IX-XII asrlarda o'zbek davlatchiligi, ijtimoiy-iqtisodiy hayot - Tarix - Slaydlar

IX-XII asrlarda o'zbek davlatchiligi, ijtimoiy-iqtisodiy hayot

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

688 KB

Ko'chirib olish

IX-XII asrlarda o'zbek IX-XII asrlarda o'zbek davlatchiligi, ijtimoiy-davlatchiligi, ijtimoiy- iqtisodiy hayotiqtisodiy hayot

REJA:REJA: 1. VIII asr oxiri IX asr boshlarida O'rta 1. VIII asr oxiri IX asr boshlarida O'rta Osiyodagi ijtimoiy, siyosiy ahvol. Osiyodagi ijtimoiy, siyosiy ahvol. Movarounnahrda Somoniylar davlatining Movarounnahrda Somoniylar davlatining vujudga kelishi va uning boshqaruv tizimi.vujudga kelishi va uning boshqaruv tizimi. 2. O'rta Osiyoda Qoraxoniylar 2. O'rta Osiyoda Qoraxoniylar davlati. Undagi ijtimoiy va iqtisodiy ahvol.davlati. Undagi ijtimoiy va iqtisodiy ahvol. 3. Xorazmshoxlar davlati. Undagi siyosiy - 3. Xorazmshoxlar davlati. Undagi siyosiy - iqtisodiy hayot.iqtisodiy hayot.

1. 1. VIII asr oxiri IX asr boshlarida O'rta VIII asr oxiri IX asr boshlarida O'rta Osiyodagi ijtimoiy, siyosiy ahvolOsiyodagi ijtimoiy, siyosiy ahvol VIII asrning oxirlari va IX VIII asrning oxirlari va IX asrning boshlarida Arab asrning boshlarida Arab xalifaligining siyosiy tang xalifaligining siyosiy tang ahvolga tushib qolishi O'rta ahvolga tushib qolishi O'rta Osiyoda mustaqil davlatlarning Osiyoda mustaqil davlatlarning tashkil topishiga qulay shart tashkil topishiga qulay shart sharoitlar yaratdi. Dastlab sharoitlar yaratdi. Dastlab bunday davlatlar arablar istilo bunday davlatlar arablar istilo qilib ulgurmagan qilib ulgurmagan Movarounnahrning shimoliy va Movarounnahrning shimoliy va shimoliy sharqiy hududlarida shimoliy sharqiy hududlarida shakllandi. Ana hunday shakllandi. Ana hunday davlatlarning birinchisi davlatlarning birinchisi Qorluqlar davlati bo'lsa, Qorluqlar davlati bo'lsa, ikkinchisi O'g'izlar davlatidir.ikkinchisi O'g'izlar davlatidir.

IX asr boshlarida abbosiylar sulolasi hukmronlik qilib kelayotgan IX asr boshlarida abbosiylar sulolasi hukmronlik qilib kelayotgan xalifalik davlatining ichki hayotida chuqur ziddiyatli jarayonlar xalifalik davlatining ichki hayotida chuqur ziddiyatli jarayonlar yuz bera boshladi. Xalifa Xorun ar Rashid (786-809) vafotidan yuz bera boshladi. Xalifa Xorun ar Rashid (786-809) vafotidan so'ng uning o'g'illari - Amin va Ma'munlar o'rtasida toju taxt so'ng uning o'g'illari - Amin va Ma'munlar o'rtasida toju taxt uchun kurash kuchayib ketdi. Muttasil 4 yil (809-813) davom uchun kurash kuchayib ketdi. Muttasil 4 yil (809-813) davom etgan bu murosasiz kurash natijasida Ma'mun g'alaba qozondi. etgan bu murosasiz kurash natijasida Ma'mun g'alaba qozondi. Xurosonlik Toxir ibn Xusay Bog'dodni qo'lga kiritib bu g'alabaga Xurosonlik Toxir ibn Xusay Bog'dodni qo'lga kiritib bu g'alabaga o'z xissasini qo'shdi. Ma'mun xalifalik taxtiga ko'tarildi. Lekin o'z xissasini qo'shdi. Ma'mun xalifalik taxtiga ko'tarildi. Lekin 819-yilga qadar Bog'dodga bormay, Marvdan turib hokimiyatni 819-yilga qadar Bog'dodga bormay, Marvdan turib hokimiyatni boshqardi. Uning buyrug'i bilan Toxir ibn Xusayn xokimiyati va boshqardi. Uning buyrug'i bilan Toxir ibn Xusayn xokimiyati va Bog'dod harbiy garnizoni boshlig'i bo'ladi (819 yilga qadar). Bog'dod harbiy garnizoni boshlig'i bo'ladi (819 yilga qadar). Ma'mun Marvdaligidayoq olimlar guruhini o'z atrofiga to'plagan Ma'mun Marvdaligidayoq olimlar guruhini o'z atrofiga to'plagan edi. U 819 yilda Bog'dodga borgach, "Baytul xikma" (fanlar edi. U 819 yilda Bog'dodga borgach, "Baytul xikma" (fanlar akademiyasi)ga asos soladi. Demak, bu fan maskanining negizini akademiyasi)ga asos soladi. Demak, bu fan maskanining negizini avvalo Turkistonlik olimlar tashkil etganlar.avvalo Turkistonlik olimlar tashkil etganlar. Ma'mun xalifalik oldidagi katta xizmatlari evaziga Toxir ibn Ma'mun xalifalik oldidagi katta xizmatlari evaziga Toxir ibn Xusaynni 821-yilda Xurosonga noib etib tayinlaydi. Shu tariqa, Xusaynni 821-yilda Xurosonga noib etib tayinlaydi. Shu tariqa, Toxiriylar davlati vujudga keldi va 873- yilgacha davom etdi. Toxiriylar davlati vujudga keldi va 873- yilgacha davom etdi. Uning poytaxti avval Marv, keyinchalik Eshinpur bo'ladi.Uning poytaxti avval Marv, keyinchalik Eshinpur bo'ladi.

Toxiriylar Toxiriylar sulolasisulolasi Toxiriylar sulolasi Toxiriylar sulolasi hukmronligi davrida hukmronligi davrida Movarounnahr va Movarounnahr va Xuroson mustaqil Xuroson mustaqil davlatga aylanishda davlatga aylanishda dastlabki natijalarga dastlabki natijalarga erishdi. O'rta Osiyo erishdi. O'rta Osiyo Somoniylar sulolasidan Somoniylar sulolasidan bo'lmish aka-uka Nosir bo'lmish aka-uka Nosir va Ismoil inb Ahmadlar va Ismoil inb Ahmadlar xatti harakati tufayli to'la xatti harakati tufayli to'la mustaqillikka erishdi.mustaqillikka erishdi.

Somoniylar sulolasiSomoniylar sulolasi Somoniylar sulolasiga asos Somoniylar sulolasiga asos solgan Somon yirik yer egasi solgan Somon yirik yer egasi bo'lgan. Manbalarning birida u bo'lgan. Manbalarning birida u Balx yaqinidan, ikkinchisida esa Balx yaqinidan, ikkinchisida esa Samarqand atrofidan yoki Samarqand atrofidan yoki Termizdan bo'lgan deb qayd Termizdan bo'lgan deb qayd etilgan. Somonxudot Somon etilgan. Somonxudot Somon qishlog'i oqsoqoli bo'lgan. Xalifa qishlog'i oqsoqoli bo'lgan. Xalifa Ma'mun mahalliy hukmdorlardan Ma'mun mahalliy hukmdorlardan Somonxudot avlodlari - uning Somonxudot avlodlari - uning nabiralariga Movarounnahr nabiralariga Movarounnahr hududlarini boshqarish huquqini hududlarini boshqarish huquqini topshiradi. Asad ibn Somon topshiradi. Asad ibn Somon o'g'illaridan Nuh Samarqandga, o'g'illaridan Nuh Samarqandga, Ahmad Farg'onaga, Yahyo Ahmad Farg'onaga, Yahyo Shosh va Usturshonaga, Ilyos Shosh va Usturshonaga, Ilyos Chag'aniyon va Hirotga hokimlik Chag'aniyon va Hirotga hokimlik qildilar.qildilar.

Nasr Somoniy davri (856-888 y.)Nasr Somoniy davri (856-888 y.) IX asrning o'rtalariga kelib Ahmad va uning o'g'li Nasr Somoniylar IX asrning o'rtalariga kelib Ahmad va uning o'g'li Nasr Somoniylar Movarounnahrning ko'pchilik hududlarini birlashtirishga muvaffaq Movarounnahrning ko'pchilik hududlarini birlashtirishga muvaffaq bo'ladilar. Nasr Somoniy davrida (856-888 y.) Movarounnahr bo'ladilar. Nasr Somoniy davrida (856-888 y.) Movarounnahr mavqei yanada kuchaydi. Xurosonda Tohiriylar sulolasi ag'darilgach mavqei yanada kuchaydi. Xurosonda Tohiriylar sulolasi ag'darilgach (873 y.), uning tarkibiga kirgan Buxoro yerlari Somoniylar tasarrufiga (873 y.), uning tarkibiga kirgan Buxoro yerlari Somoniylar tasarrufiga olinadi. 874- yilda Nasr ukasi Ismoilni Buxoroga noib etib tayinlaydi olinadi. 874- yilda Nasr ukasi Ismoilni Buxoroga noib etib tayinlaydi va Somoniylar hukmronligi deyarli Movarounnahrning barcha va Somoniylar hukmronligi deyarli Movarounnahrning barcha hududlariga yoyiladi. Ammo ko'p o'tmay o'z hokimiyatini kuchaytira hududlariga yoyiladi. Ammo ko'p o'tmay o'z hokimiyatini kuchaytira borgach, u o'zining vassallikni tan olmaydi va xazinaga to'laydigan borgach, u o'zining vassallikni tan olmaydi va xazinaga to'laydigan daromadini kamaytiradi. Buning natijasida aka-ukalar o'rtasida uzoq daromadini kamaytiradi. Buning natijasida aka-ukalar o'rtasida uzoq muddatli o'zaro kurash boshlanadi. Oqibatda 888 yillarda ular muddatli o'zaro kurash boshlanadi. Oqibatda 888 yillarda ular o'rtasida katta urush bo'lib, unda Ismoil g'olib chiqadi va hokimiyatni o'rtasida katta urush bo'lib, unda Ismoil g'olib chiqadi va hokimiyatni o'z qo'liga oladi. Akasi Nasr vafotidan so'ng (892 y.) Ismoil Somoniy o'z qo'liga oladi. Akasi Nasr vafotidan so'ng (892 y.) Ismoil Somoniy Movarounnahrning yagona hukmdoriga aylanadi. Shu tariqa o'zbek Movarounnahrning yagona hukmdoriga aylanadi. Shu tariqa o'zbek davlatchiligi qayta tiklanadi va yuksalib boradi. Mamlakat aholisining davlatchiligi qayta tiklanadi va yuksalib boradi. Mamlakat aholisining ko'pchiligi turkiy qavmlardan iborat bo'lgan. Davlat ishlarini ko'pchiligi turkiy qavmlardan iborat bo'lgan. Davlat ishlarini yuritishda qo'shinlar va lashkarboshlarning mavqeyi yuqori bo'lgan.yuritishda qo'shinlar va lashkarboshlarning mavqeyi yuqori bo'lgan.

IsmoilIsmoil Somoniy davri Somoniy davri Ismoilning 893- yilda sharqdagi turkiy qabilalarga qarshi Ismoilning 893- yilda sharqdagi turkiy qabilalarga qarshi muvaffaqiyatli yurishi, Tarozni egallab, katta o'lja, asirlar bilan muvaffaqiyatli yurishi, Tarozni egallab, katta o'lja, asirlar bilan qaytishi ham Somoniylar qudrati yuksakligidan dalolat beradi. Ismoil qaytishi ham Somoniylar qudrati yuksakligidan dalolat beradi. Ismoil Somoniy qudratining o'sib borishidan cho'chigan va uni Somoniy qudratining o'sib borishidan cho'chigan va uni zaiflashtirishni ko'zlagan Bag'dod xalifasi Mu'tazid (892-902 y.) zaiflashtirishni ko'zlagan Bag'dod xalifasi Mu'tazid (892-902 y.) Xurosondagi Safforiylar hukmdori Amr ibn Laysga Xuroson bilan Xurosondagi Safforiylar hukmdori Amr ibn Laysga Xuroson bilan birga Movarounnahr ustidan ham hukm yuritish huquqini beradi va birga Movarounnahr ustidan ham hukm yuritish huquqini beradi va uni Ismoilga qarshi qo'yadi. Bu esa 900 yilda ular o'rtasida katta uni Ismoilga qarshi qo'yadi. Bu esa 900 yilda ular o'rtasida katta urushga sabab bo'ladi. Urush natijasi Ismoil Somoniy foydasiga hal urushga sabab bo'ladi. Urush natijasi Ismoil Somoniy foydasiga hal bo'lib, Xuroson yerlari somoniylar qo'l ostiga o'tadi. Xalifalikning esa bo'lib, Xuroson yerlari somoniylar qo'l ostiga o'tadi. Xalifalikning esa bu yerdagi ta'siri pasayadi. Ismoil Somoniy uzoq yillik davlatchilik bu yerdagi ta'siri pasayadi. Ismoil Somoniy uzoq yillik davlatchilik tajribasiga tayanib, markaziy davlat boshqaruv tizimini va unga tajribasiga tayanib, markaziy davlat boshqaruv tizimini va unga muvofiq keladigan mahalliy idora organlarini vujudga keltiradi. Bu muvofiq keladigan mahalliy idora organlarini vujudga keltiradi. Bu tizim uning o'g'li Nasr II davrida (914-943 y.) ham takomillashib tizim uning o'g'li Nasr II davrida (914-943 y.) ham takomillashib boradi. Bunga ko'ra davlat boshqaruvi oliy dargoh va devonlarga boradi. Bunga ko'ra davlat boshqaruvi oliy dargoh va devonlarga (vazirliklarga) bo'linadi. Eng asosiy siyosiy-ma'muriy va xo'jalik (vazirliklarga) bo'linadi. Eng asosiy siyosiy-ma'muriy va xo'jalik boshqaruvi vazir devoni tasarrufida bo'lgan. Boshqa devonlar esa boshqaruvi vazir devoni tasarrufida bo'lgan. Boshqa devonlar esa unga bo'ysungan.unga bo'ysungan.

Turkiston va MovarounnahrTurkiston va Movarounnahr Somoniylar tashqi va ichki dushman xujumlaridan Somoniylar tashqi va ichki dushman xujumlaridan mamlakatni muhofaza qilish masalasiga katta e'tibor mamlakatni muhofaza qilish masalasiga katta e'tibor beradilar. Xususan Ismoil Somoniy yaxshi qurollangan beradilar. Xususan Ismoil Somoniy yaxshi qurollangan harbiy qo'shkuva maxsus saroy muntazam sarbozlar harbiy qo'shkuva maxsus saroy muntazam sarbozlar qismini tuzadi. Muntazam sarbozlar oliy dargoh va qismini tuzadi. Muntazam sarbozlar oliy dargoh va shaxsan amrni hamda uning xaramini qo'riqlash uchun shaxsan amrni hamda uning xaramini qo'riqlash uchun turk g'ulomlaridan tuzilgan edi. Turkiston va turk g'ulomlaridan tuzilgan edi. Turkiston va Movarounnahr harbiy xizmatchi, mohir chavandoz turk Movarounnahr harbiy xizmatchi, mohir chavandoz turk o'smirlarini qadimdan doimiy ravishda voyaga yetkazib o'smirlarini qadimdan doimiy ravishda voyaga yetkazib kelgan.kelgan. Davlatda islom dinining ta'siri juda katta bo'lganligidan Davlatda islom dinining ta'siri juda katta bo'lganligidan oliy diniy mansab - Shayx ul-Islomning roli yuqori oliy diniy mansab - Shayx ul-Islomning roli yuqori bo'lgan.bo'lgan.

Somoniylar davlati ijtimoiy-siyosiy va boshqa sohalarda qanchalik Somoniylar davlati ijtimoiy-siyosiy va boshqa sohalarda qanchalik yuksalmasin, X asrning 2-yarmidan boshlanib, xususan Somoniy yuksalmasin, X asrning 2-yarmidan boshlanib, xususan Somoniy hukmdorlar: Nuh ibn Nosir (943-954), Abdul Malik (954-962), hukmdorlar: Nuh ibn Nosir (943-954), Abdul Malik (954-962), Mansur ibn Nuh (961-971), Nuh II ibn Mansur (997-999) davrida Mansur ibn Nuh (961-971), Nuh II ibn Mansur (997-999) davrida mamlkat oliy hokimiyati va mamlakat oliy hokimiyati va mamlakat mamlkat oliy hokimiyati va mamlakat oliy hokimiyati va mamlakat ichida mahalliy beklar, amaldorlar o'rtasida o'zaro ichki nizolar ichida mahalliy beklar, amaldorlar o'rtasida o'zaro ichki nizolar ziddiyatlar kuchayib bordi. Davlatning harbiy tayanchi bo'lgan turk ziddiyatlar kuchayib bordi. Davlatning harbiy tayanchi bo'lgan turk qo'shinlari lashkarboshlari saltanatga bo'ysunmay, ayrim viloyatlarni qo'shinlari lashkarboshlari saltanatga bo'ysunmay, ayrim viloyatlarni egallashga ko'z tika boshladilar.egallashga ko'z tika boshladilar. Masalan, Alptegin, Abu Ali va boshqalar. Bularning hammasi Masalan, Alptegin, Abu Ali va boshqalar. Bularning hammasi davlatning zaiflashuviga sabab bo'ldi. Xalq noroziligi shu qadar avj davlatning zaiflashuviga sabab bo'ldi. Xalq noroziligi shu qadar avj oldiki, amir Adul Malik vafoti bahonasi bilan boshlangan qo'zg'olon oldiki, amir Adul Malik vafoti bahonasi bilan boshlangan qo'zg'olon amir saroyini bosib olib, yakson qildi. Buning natijasida Sharqdan amir saroyini bosib olib, yakson qildi. Buning natijasida Sharqdan kelgan Qoraxoniylar Somoniylar hukmronligini barham toptirdi. kelgan Qoraxoniylar Somoniylar hukmronligini barham toptirdi. Buning natijasida X asr oxiriga kelib, bu hududda qoraxoniylardan Buning natijasida X asr oxiriga kelib, bu hududda qoraxoniylardan iborat yangi sulolaning hukmronligi vujudga keldi va iborat yangi sulolaning hukmronligi vujudga keldi va mustahkamlanib bordi.mustahkamlanib bordi. X asrning birinchi yarmida Yettisuv va Sharqiy Turkistonda X asrning birinchi yarmida Yettisuv va Sharqiy Turkistonda yashovchi ko'chmanchi turk qabilalari (qorluq, chigil va yag'mo)ning yashovchi ko'chmanchi turk qabilalari (qorluq, chigil va yag'mo)ning ijtimoiy va iqtisodiy hayotida katta o'zgarishlar bo'ldi. Ularning o'troq ijtimoiy va iqtisodiy hayotida katta o'zgarishlar bo'ldi. Ularning o'troq hayotga o'tishi tezlashdi. Bunday o'zgarishlarda Yettisuv va hayotga o'tishi tezlashdi. Bunday o'zgarishlarda Yettisuv va Qashqar orqali o'tgan qadimgi karvon yo'li ham muhim rol o'ynadi. Qashqar orqali o'tgan qadimgi karvon yo'li ham muhim rol o'ynadi. Shuningdek, qo'shni Movarounnahrni o'troq aholisi bilan olib Shuningdek, qo'shni Movarounnahrni o'troq aholisi bilan olib borilgan iqtisodiy va madaniy aloqalarning ta’siri kuchli bo'ldi.borilgan iqtisodiy va madaniy aloqalarning ta’siri kuchli bo'ldi.

Qoraxoniylar davlatiQoraxoniylar davlati Qoraxoniylar davlati boshlig'i lavozimi-xoqon taxti merosiy sanalgan. Ma'muriy Qoraxoniylar davlati boshlig'i lavozimi-xoqon taxti merosiy sanalgan. Ma'muriy idoralar ikkiga bo'lingan: dargoh va devonga. Xoqonning ulug' xojibi xoqon bilan idoralar ikkiga bo'lingan: dargoh va devonga. Xoqonning ulug' xojibi xoqon bilan fuqaro o'rtasida vositachilik qilgan.fuqaro o'rtasida vositachilik qilgan. Xoqon harbiy qo'shinlari cherik deyilgan, unga suboshi yoki sipaxsolar qo'mondonlik Xoqon harbiy qo'shinlari cherik deyilgan, unga suboshi yoki sipaxsolar qo'mondonlik qilgan. Qo'shin o'nlik, yuzlik, mingliklarga bo'lingan. Xoqon qoshida doim to'qqizta qilgan. Qo'shin o'nlik, yuzlik, mingliklarga bo'lingan. Xoqon qoshida doim to'qqizta sariq bayroq xilpirab turgan. Xoqonlikda elchi yalovoch yoki yalafar deb atalgan.sariq bayroq xilpirab turgan. Xoqonlikda elchi yalovoch yoki yalafar deb atalgan. Tamgachxonlar o'z pullarini chiqarganlar. Bu pullar misdan yasalgan (zarb atilgan) Tamgachxonlar o'z pullarini chiqarganlar. Bu pullar misdan yasalgan (zarb atilgan) tangalardan iborat edi. Milliy pul chiqarish, ma'lumki, davlat mustaqilligining muhim tangalardan iborat edi. Milliy pul chiqarish, ma'lumki, davlat mustaqilligining muhim alomatlaridan biridir.alomatlaridan biridir. Qoraxoniylar o'z xususiyatlarini saqlab qolgan holda, somoniylar davridagi idora atish Qoraxoniylar o'z xususiyatlarini saqlab qolgan holda, somoniylar davridagi idora atish (boshqaruv) tartib-qoidalarini qo'llaganlar va somoniylar davlatida xizmat qilgan quyi (boshqaruv) tartib-qoidalarini qo'llaganlar va somoniylar davlatida xizmat qilgan quyi pog'onadagi ilmli xodimlardan foydalanganlar.pog'onadagi ilmli xodimlardan foydalanganlar. Xoqonlik hududlari el viloyatlarga bo'lingan. El-yurt xokimlari "Ilaqxon" viloyat noiblari Xoqonlik hududlari el viloyatlarga bo'lingan. El-yurt xokimlari "Ilaqxon" viloyat noiblari "takin" deb yuritilgan. Ilaqxonlar o'z nomlari bilan chaqa tangalar zarb qilar, "takin" deb yuritilgan. Ilaqxonlar o'z nomlari bilan chaqa tangalar zarb qilar, viloyatlarning mustaqilligi uchun intilar edilar. Viloyat boshqaruv ma'muriyatida viloyatlarning mustaqilligi uchun intilar edilar. Viloyat boshqaruv ma'muriyatida somoniylar davridagidek sohibbaridlar, mustavfiylar xizmat qilardi. Shaharlar va somoniylar davridagidek sohibbaridlar, mustavfiylar xizmat qilardi. Shaharlar va shahar xokimi, rais va muxtasiblar tomonidan boshqarilardi. Har bir xon o'ziga shahar xokimi, rais va muxtasiblar tomonidan boshqarilardi. Har bir xon o'ziga mustaqil bo'lishga intilgan, bu esa davlatning zaiflanishiga olib keladi.mustaqil bo'lishga intilgan, bu esa davlatning zaiflanishiga olib keladi. Imomlar, saidlar, sadrlar katta imtiyozga ega bo'lganlar. Qoraxoniylar ularni izzat qilib Imomlar, saidlar, sadrlar katta imtiyozga ega bo'lganlar. Qoraxoniylar ularni izzat qilib qo'llab-quvvatlaganlar.qo'llab-quvvatlaganlar. Qoraxoniylar davrida bir qator ijtimoiy o'zgarishlar sodir bo'ldi. Ularning asosiy Qoraxoniylar davrida bir qator ijtimoiy o'zgarishlar sodir bo'ldi. Ularning asosiy tayanchi bo'lmish ko'chmanchi chorvadorlarning bir qismi dehqonchilik bilan tayanchi bo'lmish ko'chmanchi chorvadorlarning bir qismi dehqonchilik bilan shug'ullanib o'troq hayotga o'tdi. O'troq dehqon aholisi o'rtasida feodal shug'ullanib o'troq hayotga o'tdi. O'troq dehqon aholisi o'rtasida feodal munosabatlarning rivojlanishi tez sur'atlar bilan bordi va sinfiy tabaqalanish jarayoni munosabatlarning rivojlanishi tez sur'atlar bilan bordi va sinfiy tabaqalanish jarayoni kuchaydi.kuchaydi.

Milodning dastlabki asrlaridayoq Sirdaryo Milodning dastlabki asrlaridayoq Sirdaryo va Amudaryo oralig‘idagi yerlarda turkiy va Amudaryo oralig‘idagi yerlarda turkiy qabilalar qabilalar yashaganlar. Mazkur daryolar o‘rta yashaganlar. Mazkur daryolar o‘rta asrlarda asrlarda SayxunSayxun va va JayxunJayxun deb atalgan. deb atalgan. VIII-IX asrlarda turklarning ko‘pchiligi, VIII-IX asrlarda turklarning ko‘pchiligi, ayniqsa, Farg‘ona va Shoshda yashashgan. ayniqsa, Farg‘ona va Shoshda yashashgan. Bular Bular qarluqqarluq va va o‘g‘uzo‘g‘uz qabilalardir. Ular qabilalardir. Ular Movarounnahrda o‘troqlashib, islomni Movarounnahrda o‘troqlashib, islomni qabul qilganlar.qabul qilganlar. VIII asrdan boshlab qarluqlar Yettisuv VIII asrdan boshlab qarluqlar Yettisuv yerlarini egallaydilar, o‘g‘uzlar esa yerlarini egallaydilar, o‘g‘uzlar esa Sirdaryoning quyi oqimidagi hududlarga Sirdaryoning quyi oqimidagi hududlarga siljiydilar. Issiqko‘lning shimoli siljiydilar. Issiqko‘lning shimoli sharqida sharqida chigilchigil qabilalari yashardi, qabilalari yashardi, Issiqko‘l va Sharqiy Turkiston oralig‘idagi Issiqko‘l va Sharqiy Turkiston oralig‘idagi yerlarga esa yerlarga esa yag‘mo yag‘mo qabilalari joylashgan qabilalari joylashgan edi.edi. Qabilalar orasida qarluqlar ancha badavlat Qabilalar orasida qarluqlar ancha badavlat va kuchli hisoblanardilar. va kuchli hisoblanardilar. Ular Ular TarozTaroz , , QulonQulon va va Merke Merke kavukavu shaharlar bunyod etishgan. Tog‘ oldi shaharlar bunyod etishgan. Tog‘ oldi tumanlarida ko‘chmanchilar kigiz tumanlarida ko‘chmanchilar kigiz o‘tlovlarda yashardilar. Ular ko‘plab o‘tlovlarda yashardilar. Ular ko‘plab chorva podalariga ega edilar.chorva podalariga ega edilar. X asrdan boshlab ko‘plab ko‘chmanchilar X asrdan boshlab ko‘plab ko‘chmanchilar o‘troqlashib, ziroatchilik bilan o‘troqlashib, ziroatchilik bilan shug‘ullana boshlaydilar. Shaharlarda shug‘ullana boshlaydilar. Shaharlarda hunarmandchilik va savdo rivojlanadi. Shu hunarmandchilik va savdo rivojlanadi. Shu davrda Movarounnahr aholisi bilan savdo davrda Movarounnahr aholisi bilan savdo va madaniy aloqalar kuchayadi.va madaniy aloqalar kuchayadi.

O'xshashlar

IX-XII asrlarda O’rta Osiyo sivilizatsiyasi

IX-XII-asrlarda sharq uygʻonish davri

IX – XII asrlarda hadis va fiqh ilmi taraqqiyoti

Ilk o‘rta asrlar o‘zbek davlatchiligi ijtimoiy-siyosiy, Iqtisodiy va madaniy hayot

Somoniylar davrida ijtimoiy-iqtisodiy hayot