logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Tarix
  4. Har xil turdagi topilmalarni muzeylashtirish

Har xil turdagi topilmalarni muzeylashtirish

Yuklangan vaqt:

19.06.2025

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

14329.869140625 KB
Ko'chirib olish
Har xil turdagi topilmalani muzeylashtirish 1. • Muzeylarning paydo bo`lish tarixi 2. • Arxeologik qazuvlarda topilmalarni muzeylashtirish 3. • Muzeylashtirishning ahamiyati Muzeylar o'nlab yillar davomida turli yo'llar bilan tavsiflangan va mahalliy, mintaqaviy, milliy va xalqaro hamjamiyatlarda turli funktsiyalarni bajaradi. Ular ko'rgazmalar va dasturlar orqali ta'lim beruvchi jamoatchilik ishonchiga ega saytlardir. Muzeylar jamoat o'rganish maydoni bo'lib, tashrif buyuruvchilarga o'tmish, hozirgi va kelajak haqida ma'lumot berish uchun mo'ljallangan. Bugungi kunda muzey ko'rgazmalari ko'pincha tashrif buyuruvchilardan o'tmishning bugungi kun va kelajakka qanday aloqasi borligini, qayerga ketayotganimizni o'ylab ko'rishni so'raydi. Ular bizning shaxsiy va jamoaviy madaniy va ijtimoiy o'ziga xosliklarimizni xabardor qilish va shakllantirishga yordam beradi. Muzeylar hamjamiyatimizning faol bir qismi bo'lganligi sababli, ushbu muassasalarning tarixini tushunish kerak. Muzeylar qanday, qachon va nima uchun paydo bo'lganligi haqidagi savollarni o'rganish kerak. Bu boʻlimda qadimiy Sharqdan Yevropa Uygʻonish davridan to Maʼrifat davrigacha va muzeylar davrigacha boʻlgan muzeylarning kelib chiqishiga eʼtibor qaratilgan. Etimologiya Lotin tilidagi "muzey" yoki muzey tushunchasi murakkab tushunchadir. Turli davrlarda tushunilganidek, u ham xususiy, ham davlatni o'z ichiga oladi; u tafakkurni o'rganish, gumanistik yig'ish va kuch, obro' va namoyishning ijtimoiy dinamikasini o'z ichiga oladi. Bu atama intellektual, falsafiy va fazoviy asoslarni birlashtiradi. Bugungi kunda muzeylar dastlab Yevropada 16-17-asrlardagi ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy va diniy dinamika asosida shakllangan. Ular keyingi asrlarda rivojlanib, 19-asr va 20-asr boshlarida oʻzining eng yuqori choʻqqisiga chiqdi. Bugungi kunda ular to'plamlarni namoyish qilishning an'anaviy usullarini va biz qanday va nimani o'rganishimizni o'zgartirish va e'tiroz bildirishda davom etmoqdalar. Birinchi marta "muzey" so'zi zamonaviy muzeyga o'xshash narsani tasvirlash uchun 15-asrda Florensiyadagi Lorentso de Medici kolleksiyasi uchun ishlatilgan. 17-asrga qadar u Kopengagendagi Ole Vorm kolleksiyasi va Lambethdagi Jon Tradeskant kolleksiyasi kabi qiziqishlarning nomi edi. 1677 yilda Jon Tradescant kolleksiyasi Elias Ashmolning mulkiga aylanganda, u Oksford universitetiga maxsus qurilgan binoga ko'chirildi. Bino 1683 yilda jamoatchilikka ochilgan va Ashmolean muzeyi deb nomlangan va "muzey" nomini olgan jamoatchilik uchun ochiq bo'lgan birinchi muzey hisoblanadi. Bu "muzey" nafaqat buyumlar to'plami emas, balki muassasa bo'la boshlagan paytni anglatadi va 19-20-asrlarda ham shunday bo'lib qoldi. • Dastlabki muzeylar MUZEYLARDAGI ARXEOLOGIK EKSPONATLAR Muzeylashtirish madaniy meros ob'ektlarini saqlash va targ'ib qilishning asosiy jarayoni bo'lib, madaniy meros ob'ektlari va hodisalarini muzey eksponatlari yoki o'rganish ob'ektlariga aylantirishni o'z ichiga oladi. Shu nuqtai nazardan, haqiqiylik madaniy merosning jamiyat uchun haqiqiyligi va qiymatini aniqlashda asosiy rol o'ynaydi. Ko'pincha ob'ekt yoki hodisaning asl shakli yoki maqsadiga mos kelish darajasi sifatida qaraladi. Biroq, haqiqiylik masalasi, ayniqsa, zamonaviy dunyoda, madaniy amaliyotlar va an'analar ko'pincha o'zgarish va moslashishga duchor bo'lgan munozara va bahs-munozaralarni keltirib chiqaradi. O‘zbekistonda madaniy merosning haqiqiyligini talqin qilish, ayniqsa, tarixiy moddiy merosni restavratsiya qilish va muzeylashtirish bo‘yicha bir qancha muvaffaqiyatli amaliyotlar mavjud. Masalan, Samarqanddagi Ulug‘bek madrasasi, Buxorodagi Ko‘keldosh madrasasi, Xivadagi Ichan-qal’a qo‘rg‘oni kabi me’morchilik yodgorliklarini ta’mirlash va asrab-avaylash moddiy merosni muzeylashtirish borasidagi muvaffaqiyatli amaliyotlarga misol bo‘la oladi. Bu yodgorliklar YUNESKOning Butunjahon merosi roʻyxatiga kiritilgan va turli mamlakatlardan Muzeyni tashkil etish va boshqarishgacha bo'lgan bir qancha bosqichlarni o'z ichiga oladi: Birinchi bosqich - ob'ektni aniqlash. Ushbu bosqichda tadqiqotchilar va arxeologlar muzeylashtirishni talab qiladigan tarixiy yoki madaniy ahamiyatga ega ob'ektlarni aniqlaydilar . Bu me'moriy inshoot, arxeologik topilma yoki boshqa artefakt bo'lishi mumkin Shundan so'ng ob'ektni tadqiq qilish va hujjatlashtirish amalga oshiriladi. Arxeologik qazishmalar, tarixiy tadqiqotlar va hujjatlar orqali olimlar ob'ektning kelib chiqishi, tarixi va ahamiyatini to'liq tushunishga intilishadi. Tadqiqot natijalari asosida muzeylashtirish rejasi ishlab chiqilmoqda . Ushbu reja saytni tiklash, saqlash, talqin qilish va namoyish qilish strategiyalarini o'z ichiga oladi Shundan so'ng ob'ektning holati baholanadi. Ob'ektning hozirgi holati baholanadi,uning xavfsizligiga ta'sir qilishi mumkin bo'lgan shikastlanishlar, eskirish va mumkin bo'lgan tahdidlar aniqlanai TERMIZ ARXEOLOGIYA MUZEYI Termiz Markaziy Osiyoning eng qadimiy shaharlaridan biridir. Termizda Kushonlar davrining noyob meʼmoriy yodgorliklari, xususan, Oʻrta Osiyoning Kushonlar davri meʼmoriy durdonalaridan biri boʻlgan Ayratam buddistlar ibodatxonasi majmuasi joylashgan. U yerda olib borilgan koʻplab qazishmalar natijasida Oʻrta Osiyo tarixining Yunon-Baqtriya, Kushonlar davrlariga oid qadimiy arxeologik topilmalar topilib, koʻplab tekshirishlardan soʻng Oʻzbekiston tarixi muzeyi va Termiz arxeologiya muzeyiga saqlangan. Muzeyning ochilishi 2002 yil 2 aprelda Termiz shahrining 2500 yilligiga bag'ishlandi. Tarix muzeyidan farqli o'laroq, bu muzey tor ixtisoslikka ega. Aksariyat artefaktlar arxeologik qoldiqlar yoki arxeologiya bilan bog'liq bo'lgan narsalardir. Bu muzey butun Markaziy Osiyoda yagona hisoblanadi. Termiz arxeologiya muzeyi fondida 27 mingdan ortiq eksponatlar mavjud. Ularga uy-ro'zg'or buyumlari kiradi: idish-tovoqlar, idishlar va boshqa ko'plab narsalar; qadimiy va o'rta asr qurollari, tangalar va hukmdorlarning shtamplari va boshqalar. Shuningdek, rasmlar va antiqa haykallarning ulkan to'plami mavjud. Bular nafaqat Yunon-Baqtriya davri haykallari, balki Kushonlar davrining vayron boʻlgan monastirlaridan topilgan buddist haykallari hamdir. Muzeyning asosiy zallarida barcha eksponatlar toʻplanib, tosh davridan to xonliklar davrigacha boʻlgan davrlar boʻyicha jamlangan. Barcha eksponatlar yaxshi tizimlashtirilgan va kataloglangan, shuning uchun har qanday tashrif buyuruvchi o'ziga qiziq ob'ektni osongina topishi mumkin. 2017 — 2027-yillarda davlat muzeylari faoliyatini takomillashtirish va moddiy-texnik bazasini mustahkamlash bo‘yicha komleks chora-tadbirlar dasturini tasdiqlash to‘g‘risida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017- yil 7-fevraldagi PF-4947-son Farmoni bilan tasdiqlangan “2017 — 2021-yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasini “Xalq bilan muloqot va inson manfaatlari yili”da amalga oshirishga oid Davlat dasturi” hamda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Madaniyat va san’at sohasini yanada rivojlantirish va takomillashtirishga doir chora-tadbirlar to‘g‘risida” 2017-yil 31-maydagi PQ–3022-son qarorini ijro etish yuzasidan Vazirlar Mahkamasi qaror qiladi. Afrosiyob muzeyi Mashhur muzeylar Foydalanilgan adabiyotlar: 1. YUNESKO. “Jahon merosi roʻyxati” (havola: https://whc.unesco.org/ ). 2. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 25-oktabrdagi PQ- 3982-son qarori. ( havola : https://lex.uz/ru/docs/4022644? ONDATE=12.02.2021 ) 3. D.S.Lixachev nomidagi Rossiya madaniy va tabiiy meros ilmiy- tadqiqot institutining "Muzeyshunoslik, tarixiy va madaniy ob'ektlarni konservatsiya qilish va tiklash" mavzusidagi materiallari, p. 7-8, b. 9-10. 4. D.S.Lixachev nomidagi Rossiya madaniy va tabiiy meros ilmiy- tadqiqot institutining "Muzeyshunoslik, tarixiy va madaniy ob'ektlarni konservatsiya qilish va tiklash" mavzusidagi materiallari, p. 9-10. 5. Smitson milliy Osiyo san'at muzeyi ( Smitsonian Milliy Muzey ning osiyolik Art )(havola: https://asia.si.edu ). E`TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT

O'xshashlar

Arxeologik dala tadqiqotlar tarixi
O’zRFA qoshidagi Arxeologiya institutining tashkil etilishi
Janubiy O’zbekiston paleolit davri yodgorliklari
Dala ekspeditsiyasi uchun ishlatiladigan ximik vositalar
Etnoarxeologiya yo'nalishining rivojlanish tarixi va taraqqiyoti