Almashlab ekish 2 - Qishloq va o'rmon xo'jaligi - Slaydlar

Almashlab ekish 2

Yuklangan vaqt:

08.02.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

6963 KB

Ko'chirib olish

• M А VZU: А lmashlab ekish Reja: • 1. А lmashlab ekish va uning ahamiyati. • 2. А lmashlab ekish turlari. • 3. А lmashlab ekish rotatsiyasi va tizimlari.

• А lmashlab ekish ahamiyati • Qishloq xoʼjalik ekinlarini xoʼjalik hududida yillar davomida dalalar boʼyicha ilmiy asosda navbatlab ekishga almashlab ekish deyiladi. • А lmashlab ekish dalalarda oʼtkaziladigan barcha agrotexnik tadbirlarning asosi hisoblanadi. U toʼgʼri tashkil etilganda tuproq unumdorligi va ekinlar hosildorligini oshirishni, tuproq eroziyasiga qarshi kurashishni, begona oʼtlar, zararkunanda hamda kasalliklarning keskin kamayishini taʼminlaydi.

Almashlab ekishning ahamiyatiTuproq unumdorli gini oshiradi Tuproqni chirindiga boyitadi Y em – xashak bazasini mustahkamlaydi Ekin maydonlarini kasalliklardan tozalaydi A grotexnik tadbirlarning samarasini oshiradi Yerning meliorativ holatini yaxshilaydi О‘simlik uchun qulay sharoit yaratadi H osil sifatini yaxshilaydiTuproqni eroziyadan muhofaza etadi

Almashlab ekishni qo’llashdan maqsad Almashlab ekish deb ekin turlari va shudgorning almashlab ekish dalalari bо‘yicha ma’lum vaqt davomida ilmiy asoslangan ketma – ketlikda almashinib turishiga aytiladi. Almashlab ekish dehqonchilikni jadallashtirishda katta ahamiyati ega. Almashlab ekish barcha agrotexnik tadbirlarning asosini tashkil etadi va ular bilan uzviy bog‘liq bо‘ladi. Almashlab ekish agrotexnika tadbirlarining, agrotexnika tadbirlari esa almashlab ekishning samarasini oshiradi.

A lmashl ab ekish turlari Y em-xashak yetishtirish almashlab ekish M axsus almashlab ekishDala almashla b ekish

• Surunkali ekish va monokultura • Bir dalaning oʼzida bitta ekinning uzoq vaqt ekilishi surunkasiga ekish deyiladi. • Xoʼjalik maydonining koʼp qismida uzoq vaqt bitta ekin ekilishi monokul ь tura deyiladi. • Surunkasiga bir xil ekin ekilishi oziq elementlarini bir tomonlama kamayishigi sabab boʼladi. • Shu ekinga moslashgan begona oʼtlar, hashoratlar va kasalliklar koʼpayishiga olib keladi. • Tajriba maʼlumotlariga koʼra surunkasiga gʼoʼza ekilgan yerda vilt kasali 40-50% ni, almashlab ekilgan dalada esa - 9% ni tashkil qilgan.

• Maʼlumki , turli ekinlarning ildizi tuproqda turlicha rivojlanadi. • Shu tufayli ekinlar yerdan oziq elementlarini har xil oʼzlashtiradi. • Masalan, gʼalla ekinlari tuproqdan koʼp miqdorda fosfor, ildiz mevalilar esa kaliyni, dukkaklilar fosfor va kaliyni, gʼoʼza esa azot va fosforni koʼp oʼzlashtiradi. • Shu tufayli tuproqda surunkali bir xil ekin ekish oqibatida oziq moddalarning bir tomonlama kamayish jarayoni sodir boʼladi. • Bunday jarayon surunkali davom etishi natijasida tuproq unumdorligi keskin pasayadi.

Har xil ekinlarni oziq elementlarni oʼzlashtirishi Gʼalla ekinlari Ildiz mevalilar Dukkak- lilar Texnik ekinlar Koʼp miqdorda fosforni Kaliyni Fosfor va kaliyni А zot va fosforni

АА lmashlab ekishning begona oʼtlargalmashlab ekishning begona oʼtlarga oʼgʼitlar samaradorligiga va oʼgʼitlar samaradorligiga va oʼzlashtirilayotgan suvga taʼsirioʼzlashtirilayotgan suvga taʼsiri Begona oʼtlar miqdori 30-50% gacha kamayadi Oʼgʼitlar samaradorligi 30-40% oshadi Suv 10-25% gacha gektarda tejaladi

• А lmashlab ekish dalalaridagi koʼp yillik yem-xashak ekinlari taʼsirida sizot suvlar sathi pasayadi, • tuproqda botqoqlanish va shoʼrlanish jarayoni - yaʼni tuz toʼplanishi kamayadi. • Oqibatda ekinlarning hosildorligi 10-35% gacha oshadi

Respublikamizning sugʼoriladigan yerlarida qoʼllaniladigan almashlab ekish turlari. • 1. Dalali almashlab ekish (don va texnika ekinlarini yetishtirishga moʼljallangan). • 2.Em-xashak almashlab ekish (asosan yem-xashak ekinlari yetishtirish uchun moʼljallangan). • 3.Maxsus almashlab ekish (sabzavot, poliz, kartoshka, sholi, ekinlar kasalligini oldini olish va qarshi kurashga, tuproq muhofazasiga va melioratsiyasiga moʼljallangan).

Dalalarni navbatlab joylashtirish • Lalmikor sharoitda don-shudgor almashlab ekish qoʼllaniladi. • А lmashlab ekishda ekinlar maʼlum dalalarda navbatlanish tartibi boʼyicha joylashtiriladi, bunda dalalar soni 2-4 dan 10-12 tagacha boʼladi. • Masalan 10 dalali almashlab ekish boʼlsa dalalar 10 taga boʼlib ekinlar unda navbat bilan joylashtiriladi. • Bir qancha ekin ekiladigan almashlab ekish dalasiga dalalar toʼplami deyiladi.

• Oʼtmishdosh ekinning ahamiyati • А lmashlab ekishda oʼtmishdosh ekin muhim ahamiyatga ega. • Oʼtmishdosh ekin deb, muayyan dalada oldingi yillarda ekilgan ekin turlariga aytiladi. • Oʼtmishdosh ekinlarga qoʼllaniladigan agrotexnik tadbirlar (erni ishlash, parvarishlash, oʼgʼitlash, sugʼorish kabilar) undan keyin ekiladigan ekinlarni oʼsishi rivojlanishi va hosildorligiga katta taʼsir koʼrsatadi. • Shuning uchun dalalar tarixini bilish (yillar davomida ekilgan ekin turi, agrotexnikasi) muhim ahamiyatga ega. • Bu maʼlumotlar dala tarixi kitobida qayd qilib boriladi. • Sugʼoriladigan yerlarda barcha ekinlar uchun beda eng yaxshi oʼtmishdosh hisoblanadi. • Lalmikor sharoitda esa toza shudgor yaxshi oʼtmishdoshdir .

Rotatsiya deb nimaga aytiladi • Ekinlarni maʼlum bir navbat bilan belgilangan almashlab ekish sxemasiga koʼra har bir dalaga ekish uchun ketgan vaqtga almashlab ekish rotatsiyasi deyiladi. Rotatsiya soʼzi lotincha – rotatie- soʼzidan olingan boʼlib davra aylanishi degan maʼnoni bildiradi. • А lmashlab ekiladigan dalalar soni rotatsiya yillari soniga toʼgʼri keladi. • Ekinlarni rotatsiya davrida yillar va dalalar boʼyicha navbatma-navbat joylashtirish rejasi rotatsiya jadvali deb ataladi.

• Almashlab ekish sxemalari asosida rotatsiya jadvalini tuzish . • Almashlab ekishning har qaysi dalasida ma’lum vaqt davomida ekinlarni izchillik bilan navbatlab ekish rotatsiya deb ataladi. Odatda, almashlab ekish dalalar soni rotatsiya yillari soniga mos keladi. Bir rotatsiya davomida yillar va dalalar bо‘yicha ekinlarni navbatlash rejasi belgilanadigan jadval rotatsiya jadvali deb ataladi. Almashlab ekishda ekinlar nomi о‘rniga, unga kiradigan о‘simliklar guruhi, masalan, kuzgi, bahorgi g‘alla ekinlari va boshqa ekinlar kо‘rsatilishi mumkin, bu ekinlar guruhining rо‘yxati va ularni navbatlash almashlab ekish sxemasi deb ataladi. • Ekinlarni har yili yoki bir necha yil о‘tgach almashtirish mumkin. Masalan, g‘о‘za almashlab ekishda bitta dalaga surunkasiga bir necha yilgacha g‘о‘za ekiladi.

Tavsiya etiladigan almashlab ekish sxemalari О‘zbekistonning sug‘oriladigan tumanlari tuproq-iqlim sharoitiga qarab ikki mintaqa bо‘linadi. Birinchi mintaqa – bо‘z tuproqli, bu mintaqaning tuproqlari – tо‘q tusli tuproq, och bо‘z tuproq, о‘tloqi-bо‘z tuproq va о‘tloqi tuproqlardan iborat. a) bu mintaqada navbat bilan ekishning quyidagi sxemasi qо‘llanilishi mumkin: 1) 12 dalali (2: 6: 1: 3) almashlab ekish – bunda 9 ta dalaga g‘о‘za, 3 ta dalaga yem-xashak ekinlari ekiladi, paxtachilik 75% bо‘ladi. 2) 10 dalali (3: 7) almashlab ekish – bunda 7 ta dalaga g‘о‘za va 3 ta dalag em-xashak ekinlari ekiladi, paxtachilik 70% bо‘ladi.

Ikkinchi mintaqa – chо‘l mintaqasining tuproqlari taqir tuproq, taqir- о‘tloqi tuproq, о‘tloqi va sur-qо‘ng‘ir tusli tuproqlar: a) yuqori darajada madaniylashtirilgan, kam shо‘rlangan va qat’iy yuvilgan tuproqli yerlarda quyidagi sxemalar tavsiya etiladi: 1) 10 dalali (3:7 va 1:4:1:4) almashlab ekish. 2) 12 dalali (2:6:1:3) almashlab ekish. b) kam darajada madaniylashtirilgan, asosan о‘rtacha shо‘rlangan tuproqli yerlarda quyidagi sxemalarni qо‘llash mumkin: 1) 9 dalali almashlab ekish (3:6). 2) 10 dalali almashlab ekish (3:7). v) kuchli shо‘rlangan tuproqli yerlarda quyidagi sxema qо‘llaniladi: 1) 9 dalali almashlab ekish (3:6).

Тўққиз далали 1:2:1:2:1:2 алмашлаб экиш схемасининг ротация жадвали Йиллар Д А Л А Л А Л А Р I II III IV V VI VII VIII I Х 20 11 Д 1 F 1 Ғ 2 Д 2 F 3 F 4 Д 3 F 5 F 6 20 12 F 1 Ғ 2 Д 2 F 3 F 4 Д 3 F 5 F 6 Д 1 20 13 Ғ 2 Д 2 F 3 F 4 Д 3 F 5 F 6 Д 1 F 1 20 14 Д 2 F 3 F 4 Д 3 F 5 F 6 Д 1 F 1 Ғ 2 20 15 F 3 F 4 Д 3 F 5 F 6 Д 1 F 1 Ғ 2 Д 2 20 16 F 4 Д 3 F 5 F 6 Д 1 F 1 Ғ 2 Д 2 F 3 20 17 Д 3 F 5 F 6 Д 1 F 1 Ғ 2 Д 2 F 3 F 4 2018 F 5 F 6 Д 1 F 1 Ғ 2 Д 2 F 3 F 4 Д 3 20 19 F 6 Д 1 F 1 Ғ 2 Д 2 F 3 F 4 Д 3 F 5 • бу ерда • Д 1 ,2,3 - кузги донли экинлар; F 1 ,2,3,4,5,6 - ғўза

Dala tarixi kitobi • А lmashlab ekishni joriy etishdan davridan boshlab xoʼjalikda dala tarixi kitobi yuritiladi. Dala tarixi kitobida ekinlarni yillar davomida navbatlab ekilishi, tuproq unumdorligi va ekinlar hosildorligini oshirish boʼyicha tadbirlar qayd etiladi. Unda almashlab ekish soni, nomi, qabul qilingan ekinlarning navbatlanish tartibi, dalalarning kattaligi va almashlab ekish maydoni koʼrsatiladi. • Dala tarixi kitobida dalalarda oʼtkazilgan meliorativ tadbirlar; yer haydash muddati, chuqurligi; organik va mineral oʼgʼitlar turi, meʼyori, solish usullari va muddatlari; ekin navi, ekish usullari, meʼyori; ekinlarni parvarish qilish (qator oralariga ishlov berish, begona oʼtlarga, zararli organizmlarga qarshi kurash); hosilni yigʼishtirib olish muddati va usullari; gektaridan olingan hosil yozib boriladi. • Bulardan tashqari tuproq xususiyatlarining oʼzgarib borishi ham qayd qilinadi. Dala tarixi kitobini yuritish xoʼjalik agronomi zimmasiga yuklatiladi.

E’tiboringiz uchun raxmat!

O'xshashlar

Urug’ni ekish 2

Urug‘ni ekish

Almashlab ekishning tuproq unumdorligini oshirishdagi ahamiyati

Dehqonchilik tizimi va qonunlari

Sug’oriladigan yerlarni meliorativ holatini yaxshilash chora-tadbirlari