ijtimiy-iqtisodiy hayoti

Ilk o‘rta asrlar o‘zbek davlatchiligi ijtimoiy-siyosiy, Iqtisodiy va madaniy hayot

O`zbekiston jahon hamjamiyatiga qo’shilishi