Ilmiy tadqiqotda tushunish va tushuntirishning ahamiyati - Sotsiologiya - Slaydlar

Ilmiy tadqiqotda tushunish va tushuntirishning ahamiyati

Yuklangan vaqt:

25.01.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2300.859375 KB

Ko'chirib olish

TERMIZ DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI “ PSIXOLOGIYA”kafedrasi 70110102 “PEDAGOGIKA VA PSIXOLOGIYA” yo’nalishi 1-bosqich magistranti Xo’jamova Shohida ning “ILMIY TADQIQOT METADALOGIYASI” fanidan “ ILMIY TADQIQOTDA TUSHUNISH VA TUSHUNTIRISH NING AHAMIYATI . ” mavzusida tayyorlagan TAQDIMOTI

MAVZU: ILMIY TADQIQOTDA TUSHUNISH VA TUSHUNTIRISH NING AHAMIYATI.1.Tushunish va uning bilish (tushuntirish) bilan o‘zaro nisbati muammosi. Tushunish turlari, tiplari va darajalari. Reja: Tushunishning o‘ziga xos alohida hususiyati . Semiotika. Simvol. Dialog. Tushuntirish va tushunishning o‘zaro nisbati. Tushunishni va tushuntirishning ilmiy tadqiqotdagi tutgan o‘rni.

Hozirgi adabiyotlarda tushunish turlari, tiplari va darajalarining har xil tasniflari mavjud. Masalan, G.I.Ruzavin tushunishning uch asosiy turini farqlaydi: A) Dialogda til vositasida aloqa qilish jarayonida yuzaga keladigan tushunish. Tushunish yo tushunmaslik natijasi bu yerda suhbatdoshlar o‘z so‘zlariga qanday ma’no yuklashiga bog‘liq. B) Bir tildan boshqa tilga tarjima qilish bilan bog‘liq tushunish. Bu yerda o‘zga tilda ifodalangan ma’noni ona tili so‘zlari va gaplari yordamida ifoda etish va saqlash nazarda tutiladi. V) Matnlarni, badiiy adabiyot va san’at asarlarini, shuningdek odamlarning turli vaziyatlardagi qilmishlari va harakatlarini talqin qilish bilan bog‘liq tushunish. Bu yerda ma’noni intuitiv tushunishning o‘zi yetarli bo‘lmaydi. Bu tushunishning birinchi darajasi. Tushunishning ikkinchi darajasi tadqiqotning boshqa, xususan: mantiqiy-metodologik, aksiologik, kulturologik vosita va metodlarini jalb qilishni taqozo etadi.

Tushunish to‘g‘risida so‘z yuritganda, yana ikki muhim jihatga e’tiborni qaratishkerak: 1. Germenevtik doir atamoyili tushunishning muhim jihati hisoblanadi. U tushunishning tsiklik xususiyatini aks ettiradi. Mazkur tamoyil tushunish va tushuntirishni bog‘laydi: nimanidir tushunish uchun uni tushuntirish kerak va aksincha. Mazkur o‘zaro aloqa butun bilan qismning doirasi sifatida ifoda etiladi: butunni tushunish uchun uning alohida qismlarini tushunish kerak, alohida qismlarni tushunish uchun esa butunning ma’nosi haqida tasavvurga ega bo‘lish lozim. 2. Germenevtik doira – «olmaxon g‘ildiragi» emas, zero, unda tafakkur qismlardan avvalgi butunga emas, balki o‘z qismlarining bilimi bilan boyigan butunga, ya’ni boshqa butunga qaytadi.Germenevtikdoiradialektikxususiyatgayega: unda to‘liq va chuqur tushunishdan yanada to‘liqroq va chuqurroq tushunishga tomon harakat sodir bo‘ladi, mazkur harakat jarayonida tushunishningyanada keng ufqlari namoyon bo‘ladi.

Hozirgi zamon frantsuz germenevtikasining vakili PolRikerning fikricha, tushunish hech qachon bilishdanajr almaydi, balki «ma’noni o‘zlashtirish faoliyatining bosqichi» hisoblanadi. Tushunish – fikr yuritish orqali simvolda yashirin ma’noni aniqlash demak. germenevtika talqinlarning xilma- xilligi tushunish

Tushunish – muayyan hodisaning ma’nosini, uning dunyodagi o‘rnini, yaxlit bir butun tizimdagi funktsiyalarini tushunib yetish demak. U borliqning ma’nolarini teran anglab yetishga ko‘maklashadi. Tushunish jarayoni sodir bo‘lishi uchun quyidagilar zarur: har qanday tabiatli matnda ifodalangan predmet; unda ma’noning mavjudligi; mazkur ma’no to‘g‘risidagi dastlabki tasavvur; matnni talqin qilish, ya’ni matnning mazmunini tushunish; talqinqiluvchida o‘z-o‘zini tushunishning mavjudligi, muloqot, aloqa; «tilstixiyasi»; dialog yuritish qobiliyati; o‘z fikrini bildirishga intilish, boshqacha fikrlaydigan odamga so‘z berish, uning aytganlarini hazm qila olish;

Ijtimoiy bilish matnli xususiyatga ega bo‘lgani tufayli ijtimoiy fanlarda semiotika muammosi alohida o‘rin egallaydi. Semiotika (yunon. belgi, alomat) – belgilar va belgili tizimlarning xossalarini o‘rganuvchi fan. Belgi xabarlar (axborot, bilim)ni ifodalash, saqlash va qayta ishlash vositasi sifatida amal qiluvchi moddiy predmet (hodisa, voqea)dir. Til belgilari (muayyan belgilar tizimiga kiruvchi belgilar) va tilga oid bo‘lmagan belgilar, ularning orasida esa – nusxalar, alomatlar va simvollar farqlanadi

Belgi insonongida ifoda yoki simvol tarzida aks etadi. Madaniyat dunyosi «fiktsiyalar dunyosi» emas, balki simvolik shakllar dunyosidir. Simvol (yunon. – ramz, shartli belgi) – bu: 1) fanda (mantiq, matematika va b.) belgi; 2) san’atda – ilohiy obrazning uni anglash, ifodalash yoki muayyan badiiy obraz nuqtai nazaridan tavsifi. Allegoriyadan farqli o‘laroq, simvolning ma’nosi uning obrazi strukturasi bilan uzviy bo‘lib, o‘z mazmunining cheksiz ko‘p ma’noliligi bilan ajralib turadi. Simvol – moddiy narsalar va jarayonlarning belgi yokki obraz tarzida ifodalangan ideal mazmuni. Simvolning mohiyatini formal mantiq doirasida aniq ta’riflash mumkin emas. U idrok etuvchi subyektning faoliyatiga mo‘ljallangan serma’no tizimdir. Simvolik faoliyat insonongiga xos.

Kassirerfikriga ko‘ra, «inson simvolik hayvondir»; til, mif, din, fan «simvolikshakllar» bo‘lib, ularning vositasida inson o‘zini qurshagan muhitni tartibga soladi. Simvolning ma’nosi faqat odamlar muloqot idoirasida amalda mavjud bo‘ladi. U qancha serma’no bo‘lsa, shuncha boy mazmun kasb etadi. Simvol strukturasining o‘zi ayrim hodisa orqali dunyoning yaxlit obrazini tavsiflashga qaratilgandir. «Matn», «belgi», «ma’no», «simvol», «til» va «nutq» kabi tushunchalarsizi jtimoiy-gumanitar bilim to‘g‘risida hatto so‘z yuritish ham mumkin emas.

Dialog ijtimoiy bilishda (suhbat, so‘zlashuv) muhim rol o‘ynaydi. Ma’lumki, dialog qadim zamonlarda yoq muammolarni dialektika yordamida bayon etish uchun foydalaniluvchi adabiy shakl sifatida mashhur bo‘lgan (Suqrot va Platon uni oliy shakl darajasiga ko‘targan). Dialog haqida so‘z yuritganda Nikolay Kuzanskiy asarlarini, Galileyning «Dunyoning ikki bosh tizimi – Ptolemey va Kopernik tizimlari haqida dialog» asarini, dialog mazmunni yaratish usuli hisoblanuvchi Uyg‘onish davrining gumanistik madaniyatini va Gadamerning «savol-javob metodi»ni esga olmaslik mumkin emas

E’TIBORIN GIZ UCHUN RAHMAT!

O'xshashlar

Ilmiy tadqiqotda – sinergetika muammosi

Pedagogik tadqiqotlarda ijodning namoyon bo‘lishi. Ilmiy tadqiqotda ratsionallik va irratsionallik

Ilmiy tadqiqotlarni prognozlashtirish. Ilmiy bashorat uning ilmiy tadqiqotdagi o‘rni

Empirik sotsiologik tadqiqotlarni tashkil etish va metodlari

Deviant xulq-atvor muammosini o’rganish sotsiologiyasidan ilmiy yo’nalish sifatida