logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Qishloq va o'rmon xo'jaligi
  4. Sutni qayta ishlash va sut mahsulotlari ishlab chiqarish texnologiyasi

Sutni qayta ishlash va sut mahsulotlari ishlab chiqarish texnologiyasi

Yuklangan vaqt:

26.01.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

4979.5048828125 KB
Ko'chirib olish
Sutni qayta ishlash va sut mahsulotlari ishlab chiqarish texnologiyasi R E J A : 1 . S U T M A H S U L O T L A R I I S H L A B C H I Q A R I S H K O R X O N A L A R I . 2 . S U T G A I S H L O V B E R I S H VA S A Q L A S H . 3 . S U T N I N G K I M Y O V I Y TA R K I B I VA S U T I S H L A B C H I Q A R I S H T E X N O L O G I YA S I • Sut – juda qimmatli oziq-ovqat mahsuloti xisoblanadi. U dispers muxit (plazma, qaysikim bunda mineral tuz va sut qandi erigan xolda bo‘ladi), kolloid faza (oqsil va tuzlar) va kichik dispers faza (sut yog‘i) dan tashkil topgan. • Sut tarkibida o‘rtacha 3,8 % sut yog‘i; 4,7 % sut qandi; 3,3 % oqsil; 0,7 % mineral moddalar va 87,5 % suv uchraydi . • Bolalarning sog‘lom bo‘lishi, ularning aqliy va jismoniy jixatdan rivojlanishi uchun sut va sut mahsulotlarining ahamiyati ulkan ekanligini shifokorlar va olimlar ilmiy jixatdan isbotlagan. Shuning uchun yosh avlodni bunday mahsulotlar bilan ta’minlash ularning kuchli va aqlan sog‘lom bo‘lib o‘sib, mamlakatimiz taraqqiyotiga ishtirok etishiga qaratilgan muxim vosita deb qarash mumkin. • Sigirni sog‘ish • Sigirlar kunda ikki yoki uch marta sog‘iladi. Sog‘ishdan oldin quyidagi sanitariya talablariga rioya qilish kerak: • -  qo‘lni sovun bilan yaxshilab yuvish; • -  toza oq xalat kiyish; • -  sigir yelinlarini issiq suv (40 0 S) bilan yuvish va sochiq bilan artish; • -  yelinlarni 35-40 sekund davomida uqalash. Sutni qabul qilish va unga dastlabki ishlov berish  Yuqori sifatli xom sutdan yuqori navli sut mahsulotlari ishlab chiqarish mumkin.  Sifatli xom sut deb sutning qayta ishlashga layoqatliligini aniqlovchi kimyoviy tarkibi, fizik-kimyoviy va mikrobiologik ko‘rsatkichlar majmuasiga aytiladi.  Qabul qilib olingan sutga ishlov beriladi. Sutga ishlov berish quyidagi jarayonlarni o‘z ichiga oladi: qabul qilish, tozalash, issiqlik ishlov berish, sovutish, qadoklash va ma’lum muddatda saqlash.  Sutni qabul qilishda standart talabiga javob beruvchi kimyoviy ko‘rsatkichlari va miqdori xisobga olinadi. Sut tarkibidagi chiqindilardan tozalash maqsadida fil’trlanadi. Tozalash uchun xar xil fil’trlardan foydalaniladi: paxtali fil’tr, disklar, doka, sintetik materiallar, metalli elak va boshqalar. Mikroorganizmlarning ko‘payishini to‘xtatish maqsadida tozalangan sut tezda sovutiladi. Kichik korxonalarda sutni sovutish uchun suvdan foydalaniladi. Keyingi paytda sutni sovutish uchun plastinkali sovutgichlar qo‘llaniladi. Kislotaliligi 19-20 0 T bo‘lgan sut ma’lum muddat (6 soat) saqlanishi mumkin. Bunday xolda sutga issiqlik ishlov beriladi. Sutga issiqlik ishlov berish 76 0 C xaroratda 15-20 sekund davomida olib boriladi. Issiqlik ishlov berilgach, sut plastinkali sovutgich jixozida 4-6 0 C xaroratgacha tezda sovutiladi. • SOVUTILGAN VA XARORATI 10 0 C DAN OSHMAGAN SUT YIRIK SUT ISHLAB CHIQARISH KORXONALARIGA FLYAGALAR YOKI TSISTERNALARDA YUBORILADI. • SUTNI QABUL QILISHDA STANDART TALABLARIGA RIOYA QILINADI. “SIGIR SUTI, SOTIB OLISH PAYTIDAGI TALABLAR” STANDARTIGA KO‘RA SUT QABUL QILIB OLINADI. BU STANDART TALABIGA KO‘RA SIGIR SUTI SOG‘LOM SIGIRDAN SOG‘IB OLINGAN, SOG‘GANDAN SO‘NG 2 SOAT ORASIDA 20 0C XARORATGACHA SOVUTILIB FIL’TRLANGAN BO‘LISHI KERAK. SUTNI QABUL QILISH VAQTIDA SUTNING XARORATI 10 0 C DAN OSHMAGAN BO‘LISHI LOZIM. • TASHQI KO‘RINISHI VA KONSISTENTSIYASI JIXATIDAN SUT BIR JINSLI SUYUQLIK, RANGI SARG‘ISHROQ-OQ, CHO‘KMASIZ, ZICHLIGI 1027 KG/M3 GA TENG BO‘LISHI KERAK. • FIZIK-KIMYOVIY VA MIKROBIOLOGIK KO‘RSATKICHLARIGA QARAB SUT UCH NAVGA: OLIY, BIRINCHI VA IKKINCHI NAVLARGA BO‘LINADI. Sutning fizik-kimyoviy ko‘rsatkichlari   Ko‘rsatkichlar   Navlar uchun miqdori Oliy 1 2 Kislotaligi, 0 T 16-18 16-18 16-20 Etalon bo‘yicha tozaliligi 1 1 2 Bakterial obsemenennost’, mg/sm3 300 gacha 300 dan 500 gacha 500 dan 4000 gacha Somatik xujayralar miqdori, mg/sm3 1000 1000 1000 Sutni tozalash sharoiti va usullari Qabul qilingan sut tabiiy chiqindilar (mikroorganizmlar) va mexanik iflosliklardan yo‘qotish maqsadida tozalanadi. Bunday tozalash og‘irlik kuchi yoki bosim va markazdan qochma kuchlar yordamida xarakatlanuvchi separator-sut tozalash jixozlarida olib boriladi. Fil’trlash paytida sut metall va matodan tayyorlangan fil’tr to‘siqlarining qarshiligiga dosh berishi kerak. Suyuqlik fil’tr to‘siqlaridan o‘tgach, bu to‘siqlarida sut tarkibida bo‘lgan chiqindilar ushlab qolinadi. Shuning uchun xar 15-20 minutdan so‘ng fil’trdagi chiqindilar ajratib olinadi. Sutni mexanik chiqindilardan tozalash uchun bosim ostida ishlaydigan sut tozalash apparatlari qo‘llaniladi. Sutning qanchalik effektli tozalanishi shu bosimga bog‘lik bo‘ladi. Tozalash jixoziga sut 2×105 Pa bosimda kelib tushadi. SUT TARKIBIDA SUT PLAZMASI VA BEGONA CHIQINDI ZARRACHALARI BO‘LADI. MANA SHU ZARRACHALAR ZICHLIGI ORASIDAGI FARQ XISOBIDAN BU JIXOZLARDA SUTNI TOZALASH AMALGA OSHIRILADI. BEGONA CHIQINDILARNING ZICHLIGI SUT PLAZMASIGA QARAGANDA KATTA, SHUNING UCHUN ULAR MARKAZDAN QOCHMA KUCH TA’SIRIDA BARABAN DEVORIGA KELIB TUSHADI. SEPARATOR – SUT TOZALASH JIXOZIDA SUTNI TOZALASH QUYIDAGICHA OLIB BORILADI. TOZALASH UCHUN KELTIRILGAN SUT JIXOZNING MARKAZIY TRUBASI ORQALI LIKOPCHA USHLAGICHGA KELIB TUSHADI. SO‘NGRA SUT LIKOPCHA USHLAGICH VA LIKOPCHALAR ORALIG‘IDAGI BO‘SHLIQDAN O‘TADI VA LIKOPCHALAR ORQALI YUQORIGA KO‘TARILADI XAMDA BARABAN QOPQOG‘IDAGI TESHIKDAN CHIQADI. SUTNI TOZALASH JARAYONI LIKOPCHA USHLAGICHDA BOSHLANIB LIKOPCHALAR ORASIDAGI BO‘SHLIQLARDA TUGAYDI. BU JIXOZLARDA SUTDAGI MEXANIK CHIQINDILARNING YANADA KO‘PROQ CHO‘KMAGA TUSHIRISH UCHUN SUT 30-45 0 C XARORATDA TOZALANADI XOZIRGI PAYTDA SUTNING UZLUKSIZ ISITIB BERUVCHI PLASTINKALI ISITGICHLAR QO‘LLANILADI. • Sutni sovutish. • Korxonaga kelib tushgan sut xarorati 100 0 C gacha bo‘ladi. Yangi sog‘ilgan sut tarkibida aloxida bir bakteritsid moddalar bo‘ladiki, bu moddalar faqatgina sut tarkibidagi bakteriyalar faoliyatini to‘xtatib qolmasdan, balki ularni yo‘qotadi. Lekin bunday bakteritsid moddalar yuqori xaroratga chidamsiz bo‘ladi. Agar sut tezda sovutilmasa ular oson yo‘qoladi. Natijada sovutilmagan sutda uni achitishga olib keluvchi mikroorganizmlar tez ko‘payadi. Shuning uchun korxonaga keltirilgan sutni sovutish maqsadga muvofiqdir. • 320 0 C xaroratda 10 soat ichida sutning kislotaliligi 2,8 baravar oshadi va bundagi bakteriyalar soni shuncha ko‘payadi. Xarorati 120 0 C gacha sovutilgan sutda 10 soat davomida kislotalilik va bakteriyalar soni o‘zgarmaydi. • Saqlash paytida sut sifati pasayishining oldini olish maqsadida u 4-5 0 C xaroratgacha tezda sovutiladi. • Sutni sovutish uchun plastinkali sovutgich qo‘llaniladi. • Bunda sovutuvchi sifatida suv, tuzli eritma yoki sovuq suv ishlatiladi. Sutni separatlash Qabul qilingan sut tarkibidagi yog‘ miqdoriga qarab xar xil bo‘ladi. Sut o‘ta yog‘li, o‘rtacha yog‘li yoki yog‘ siz bo‘lishi mumkin. Sut tarkibidagi yog‘ miqdorini me’yorlashtirish maqsadida unga mexanik ishlov beriladi. Ya’ni sut tarkibidagi yog‘ni ajratib olish uchun separatordan o‘tkaziladi va yog‘ sharchalarni yanada kichik zarrachalarga parchalash maqsadida gomogenizatsiyalanadi. Separatlash-bu sutni zichligi turlicha bo‘lgan ikki yuqori yog‘li (qaymoq) va yog‘i past (yog‘ siz sut) fraktsiyalarga ajratish demakdir. Sutni separatlash separator - qaymoq ajratuvchi jixozida olib boriladi. Sut 45-50 0 C xaroratda separatlanadi. Separator barabanining aylanishi natijasida xosil bo‘lgan markazdan qochma kuch ta’siri ostida sut plazmasidan yog‘lar ajralib chiqadi. Maxsus mexanizm yordamida ajratilgan qaymoq va yog‘ sizlantirilgan sut separatordan chiqariladi.  Separatordagi sutning qaymoq va yog‘ sizlantirilgan sutga bo‘linish usullari Sutni yog‘ sizlantirish darajasi bir qator faktorlarga bog‘lik bo‘ladi. Bular:  1. Sutning tozaliligi va yangi bo‘lishi. Sut tarkibida mexanik chiqindilar qancha kam va kislotaliligi qancha past bo‘lsa, shuncha separator yaxshi ishlaydi. Sut tarkibida bunday chiqindilarning bo‘lishi sutni yog‘sizlantirish darajasini pasaytiradi.  2. Yog‘ sharchalarining o‘lchami. Sut tarkibida yog‘ sharchalari qancha ko‘p bo‘lsa, undan shuncha ko‘p qaymoq ajratib olinadi.  Sutdagi yog‘ sharchalarining o‘lchami juda kichik bo‘lishi kerak. Yog‘ sharchalarining ulchami 1 nm ga yaqin bo‘lsa, bunday sutdan qaymoq ajratib bo‘lmaydi. 3. Sut xarorati. Separatlash uchun optimal xarorat 45-50 0 C xisoblanadi. Xaroratning pasayishi sutdagi yog‘ sharchalarining separatlab ajralib olish yomonlashadi. Chunki separatlanuvchi sutning qovushqoqligi tez ko‘tariladi. Natijada likopchalar orasidagi bo‘shliqda qarshilik kuchining oshishiga olib keladi. Bu esa yog‘ sharchalari xarakatiga to‘sqinlik qiladi va sutni yog‘sizlantirish darajasining pasayishiga olib keladi. 4. Barabanning chastota aylanishlar soni -separator barabanining chastota aylanishlar soninig o‘zgarishi, ya’ni pasayishi sutni separatlash effekti ko‘rsatgichining kamayishiga olib keladi. Barabanning chastota aylanishi bir xilda bo‘lishi kerak. 5. Sut takibidagi yog‘ miqdori -sut tarkibida qancha yog‘ ko‘p bo‘lsa, separatlash natijasida shuncha ko‘p qaymoq ajratib olinadi. Sutni gomogenlash • Gomogenizatsiyalash-bu sut tarkibidagi yog‘ sharchalarni yanada kichik zarrachalarga parchalash demakdir. • 12,5-15 MPa bosim ostida sut plunjer nasos yordamida nagnetatelli kameraga tushadi. Klapan sal ochiladi va sut klapan bilan bo‘shliq orasidan o‘tadi. Mana shu bo‘shliqdan o‘tish paytida sutdagi o‘lchami 5-10 mkm bo‘lgan yog‘ sharchalari parchalanadi. Sut 60 0 C xaroratda gomogenizatsiyalanadi. Yog‘ sharchalarining parchalanish darajasi bilan sutning xarorati orasidagi bog‘liqlik quyidagi jadvalda keltirilgan. Yog‘ sharchalari diametri, mkm Gomogenizatsiyalash xaroratida yog‘ sharchalari miqdori Yog‘ sharchalari diametri, mkm Gomogenizatsiyalash xaroratida yog‘ sharchalari miqdori 20 0 C 40 0 C 65 0 C 20 0 C 40 0 C 65 0 C 0-1 2 2 4 3-4 30 25 12 1-2 29 37 75 4-5 16 15 0 2-3 23 21 9 5-6 0 0 0 SUTNI PASTERLASH. • PASTERLASH – BU SUTNI QAYNASH XARORATIDAN PAST XARORATDA ISITISH DEMAKDIR. SUT 65-95 0 C XARORATDA 15-20 SEKUNDDAN 30 MINUTGACHA PASTERLANADI. SUTNI PASTERLASH UCHUN REZERVUARLI, TRUBALI VA PLASTINKALI PASTERIZATORLAR QO‘LLANILADI. • XARORATI 8-10 0 C BO‘LGAN XOM SUT (1)VA(2) NASOSLAR YORDAMIDA TRUBALI PASTERIZATOR JIXOZINING PASTKI TSILINDRIGA YUBORILADI. PASTKI TSILINDRDA SUT XARORATI 50 0 S BO‘LGUNCHA BUG‘ BILAN ISITILADI. ISIGAN SUT PASTERIZATOR JIXOZINING YUQORI TSILINDRLARIGA KELIB TUSHADI. BUNDA SUT XARORATI 50 0 C-90 0 C BO‘LGUNCHA BUG‘ BILAN ISITILADI VA APPARATDAN PASTERLANGAN XOLDA CHIQARILADI. • SUTGA ISSIQLIK ISHLOV BERISHDA FAQATGINA PASTERLASH VA STERILLASH EMAS, BALKI DEZODORATSIYA JARAYONI OLIB BORILADI. BIZ BILAMIZKI, SUT TARKIBIDA OQSIL, YOG‘, UGLEVOD VA MINERAL MODDALARDAN TASHQARI UCHUVCHAN MODDALAR VA GAZLAR MAVJUD. BUNDAY MODDALAR VA GAZLAR SUTNING TA’M VA XIDINI YOMONLASHTIRADI. BUNDAN TASHQARI SAQLASH JARAYONIDA SUT TARKIBIDAGI KISLOROD UNDAGI YOG‘ SHARCHALARINING OKSIDLANISHIGA VA VITAMINLARNING BUZILISHIGA OLIB KELADI. SUTNING MANA SHU ORGANOLEPTIK KO‘RSATKICHLARINI YAXSHILASH MAQSADIDA SUT PASTERLASHDAN TASHQARI DEZODORATSIYAGA UCHRAYDI. DEZODORATSIYA VAKUUM – DEZODORATSION USTANOV KALARDA 65-70 0 S XARORATDA 0,04-0,06 MPA BOSIM OSTIDA 4-5 SEKUND DAVOMIDA OLIB BORILADI. BUNDAY SHAROITDA SUT QAYNAYDI VA SUTDAN CHIQQAN BUG‘ BILAN BIRGA CHIQQAN KERAKSIZ GAZ VA UCHUVCHAN MODDALAR YO‘QOTILADI. Sutni sterillash. Sterillash – sut tarkibidagi barcha sporali mikroorganizmlarni yo‘qotish maqsadida unga 100 0 C dan yuqori xaroratda issiqlik ishlov berish demakdir. Sutni sterillashning quyidagi rejimlari qo‘llaniladi. -  118 0 C xaroratda 15-20 minut davomida avtoklavlarda shisha idishda qadoqlangan sutni sterillash. -  120 0 C xaroratda 15-20 minut davomida uzluksiz xarakatlanuvchi sterillizatorlarda shisha idishga qadoqlangan sutni sterillash. -  140-145 0 C xaroratda 3-4 sekund saqlab, so‘ngra 20 0 C xaroratgacha sovutib qog‘oz xaltachalarga quyib qadoqlash. Yoki boshqacha qilib aytganda ultrasterillash. • Sutni qadoqlash • Tozalangan, me’yorlashtirilgan va gomogenizatsiyalanib pasterlangan sut oxirgi jarayon qadoqlashga yuboriladi. Pasterlangan sut shisha idishlarda, qog‘oz xaltachalarda, polietilen xaltachalarda 0,25;0,5;1 litrli qilib chiqariladi. Pasterlangan sutni kichik xajmdagi idishlarda qadoqlash avtomat liniyalarda olib boriladi. • Xozirgi paytda sutni polietilen va qog‘ozli xaltachalarda qadoqlash juda keng qo‘llanilmoqda. Bunday xaltalarni qo‘llash juda qulay bo‘lib, ular murakkab yuvish jarayonini talab etmaydi va ularni tashish ancha yengil xisoblanadi. • Qog‘oz xaltachalarda sutni qadoqlash AP1-N va AP2-N markali avtomat jixozlarda olib boriladi. Bunday avtomat jixozlarning quvvati soatiga 3000-9000 ta xaltachani qadoqlashdan iborat. • Qadoqlangan sut xarorati 80 0 C va xavosining nisbiy namligi 85-90 % bo‘lgan sovutgichlarda 18 soatgacha saqlanishi mumkin. • Tayyorlangan mahsulot texnologik va mikrobiologik nazoratdan o‘tkaziladi. Standart talabiga ko‘ra pasterlangan sutning ta’m va xidi yangi sog‘ilgan sutni 210 T dan yuqori va tozalik darajasi esa birinchi guruxdan past bo‘lmasligi kerak. Sutning kimyoviy tarkibi  Bundan tashqari sut tarkibida fosfatidlar - 0,05%; sterinlar – 0,03%; noorganik moddalar – 0,65 %; organik kislotalar – 0,3%; mikroelementlar: mis – 0,4%; temir – 0,5%; yod – 0,05%; marganets – 0,06%; mineral moddalar (SaO, MgO, Na 2 O, K 2 O, Fe 2 O 3 , R 2 O 5 , CI, SO 3 ) xam bor. Sutning tarkibiy qismi O‘rtacha miqdori, % Suv 87,5 Sut yog‘i 3,7 Oqsil moddalari 3,3 Shu bilan birga:   Kazein 2,7 Al’bumin 0,5 Globulin 0,1 Sut qandi 4,7 Mineral moddalar 0,7 Sut yog‘i Sutning zang qimmatli tarkibiy qismi bo‘lib, u asosan yog‘ kislotalaridan tashkil topgan. Sut yog‘ida 60 dan ortiq asosiy va ikkinchi darajali yog‘ kislotalari mavjud. Sutda quyidagi lipidlar uchraydi: sut yog‘i, fosfatidlar, sterinlar va glikolipidlar. Sut yog‘i triglitseridlarida uchraydigan asosiy kislotalarga pal’mitin, miristin, olein va stearin kislotalari kiradi. Sut yog‘i 27-35 0 C xaroratda eriydi, 17-21 0 C esa qotadi. Bunday moddalar turli xil almashinuvlarda aktiv ishtirok etadi. Kapron va kapril kislotalari organizmning infektsiyaga qarshiligini oshiradi. Boshqa ozuqaviy mahsulotlarga qaraganda sut yog‘i juda yuqori kaloriyali xisoblanadi. Sutning suvli qismida sut yog‘i erimaydi, balki oqsilli qobiq bilan o‘ralgan yog‘ sharchalari (juda kichik tomchi) shaklida bo‘ladi.  Sut oqsili - inson xayoti uchun zarur bo‘lgan barcha aminokislotalar dan tashkil topgan. Bu aminokislotalar juda to‘laqimmatli xisoblanadi. Oqsil sutdagi umumiy quruq moddalarning to‘rtdan bir qismini va quruq yog‘sizlantirilgan moddalarning uchdan bir qismini tashkil etadi. Sutda xammasi bo‘lib 16 ga yaqin xar xil oqsil moddalari uchraydi.  Bir litr sut yoki undan tayyorlangan sut-achitqi mahsulotlari (kefir, ryajenka, suzma) insonning aminokislotalarga bo‘lgan kunlik extiyojining deyarli yarmisini qondiradi.  Sut oqsili tarkibiga kazein (80 %), al’bumin (15 %) va globulin (5 %) kiradi. Bunday oqsillar xolatiga ko‘ra turlichadir. Kazein sutga oq rang beradi; al’bumin va globulin eritma xolatida uchraydi. Sutdagi kazeinni kuchsiz kislota ta’sir ettirib olinsa, al’bumin va globulin qizitish orqali olinadi. Kazeindan suzma va ko‘pgina turli xil pishloqlar tayyorlanadi. Al’bumin va globulin esa inson organizmiga sut bilan birga tushadi. • Sut qandi ( laktoza ) - disaxarid xisoblanadi. Sut tarkibida erigan xolda uchraydi. Sut-achitqi bakteriyalari ta’sirida parchalanib sut kislotasini xosil qiladi. Achitqi ta’sirida undan oxirgi mahsulot spirt va karbonat angidridi paydo bo‘ladi. Laktoza glyukoza va galaktoza qoldiqlaridan iborat. Shuning uchun u gidrolizlanganda glyukoza va galaktozaga parchalanadi. Sut qandi suvda yaxshi eriydi. Xarorat ko‘tarilishi bilan uning erish xossasi ortadi. Sut qandi mikroorganizmlar bilan birga sutning va sut mahsulotlarining achishiga sharoit yaratadi, natijada sut kislotasi xosil bo‘ladi. Vitaminlar . Yangi sog‘ilgan sut tarkibida to‘la qimmatli vitaminlarning barchasi mavjud. Sutda 30 ga yaqin vitamin bor. Aynan shu sut mahsulotlar inson organizmini vitaminlar bilan ta’minlab turadi. Agar organizmda vitaminlar yetishmasa, moddalar almashinuv jarayoni buziladi va organizm kasallanadi. Vitamin “A” (retinol) ko‘rish quvvati, organizmning o‘sishi, teri ustining me’yorda saqlanishi uchun zarur xisoblanadi. 1 kg sut tarkibida 0,2 dan 10 mggacha “A” vitamini bo‘lib, sutni 85 0 S haroratgacha qizdirilganda uning miqdori 25% ga kamayadi. Vitamin “B1” (tiamin) - suvda eruvchan. Insonning bu vitaminga bo‘lgan bir kunlik extiyoji 2-3 mg ni tashkil etadi. Bu vitaminning yetishmasligi asab sistemasi faoliyatining buzilishiga, aqliy charchash xolatining ko‘tarilishiga va asab kasalligining paydo bo‘lishiga olib keladi. Bundan tashqari yurakning bir me’yorda ishlashi buziladi.  Vitamin “B2” (riboflavin) - suvda eruvchan. Insonning bu vitaminga bo‘lgan bir kunlik extiyoji 2-3 mg ni tashkil etadi. Vitamin “B2” ning yetishmasligi yog‘lar almashinuvi va oqsil xosil bo‘lishining buzilishiga olib keladi. Bundan tashqari, ko‘z og‘rishi, vaznning kamayishi, tez charchash xolatining boshlanishi, kamqonlik va jaroxatning sekin tuzalishiga sabab bo‘ladi. Bolalarda “B2” vitamini yetishmasa o‘sishi to‘xtaydi. 1 kg sut tarkibida “B2” vitamini 0,8-1,8 mg miqdorda bo‘ladi. Issiqlik ta’sir etganda bu vitamin o‘zgarmay saqlanadi.  Vitamin “B3” (pantoten kislotasi). Vitamin “B3” suvda eruvchan vitaminlar guruxiga kiradi. Insonning bu vitaminga bo‘lgan bir kunlik extiyoji 5-10 mg ni tashkil etadi. Vitamin “B3” mikroorganizmlar yordamida qisman sintezlanadi. Bu vitaminning yetishmasligi ovqatdagi oqsillar, uglevodlar va yog‘lardan foydalanish qobiliyatini pasaytiradi. Yurak kasalligiga olib keladi. Oshqozonda og‘riq boshlanib, oshqozon va ichak faoliyati buziladi. 1 kg sut 1,8-4,4 mg “B3” vitaminini saqlaydi.  “ B9” vitamini (folievaya kislotasi). Suvda eruvchan. Insonning “B9” vitaminiga bo‘lgan bir kunlik extiyoji 0,5-1 mg. 1 kg sut tarkibida 0,4-0,7 mg gacha “B9” vitamini bo‘ladi.  Vitamin “B12” (kobalamin). Suvda eruvchan. 1 kg sut tarkibida 0,3-0,7 mg kobolamin bo‘lib, insonning bu vitaminga bo‘lgan kunlik extiyoji 0,025-0,005 ml. Vitamin “B12” ning yetishmasligi asab sistemasining buzilishiga, jigar va oshqozon osti bezining kasallanishiga, kamqonlikka olib keladi. Sut ishlab chiqarish texnologiyasi  Sut keng assortimentda ishlab chiqariladi. Ular bir-biridan kimyoviy tarkibi va issiqlik ishlov berilishi bilan  farqlanadi. Ular quyidagilar:  1.      Pasterlangan sut  2.      Sterillangan sut  3.      Qaynatib pishirilgan sut. Tarkibidagi yog‘ miqdori 4,5-6 % tashkil qilgan tabiiy sut  4.      Me’yorlashtirilgan sut, ya’ni tarkibidagi yog‘ miqdori sutni yog‘sizlantirish yoki qaymoq qo‘shish yo‘li bilan 3,2 % yetkazilgan sut  5.      Qayta tiklangan sut. Bu sut quruq sutdan tayyorlanadi. Quruq sut suvda eritiladi va oqsillar bo‘kishi uchun ma’lum muddat saqlanadi. So‘ngra dag‘al fil’trlab olinadi.  6.      Yog‘li sut – tarkibidagi yog‘ miqdorini qaymoq qo‘shish yo‘li bilan 6 % ga yetkazib tayyorlanadi.  7.      Yog‘sizlantirilgan sut qaymog‘i olinmagan tabiiy sutni separatordan o‘tkazib yog‘i to‘la olingan sut.  8.      Oqsilli sut. Qaymog‘i olinmagan sutga quruq yoki quyultirilgan sut qo‘shib tayyorlanadi. Uning tarkibida oqsil oddiy tabiiy sutga nisbatan sezilarli darajada bo‘ladi.  9.      Vitaminlashtirilgan sut. Qaymog‘i olinmagan sutga vitaminlar qo‘shib tayyorlanadi.  10.  Kakao yoki kofeli sut. Tarkibiga 2,5 % kakao yoki 2 % kofe qo‘shib tayyorlangan sut.    Sut ishlab chiqarish uchun quyidagi texnologik jarayonlar olib boriladi: sutni qabul qilish, uni tozalash, sovutish, me’yorlashtirish, gomogenizatsiyalash, pasterlash va qadoqlash. E‘TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT

O'xshashlar

Qishloq xo’jaligining ishlab chiqarish infratuzilmasi va undan foydalanish samaradorligi
Respublika agrosanoat majmuasi va uni rivojlantirish imkoniyatlari
Muqobil yonilg‘ilarni ishlab chiqarish va ulardan qishloq xo‘jaligi texnikalarida foydalanish istiqbollari
Qishloq xo’jaligi hayvonlari haqida
Suptropik ekin mahsulotlarini eksportga tayyorlash