Arxivlarning ilmiy maʼlumotnoma apparati - Tarix - Slaydlar

Arxivlarning ilmiy maʼlumotnoma apparati

Yuklangan vaqt:

29.05.2025

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

4896.6591796875 KB

Ko'chirib olish

Arxivlarning ilmiy maʼlumotnoma apparati

Arxivlarning ilmiy maʼlumotnoma apparati. • Arxivlar ilmiy tadqiqotlar uchun noyob manba hisoblanadi, chunki ular tarixiy maʼlumotlarni tizimli tarzda saqlaydi va taqdim etadi. Maʼlumotnoma apparati arxivdagi hujjatlarni topish, tasniflash va foydalanishni tashkil etish jarayonlarining asosiy qismidir. Bu tizim arxivchilar va ilmiy xodimlarga samarali ish imkonini beradi.

Ilmiy Maʼlumotnoma Apparati Tushunchasi Tushuncha va Vazifalar Ilmiy maʼlumotnoma apparati arxivdagi hujjatlarni tizimli ravishda saqlash, tasniflash va qidirishga yordam beradi. Asosiy Elementlar Hujjatlar kartotekasi, elektron kataloglar, indekslar va referatlash tizimlari shu apparatning tarkibiy qismlari hisoblanadi. Ilmiy Tadqiqotlardagi Roli Maʼlumotnoma apparati tarixshunos, arxivshunos va boshqa ilmiy soha mutaxassislariga dolzarb maʼlumotlarni tez va aniq yetkazadi.

Maʼlumotnoma Apparati Tuzilmasida Indeks va Referatlar Indeks Tizimlari Hujjatlarga tezkor murojaat qilish uchun kalit so‘zlar va belgilar yordamida tuziladi. Referatlash Hujjat mazmunini qisqacha tavsiflovchi bayonotlar, ilmiy qidiruv jarayonini soddalashtiradi. Qidiruvning Optimallashtirilishi Indeks va referatlar yordamida arxivlarda talab qilingan maʼlumotni aniqlash va foydalanish samaradorligi oshadi.

Ilmiy maʼlumotnoma. Ilmiy-ma’lumotnoma apparati haqidagi tushuncha Arxivda saqlanayotgan hujjatlar haqida umumiy tasavvur hosil qilish, zarurat tug’ilganda ularni tezda topish va ulardan unumli foydalanish maqsadida ilmiy-ma’lumotnoma apparati (IMA) yaratiladi. Ilmiy-ma’lumotnoma apparati deganda arxivlarda saqlanayotgan hujjatlar to’g’risida axborot beruvchi ma’lumotlar tizimi tushuniladi. Arxiv hujjatlari haqidagi ma’lumotlar arxivshunoslikda axborot-qidiruv tizimi deb ataladi. Arxivlarda tashkil etilgan IMA bu yerda saqlanayotgan hujjatlarning tarkibi, mazmuni va manzili haqida aniq ma’lumotlar berishi zarur.

DAF haqida maʼlumot • Ayni paytda viloyatlar va butun DAF miqyosida ham arxiv hujjatalrining IMA tuziladi. Davlat arxiv fondi IMA tizimi o’zaro bog’langan hisob hujjatlari, ya’ni arxiv ma’lumotnomalari, avtomatlashtirilgan axborot-qidiruv tizimidan iboratdir. Bular bir xil usul va qoidalar asosida tayyorlanib, yig’majildlar va arxiv fondlari tarkibida, davlat arxivlari va butun DAF doirasida hujjatlarni ehtiyot qilib saqlash va samarali qidirish uchun tuziladi. IMA tarkibi IMA tarkibiga quyidagilar kiradi: 1. yo’lko’rsatkich (putevoditelp) yoki ma’lumotnoma kitobi (spravochnik); 2. qabul qilingan hujjatlar kitobi;

Fond varaqasi fond raqami. • Shuni ta’kidlab o’tish kerakki, arxivlarda yuritiladigan hisob hujjatlari va IMA tizimi o’rtasida bevosita aloqadorlik mavjud. Hisob hujjatlari ham fondlar tarkibidagi hujjatlar haqida zarur axborotlar beradi. Masalan, fond varaqasi fondning tartib raqami, nomi, bu yerdagi yig’majildlar soni, xronologik chegarasi, tarkibi haqida qisqa ma’lumotlar beradi. Hujjatlarni hisobga oluvchi asosiy ma’lumotnoma – bu yig’majildlar ro’yxatidir. Boshqa arxiv ma’lumotnomalaridan farqli o’laroq, ro’yxat fond doirasida yig’majildlarni hisobga olish, hir bir yig’majildning varaqlar sonini belgilash, yig’majildning tarkibi va mazmuni hususida ma’lumot berish imkoniyatiga egadir.

IMA tizimi haqida maʼlumot. • DAF hujjatlariga tuzilgan IMA tizimi o’zaro bog’liqligi, birligi bilan ajralib turadi. Respublikadagi barcha hujjatlar to’g’risidagi eng umumiy ma’lumotnoma arxivlardagi fondlar katalogidir. Viloyat arxiv bo’limlarida ham viloyat hududidagi arxivlarning fondlar katalogi tuziladi. Bu ma’lumotnomalar yordamida tadqiqotchilar qaysi arxivda u yoki bu mavzuga doir oid hujjatlar borligini aniqlab oladilar. Shundan keyin kerakli davlat arxivlariga borib, o’sha arxivning yo’lko’rsatkichi yoki fondlar ro’yxati va varaqasi o’rganiladi. Bu ma’lumotnomalardan tadqiqotchi kerakli hujjatlar arxivning qaysi fondlarida mavjudligini bilib oladi. Arxiv fondlarining yig’majildlari mavjud ro’yxati bilan tanishib chiqish kerakli hujjatlar qaysi yig’majildlarda ekanligini aniqlash imkoniyatini beradi. Kerakli yig’majildlar buyurtma asosida arxiv omborxonasidan olinib, ulardan tadqiqot uchun zarur bo’lgan hujjatlar topiladi va kerakli ma’lumotlar ko’chirib olinadi.

Sistematik kataloglar. • Sistematik va mavzuiy kataloglardan foydalanish kerakli hujjatlari tezkorlik bilan topish va ularni tadqiq etishga yordam beradi. Shunday qilib, IMA tarkibiga kiruvchi ma’lumotnomalarning har birining o’z vazifasi, maqsadi bor va bir birini to’ldirib, O’zR DAF hujjatlari to’g’risida zarur ma’lumotlar beradi. Hujjatlarni tavsiflashda differensial yondashuv Ilmiy-ma’lumotnoma apparatini yaratish uchun hujjat, yig’majild va fond asosiy axborot manbai bo’lib xizmat qiladi. Birlamchi ma’lumot beruvchi bu manbalarni tahlil etish arxivshunoslikda tavsiflash deb ataladi. Arxiv ishida alohida bir hujjat, yig’majild va arxiv fondi tavsiflanishi mumkin. Arxiv fondlari o’z ilmiy ahamiyati, ulardagi ma’lumotlarning salmog’i nuqtai nazaridan bir xil emasdir. Shuning uchun ham hujjatlarni tavsiflash differensial yondashuvni talab qiladi.

Arxiv kategoriyalari. • Arxiv fondlari ulardagi ma’lumotlarning salmog’iga qarab 3ta kategoriyaga bo’linadi. Birinchi kategoriyali fondlar jumlasiga jamyat hayotining turli sohalariga doir xilma-xil va boy ma’lumotlar beradigan fondlar kiradi. Odatda bu fondlarning materiallaridan keng ko’lamda va muntazam ravishda foydalaniladi. Shu boisdan birinchi kategoriyali fondlarning ilmiy- ma’lumotnoma apparati batafsil ma’lumotlarni aks ettirishi kerak. Aks xolda hujjatlarni tezda topish va ulardan keng ravishda foydalanish ishi qiyinlashadi.

Arxiv kategoriyalaridagi maʼlumotlar. • Birinchi kategoriyali fondlar jumlasiga quyidagi fondlar kiradi: Turkiston general- gubernatori va viloyat harbiy gubernatorlari mahkamalari fondlari, Turkiston komiteti fondi, Turkiston ASSR, Buxoro va Xorazm respublikalari hamda O’zbekiston SSR Sovetlari, viloyat Sovetlari fondlari va hokazo. Ikkinchi kategoriyadagi fondlar qatoriga jamiyat hayotining ayrim yo’nalishlari bo’yicha ma’lumot beruvchi fondlar kiradi.

Arxivlarning ilmiy maʼlumotnoma apparati

E ʼ t i b o r i n g i z u c h u n r a h m a t . &#55358;&#57014;

O'xshashlar

Dastlabki arxivlarning shakllanishi va turlari

Turkiston ASSR da arxivlarning vujudga kelishi

Geradotning ilmiy tarixning yaratilishi

Arxeologiyada xalqaro ilmiy hamkorlik

Al-Farg’oniy ilmiy merosi