Ibtidoiy davrda o’zlashtirma xo’jalikning o’ziga xos xususiyatlari, mehnat qurollari - Tarix - Slaydlar

Ibtidoiy davrda o’zlashtirma xo’jalikning o’ziga xos xususiyatlari, mehnat qurollari

Yuklangan vaqt:

25.11.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1443.9521484375 KB

Ko'chirib olish

REJA:Ibtidoiy davrda o’zlashtirma xo’jalikning o’ziga xos xususiyatlari, mehnat qurollari 1. Ibtidoiy davr haqida olimlarning fikrlari. 2. Ibtidoiy odamlarning xo'jaligi va turmush tarzi. 3. Ibtidoiy odamlarning mehnat qurollari.

IBTIDOIY JAMIYAT – ibtidoiy odamlarning paydo bo’lishidan to davlat yuzaga kelguniga qadar bo’lgan davr. Jamoa bo’lib mehnat qilish va jamoa bo’lib iste’mol qilish Ibtidoiy jamiyatning o’ziga xos xususiyatidir. Eng oddiy mehnat qurollariga ega bo’lgan ibtidoiy odam yakka-yakka holda tabiat kuchlariga va hayvonlarga qarshi kurasha olmas edi. Shuning uchun ibtidoiy odamlar jamoa ravishda mehnat qilib, o’z mehnatlarining mahsulini teng taqsimlar edilar. Ibtidoiy jamiyat iborasi juda buyuk kashfiyot hisoblanib, u birinchi navbatda etnograf olim L. G. Morgan nomi bilan bog’liq.

L.G.Morgan Shimoliy Amerika hind-irokezlar orasida 40- yildan oshiq yashab, ular hayotini chuqur o’rgangan. Bu kuzatishlar Morgan  tadqiqotlarining negizini tashkil etadi.

L. G. Morgan o’zining «Qadimgi jamiyat» (1877) asarida juda boy etnografiya materiallarga asoslangan holda ilmiy olamda birinchi bo’lib, kishilik tarixining dastlabki sinfiy jamiyatga qadar bo’lgan davrini ikki bosqichga bo’lgan: 1-bosqich:IBTIDOIY TO'DA 2-bosqich: IBTIDOIY URUG'CHILIK JAMOASI

Ibtidoiy tuda bosqichi o’z mazmun va mohiyati bilan ilk ajdodlarimizning «hayvonot» olamidan ajralib insoniyat olamiga o’tish davri bilan xarakterlanadi. L. G. Morgan bu bosqichni Ibtidoiy jamiyatga kiritmagan. Aslida Ibtidoiy jamiyat urug’chilik jamoasini vujudga kelishi bilan boshlanadi. L. G. Morgan fikriga F. Engels va V. I. Leninlar qo’shilsada, ammo ular urug’chilik jamoasi davrini «ibtidoiy kommuna», «qadimgi kommunizm» iboralari bilan almashtirib katta nazariy xatoga yo’l qo’yadilar. I. V. Smashinning «Dialektik va tarixiy materializm haqida» asari paydo bo’lgach, masala yanada chalkashib ketdi. U Ibtidoiy jamiyat tushunchasiga kishilik tarixini ibtidoiy tuda bosqichini ham qo’shib yubordi.

Ibtidoiy urug’jamoasining har ikkala fazasi davomida inson hayotida juda katta sifat o’zgarishlari yuz berdi. Bu davrda dastlabki jamoa bo’lib yashash kurtagi paydo bo’ldi. Bu kurtak urug’jamoasining tarkib topishiga asos solgan onalar atrofida yuz berdi. Shuning uchun ham urug’chilik jamoasining bu ilk fazasi — ona urug’i — matriarxat deb ataldi. Urug’chilikning birinchi tadrijiy rivojlanish fazasida ishlab chiqarish munosabatlari to’laligicha urug’manfaatiga mos tushadi, jamoada ijtimoiy ishlab chiqarish hukmron. Endi ibtidoiy urug’chilik jamoasining ikkinchi fazasida ishlab chiqarish munosabatlari asta-sekin urug’manfaati doirasidan chiqa boshlaydi. Bunday ijtimoiy- iqtisodiy o’zgarishlar ibtidoiy jamoa xo’jaligida dehqonchilik va chorvachilikning kelib chiqishi rivojlanishi bilan, jamoada ortiqcha mahsulotning paydo bo’lishi va bozor munosabatlarining tarkib topishi bilan bog’liq edi.

Bronza davri mil. avv. 2-mingyillik Patriarxat davri Matriarxat davriEneolit davrigacha mil. avv. 3-2mingyillik

To’plangan ma’lumotlar ibtidoiy jamiyat tarixini to’laroq tushunish uchun yangi dalil bo’lib xizmat qildi. V.V.Bunok. G.A.Bonch Osmolovskiy, G.F.Debets. M.M Geratsimov. M.F. Nisturx. YA.YA Roginskiy, V.P YAkimov, V. P. Alekseev va boshqa antropologlarning asarlari odamning kelib chiqish bosqichlari. Kishilik jamiyat vujudga kelishining yo’llari. Tart- garoitlari haqida to’laroq ma’lumotga ega bo’lish yangi-yangi imkoniyatlarni ochib berdi va bermoqda.

Odamzot ajdodlarining qoldiqlari Janubiy Afrikada zinjantrop, Indoneziyaning Yava orolida pitekantrop, Xitoyda sinantrop, O’zbekistonda Fergantrop, Germaniyada neandertallar nomlari ostida topib o’rganildi. Fan olamining Xulosasiga ko’ra, ular to «aqlli odam» («homo sapiens) holatiga kelguniga qadar (miloddan avvalgi 40-35 ming yillikka qadar) o’zining tadrijiy shakllanish taraqqiyot yo’lini bosib o’tgan. Ular eng oddiy tosh qurollardan va olovdan foydalanishni o’rgandilar.

Etnograflardan A.M.Zolotoryov. E.YU.Krichevskiy. M.Kosven. V.K.Nikolngskiy. D.A.Olderogge. S.A.Tokarev. S.T.Tolstov. YU.P.Averkeva. L.A.Foynberg. V.R.Kabo kabi atoqli namoyondalarning ishlari esa urug’, qabila, nikoh, din va ibtidoiy davrdagi boshqa masalalarni rivojlanish jarayonini tushunishda katta imkoniyatlar ochib berdi.

Ular keng turdagi oziq-ovqatlarni, jumladan barglar, yog'ochli o'simliklar va ba'zi hayvonlar to'qimalari kabi qattiqroq ovqatlarni iste'mol qilishga qodir, ammo ular muntazam ravishda emas. mo'rt yong'oq yoki urug'lar, quritilgan go'sht yoki juda qattiq ildiz kabi qattiq ovqatlarni iste'mol qilgan.

Olduvay Gorge, Gobi Fora, Gesher Benot Yakov va Dmanise arxeologik va insoniyat yashab qolgan manzilgohlardan bir nechtasi bo‘lib hisoblanadi

Ilk tosh davri asboblari Eng qadimgi tosh asbobsozlik kamida 2,6 million yil oldin yaratilgan. Ilk tosh davri ilk odamlar tomonidan yasalgan eng asosiy tosh asboblardan boshlangan. Ushbu Oldowan asboblar to'plamiga bolg'a toshlari, tosh yadrolari va o'tkir tosh parchalari kiradi. Taxminan 1,76 million yil oldin, ilk odamlar Acheulean qo'l boltalari va boshqa yirik kesish asboblarini yasashni boshladilar

O'rta tosh davri asboblari 200 000 yil oldin tosh texnologiyasida innovatsiyalar tezligi tezlasha boshladi. O'rta tosh davri asboblar to'plamida nayza yasash uchun o'qlarga o'rnatilishi mumkin bo'lgan nuqtalar mavjud edi; terini teshish uchun ishlatilishi mumkin bo'lgan tosh ovlar; teri, yog'och va boshqa materiallarni tayyorlashda foydali bo'lgan qirg'ichlar

Keyingi tosh davri asboblari Keyingi tosh asrida innovatsiyalar sur'ati o'sdi. Odamlar turli xil xom ashyo (suyak, fil suyagi va shox, shuningdek tosh) bilan tajriba o'tkazdilar, hunarmandchilik darajasi oshdi va turli guruhlar o'zlarining madaniy o'ziga xosligini qidirib, buyumlar yasash usullarini o'zlashtirdilar

Tosh qurol yasash texnikasi

Bolg'a toshlari eng qadimgi va eng oddiy tosh asboblardan biridir. Tarixdan oldingi odamlar boshqa toshlarni o'tkir qirrali bo'laklarga aylantirish uchun bolg'a toshlaridan foydalanganlar. Shuningdek, ular yong'oqlarni, urug'larni va suyaklarni parchalash va loyni pigmentga maydalash uchun bolg'a toshlaridan foydalanganlar

Odamlar tosh asrida bolg'a toshlari va tosh keskilardan foydalangan holda g'orlar devorlariga ramzlar va belgilar o'yishni boshladilar. Petrogliflar deb ataladigan bu erta devoriy rasmlarda hayvonlar manzaralari tasvirlangan. Ulardan ba'zilari yo'llar, daryolar, diqqatga sazovor joylar, astronomik belgilar va vaqt va masofani bildiruvchi belgilarni ko'rsatadigan dastlabki xaritalar sifatida ishlatilgan.

 Xulosa qilib aytganda, o'zlashtirma xo'jalik mavjud bo'lgan davrda inson tabiatga bo'ysunib, u nima bersa shuni tanovvul qilib yashadi. Ular ovchilik va termachilik bilan shug'ullandi. Shunisi e'tiborga loyiqki, ular o'z mehnat qurollarini rivojlantirib bordilar. Buning natijasi, zaxira oziq-ovqat, tabiiy sharoitning qulayligi va insonning ongliligi va qator sabablar ishlab chiqaruvchi xo'jalikka o'tishiga zamin yaratdi.

Foydalanilgan adabiyotlar: 4.Alekseev.V.Istoriya pervobitnogo obshestvo.M,Nauka,1991 1. Арсиховский А.В. Археология асослари. Тошкент. «Ўқитувчи» нашриёти, 1970 2. 2. Жўрақулов М.Ж. Ўрта Осиё ибтидоий археологияси. Тошкент. «Ўқитувчи» нашриёти, 1984 3. 3. Кабиров.Ж. Саъдуллаев.А.Ўрта Осиё археологияси. Тошкент, «Ўқитувчи» нашриёти, 1980 Ungar, PS, Grine, FE, Teaford, MF, El-Zaatari, S., 2006. Afrikalik erta gomolarning tish mikrokiyimlari va parhezlari . Inson evolyutsiyasi jurnali 50, 78–95

O'xshashlar

Mesopatamiya sivilizatsiyasining o’ziga xos xususiyatlari

Islom sivilizatsiyasining asosiy xarakterlari, belgilari, o’ziga xos xususiyatlari va rivojlanishi bosqichlari

Musulmon sivilizatsiyasining o'ziga xos xususiyatlari

O`rta Osiyodagi ibtidoiy manzilgohlari

O`rta Osiyoda Neolit davri