Somoniylar davrida ijtimoiy-iqtisodiy hayot - Tarix - Slaydlar

Somoniylar davrida ijtimoiy-iqtisodiy hayot

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1129.603515625 KB

Ko'chirib olish

Somoniylar davrida ijtimoiy- iqtisodiy hayot Qishloq xo'jaligi Hunarmandchilik Ichki va tashqi savdo

IX-X asrlarda Movarounnahr va Xorazm aholisining asosiy qismi sug'orma dehqonchilik bilan shug'ullanar edi. Sug'orish tarmoqlari vositasida sug'orilib obod etilgan serunum vohalarda g'allakorlik, sholikorlik, paxtachilik, sabzavotchilik, polizchilik va bog'dorchilik yuqori darajada rivoj topgan edi. Aholi arpa, bug'doy, tariq, mosh, yasmiq, kunjut, no'xat, zig'ir va shu kabilarni yetishtirar edi. Zig'ir, kunjut va kanakunjutdan moy olinardi. Vohalarda paxtachilik kattagina o'rinni egallagan edi.

Hunarmandchilik Movarounnahr va Xorazm shaharlarida to`qimachilik, kulolchilik, chilangarlik, miskarlik, zargarlik, shishasozlikva. duradgorlik kabi kasb-hunarlar rivoj topadi. Natijada shaharlarning umumiy qiyofasi tubdan o'zgaradi. Unda katta-katta gumbazli toq-u ravoqli va peshtoqli imoratlar, ustaxonalar, masjid, madrasa, maqbara, xonaqoh va karvonsaroylar qad ko'tardi. Endilikda shaharlar o'ndan ortiq darvozali kattagina hunarmandchilik markaziga aylanadi. Shaharning do'nglik yerida joylashgan arkda odatdagidek podshoning qarorgohi — dargoh, xazina, chaqa-tangalar so'qiladigan zarbxona va qamoqxona bo'lardi.

Bog'dorchilik Bog'dorchilik madaniyati keng ravnaq topgan edi. Bog' va chorbog'larda uzum, anor, anjir, olma, nok, behi, o'rik, shaftoli, olxo'ri, olcha, tut, jiyda kabi ko'pgina mevalar yetishtirilar edi. Movarounnahr va Xorazmda sabzavot va poliz ekinlari serob bo'lib, qovunlari nihoyatda shirali bo'lardi. Dehqonchilik solig'i — xirojdan xazinaga tushadigan daromad davlat kirim-chiqimining kattagina qismini qoplar edi. Shuning uchun ham somoniylar mamlakatda dehqonchilik xo'jaligini rivojlantirishga katta e'tibor berdilar.

Shaharning do'nglik yerida joylashgan arkda odatdagidek podshoning qarorgohi — dargoh, xazina, chaqa-tangalar so'qiladigan zarbxona va qamoqxona bo'lardi. Uning markazida registon maydoni, devonlar, mahkama saroyi, shuningdek, amirzodalar, saroy a'yonlari, ruhoniylar, mulkdor dehqonzodalar va davlatmand savdogarlarning hashamatli qasrlari, qurol- yarog', asbob, egar-jabduq yasaydigan ustaxonalar, hunarmandchilik do'konlari va savdo rastalari joylashgan

Samarqandda yuqori navli qog'oz ishlab chiqarilar edi. Shosh o'zining ko`nchilik mahsulotlari va charm mollari bilan, Eloq esa kumush va qo'rg'oshin konlari hamda kumush tanga chiqaradigan zarbxonasi bilan mashhur edi. Xorazmda qayiqsozlik taraqqiy topadi. Xorazm va Termizda yasalgan qayiqlar Amudaryo bo'ylab to Orol dengizigacha muttasil mol tashib savdogarlarning yukini yengil, uzog'ini yaqin qilgan. Bu davrda shaharlar bilan bir qatorda qishloqlar ham mamlakatning iqtisodiy hayotida katta o'ringa ega edi. Buxoroning Zandana qishlog'ida to'qilgan mallarang bo'z «zandanachi», Samarqandning Vador qishlog'ida tayyorlangan mato «vadoriy» nomlari bilan Sharqda mashhur edi.

Movarounnahrning tog'li mintaqalarida qadimdan davom qilib kelayotgan konchilik IX-X asrlarda nihoyat darajada taraqqiy qiladi. Zarafshon tog'larida temir , mis , qo ` rg ' oshin , oltin , kumush , feruza va boshqa qimmatbaho toshlar, ma'danlar qazib olinardi. Eloq viloyati kumush va qo'rg'oshinlarni qazib olishning yirik markazlaridan biri edi. Farg'ona vodiysi tog'laridan temir , qo ` rg ` oshin , kumush , simob , mis , qalay , feruza , novshadil qazib chiqarilgan. Hatto Farg'onadan o'sha vaqtlardayoq toshko ` mir va neft topilib ishlatilgan. Konlarning yaqinida rudalarni eritib ma'dan oluvchi ohangarlar va konchilarning qishloqlari bo'lardi.

IX-X asrlarda mamlakatda ichki va tashqi savdo kengaydi. Qadimgi karvon yo'li bo'ylab quduqlar qazilib, har bir bekatda rabotlar bino qilinadi. Karvonlar o'tadigan shahar va qishloqlarda karvonsaroylar quriladi. Shimoliy yo'l orqali Janubiy Sibir va Mo'g'ulistonga Movarounnahrning shahar va qishloqlaridan bo'z, kiyim-kechak, egar-jabduq, o'q-yoy, qilich, idishlar, zargarlik buyumlari, dori- darmon, quruq meva, kunjut va zig'ir moyi va boshqa shu kabi mollar olib borilgan. Sibirdan turli xildagi qimmatbaho mo'ynalar, chorva mollari va chorvachilik mahsulotlari keltirilgan. Xitoyshunos A. Xo'jayevning ta'kidlashicha, VII-IX asrlarda Xitoy bilan bo'lgan savdoda choy, ipak mato, tuz va ot asosiy o'rinda turgan. Har bir ot Xitoy bozorida (to'pi 12,8 metrli) 50 o'ram ipak matoga ayirbosh (barter) qilingan.

Ichki bozorlarda «fals» deb atalgan mis chaqa, xalqaro savdo-sotiqda esa kumush tanga — dirhamlar ishlatilardi. Mis chaqalarni markaziy hukumat ham, shuningdek, sulola a'zolaridan bo'lgan ba'zi viloyat hokimlari ham chiqarar edilar. Kumush tangalar faqat hukumat boshlig'i nomidan Marv, Samarqand, Buxoro va Shoshda davlat zarbxonalarida so'qilar edi. Somoniylar « ismoiliy », « muhammadiy » nomlari bilan yuritilgan bir necha kumush dirhamlar chiqargan edilar. Ular orasida « ismoiliy » tangasi yuqori sifatli sof kumushdan zarb etilib, u asosan xalqaro savdo aloqalarida ishlatilgan.

O'xshashlar

Turkiston general gubernatorligida ijtimoiy iqtisodiy hayot

Saljuqiylar davrida movarounnahrdagi ijtimoiy–iqtisodiy munosabatlar

IX-XII asrlarda o'zbek davlatchiligi, ijtimoiy-iqtisodiy hayot

Amir Temur va temuriylar davrida o‘zbek davlatchiligining yuksalishi ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy va madaniy hayot

Somoniylar