Xalq pedagogikasida tarbiya metodlari - Pedagogika - Slaydlar

Xalq pedagogikasida tarbiya metodlari

Yuklangan vaqt:

14.12.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

252.9140625 KB

Ko'chirib olish

Xalq pedagogikasida tarbiya metodlari

Reja. • Xalq Pedagogikasida Tarbiya Metodlari • Xalq Pedagogikasi Nima? • Tarbiya Metodlari

Xalq pedagogikasida tarbiya metodlari — bu xalqning tarixiy tajribasiga asoslangan va milliy an'analar, qadriyatlar, urf-odatlar bilan bog‘liq bo‘lgan tarbiya usullaridir. Ular xalqning tarbiyaviy tizimi, madaniyati, qadriyatlari, axloqiy normativlari va ijtimoiy hayoti bilan uzviy bog‘liq bo‘lib, asosan xalq orasida uzatilgan va o‘rganilgan amaliyotlardan kelib chiqqan. Xalq pedagogikasining tarbiya metodlari odatda tabiiy sharoitda, kundalik hayotda ishlatiladigan va ijtimoiy-madaniy, oilaviy va jamoaviy ta'lim shakllariga asoslangan.

Xalq pedagogikasidagi tarbiya metodlari shaxsni ijtimoiy hayotga tayyorlash, ularni axloqiy, ma'naviy va amaliy jihatdan yetuk shaxslar sifatida shakllantirishga qaratilgan. Bu metodlar faqat tarbiyalanuvchilarga axloqiy bilimlar berish bilan cheklanmay, balki ularni faol, vatanparvar, mehnatsevar va jamiyatga foydali fuqarolar sifatida tarbiyalashga xizmat qiladi.

Xalq pedagogikasida tarbiya metodlarining asosiy turlari:  Nimchalik va mashaqqatlar orqali tarbiya  Hikmatli so‘zlar va maqollar yordamida tarbiya  Ertak va rivoyatlar yordamida tarbiya  O‘rnak olish (Namuna ko‘rsatish)  Ayblash va jazo (Disiplin)  O‘yin va musobaqalar yordamida tarbiya  Qo‘llab-quvvatlash va ruhiy yordam  San'at va musiqaning tarbiyaviy ahamiyati

Nimchalik va mashaqqatlar orqali tarbiya :  Xalq pedagogikasida tarbiya jarayonida ko‘p hollarda mehnat va turmushning o‘ziga xos mashaqqatlari orqali odamlarni tarbiyalashga alohida e'tibor berilgan. Odamlarni mashaqqatlar, qiyinchiliklar va turmush sharoitlari orqali tarbiyalash, ularda sabr-toqat, mashaqqatlarga chidam, harorat va mehnatga qiziqishni shakllantirishga yordam beradi.  Masalan, qishloq joylarida mehnat tarbiyasi juda muhim o‘ringa ega bo‘lib, bola kichkinaligidan turli ishlarni bajara boshlaydi.

Hikmatli so‘zlar va maqollar yordamida tarbiya :  Xalq pedagogikasi asosan hikmatli so‘zlar, maqollar, naql va ertaklar orqali tarbiya metodlarini qo‘llaydi. Maqollar, hikmatlar va aforizmlar xalqning milliy tajribasini, axloqiy qadriyatlarini va turmush tarzini o‘z ichiga oladi. Ushbu hikmatli so‘zlar tarbiyalanuvchiga axloqiy fazilatlarni o‘rgatish, hayotdagi to‘g‘ri yo‘lni tanlashda yordam beradi.  Masalan, "Mehnat kishi uchun daryo kabi" yoki "Eshitgan so‘zga emas, ko‘rgan ishga qarang" kabi maqollar tarbiya jarayonida tez-tez qo‘llaniladi.

Ertak va rivoyatlar yordamida tarbiya :  Xalq pedagogikasida ertaklar va rivoyatlar bolalarga ahloqiy saboqlarni berishning samarali usulidir. Ertaklar, qadriyatlar va insoniy fazilatlar haqida bolalar uchun tushunarli tarzda hikoya qilinadi. Bular odatda personajlar yordamida yaxshilik va yomonlik, to‘g‘ri va noto‘g‘ri yo‘llarni ajratishga, kishining ijobiy fazilatlarini shakllantirishga yordam beradi.  Masalan, qahramon va yovuz kuchlar o‘rtasidagi kurashni tasvirlaydigan ertaklar orqali bolalarga halollik, mardlik, irodali bo‘lishni o‘rgatish mumkin.

O‘rnak olish (Namuna ko‘rsatish) :  Xalq pedagogikasida namuna ko‘rsatish tarbiyaviy metod sifatida muhim ahamiyatga ega. Kattalar, oiladagi ota-ona va jamoatdagi rahbarlar o‘z amaliyoti va xulq- atvori bilan o‘rnak bo‘lib, bolalarga axloqiy tarbiya berishda yordam beradilar.  Masalan, ota-onalar o‘zlarining mehnatsevarligi, halolligi, mehribonligi bilan bolalarga o‘zlarini tarbiyalashda yuksak axloqiy fazilatlarni namoyish qiladilar.

Ayblash va jazo (Disiplin) :  Xalq pedagogikasida ba'zan tarbiyaviy maqsadlar uchun ayblash va jazo berish metodlari ham qo‘llaniladi. Biroq, bu metod faqat muayyan shartlarda va to‘g‘ri tartibda qo‘llanilishi kerak. Jazo orqali bolalar xulq-atvoridagi xatolarni tuzatishga va to‘g‘ri yo‘lda davom etishga o‘rgatiladi. Biroq, bu metod ham haddan tashqari qo‘llanmasligi kerak, aks holda bolada salbiy hissiyotlar yuzaga kelishi mumkin.  Masalan, bolaga uning yomon xulq-atvori uchun kichik bir jazo berilishi mumkin, bu uning xato qilganini anglashiga yordam beradi.

O‘yin va musobaqalar yordamida tarbiya :  Xalq pedagogikasi o‘yinlardan ham tarbiyaviy metod sifatida foydalanadi. O‘yinlar bolalarga guruhda ishlashni, boshqa odamlar bilan hamkorlikni, to‘g‘ri qarorlar qabul qilishni va kurashishda qatnashishni o‘rgatadi. Bu metodlar orqali bolalar o‘zaro munosabatlarni o‘rganadilar, ijtimoiy ko‘nikmalarni rivojlantiradilar.  Masalan, jamoaviy o‘yinlar yoki musobaqalar orqali bolalar bir-birlariga yordam berishni, jamoaviy ishda faol bo‘lishni o‘rganadilar.

Qo‘llab-quvvatlash va ruhiy yordam :  Xalq pedagogikasida bolalar, o‘quvchilar yoki yoshlarni qo‘llab-quvvatlash, ularning o‘zini his qilishlariga yordam berish katta o‘rin tutadi. Ijtimoiy, madaniy va oilaviy aloqalar o‘rnatish, bolalarning hayotidagi muhim vazifalarni bajarishda yordam berish ular uchun ko‘proq motivatsiya yaratadi.  Masalan, ota-ona bolani yuqori natijalar va muvaffaqiyatlarga erishishga ilhomlantiradi, unga yo‘l- yo‘riq ko‘rsatadi.

San'at va musiqaning tarbiyaviy ahamiyati :  Xalq pedagogikasi san'at va musiqani tarbiya jarayonida keng qo‘llaydi. San'at orqali bolalar estetik dunyoqarashni rivojlantiradilar, musiqiy asarlar orqali axloqiy va ma'naviy qadriyatlarni o‘rganadilar. Xalqning musiqiy an'analari va xalq qo‘shiqlari bolalarni yaxshi xulq-atvorga o‘rgatish uchun samarali vosita hisoblanadi.

Xalq pedagogikasi — bu milliy an'analar, qadriyatlar, urf-odatlar va xalqning tarixiy tajribalariga asoslangan tarbiya tizimi bo‘lib, unda bola yoki yosh avlodni ijtimoiy hayotga tayyorlash, axloqiy fazilatlarni o‘rgatish, mehnatga, ota-onaga va jamiyatga nisbatan mas'uliyatni shakllantirishga qaratilgan usul va vositalar majmui mavjud. Xalq pedagogikasi xalqning tarbiyaviy tajribasini, madaniyatini, tilini, san'ati va ma'naviyatini o‘zida mujassam etgan bo‘lib, avloddan avlodga o'tgan qadriyatlarni tarbiyaviy jarayonlar orqali o‘zlashtiradi.

Xalq pedagogikasining asosiy xususiyatlari: 1. Milliy an'analar va qadriyatlar 2. Tarbiyaning tabiiy shakllari 3. Mehnat va oilaviy tarbiya 4. Axloqiy va ma'naviy tarbiya 5. Xalq pedagogikasining ko‘p shaklliligi 6. O‘rnak olish (Namuna ko‘rsatish

 Milliy an'analar va qadriyatlar : Xalq pedagogikasi, asosan, xalqning o‘ziga xos milliy an'analari, urf-odatlari va qadriyatlariga asoslanadi. Har bir millatning tarbiya tizimi o‘zining milliy va madaniy xususiyatlariga mos ravishda shakllanadi.  Tarbiyaning tabiiy shakllari : Xalq pedagogikasida tarbiya tabiiy ravishda, kundalik hayotda amalga oshadi. Xalq o‘zining tarbiya metodlarini ko‘pincha bevosita amaliyotga asoslangan holda — o‘yinlar, mehnat, an'anaviy marosimlar orqali bolalarga o‘rgatadi.

 Mehnat va oilaviy tarbiya : Xalq pedagogikasida mehnat va oilaviy tarbiya juda katta o‘rin tutadi. Ota- onalar, bobolar, buvilar bolalarga hayotiy tajriba va mehnatni qadrlashni, oilaning ahamiyatini o‘rgatishadi.  Axloqiy va ma'naviy tarbiya : Xalq pedagogikasining asosiy maqsadi — bolalarda yaxshi axloqiy va ma'naviy fazilatlarni rivojlantirish, ularga o‘z ota-onalari, o‘z yurtiga nisbatan mehr va hurmatni o‘rgatishdir.

 Xalq pedagogikasining ko‘p shaklliligi : Bu tizimda tarbiya usullari ko‘plab shakllarda bo‘ladi. Xalq o‘z tajribasini hikmatlar, maqollar, naql va ertaklar orqali bolalarga o‘rgatadi. Har bir xalqning o‘ziga xos tarbiyaviy vositalari bor, masalan, o‘yinlar, dasturxondagi marosimlar, musiqiy va san'atlarga oid shakllar.  O‘rnak olish (Namuna ko‘rsatish) : Xalq pedagogikasi o‘zining asosiy metodlaridan biri sifatida o‘rnak olishni keltiradi. Kattalar, ota- onalar, ustozlar va boshqa avlod vakillari o‘zining xulq-atvori, mehnatsevarligi, hayotga bo‘lgan yondashuvi orqali bolalarga to‘g‘ri yo‘lni ko‘rsatadilar.

Xalq pedagogikasining asosiy maqsadlari: 1. Axloqiy tarbiya 2. Ijtimoiy hayotga tayyorlash 3. Milliy madaniyatni saqlash va rivojlantirish 4. Mehnatga o‘rgatish

 Axloqiy tarbiya : Xalq pedagogikasi, avvalo, bolalarda axloqiy fazilatlarni rivojlantirishga qaratilgan. Bu jarayon orqali bolalar yaxshi odatlar, qadriyatlar va mehnatga bo‘lgan munosabatni o‘zlashtiradilar.  Ijtimoiy hayotga tayyorlash : Xalq pedagogikasi bolalarni jamiyatda o‘z o‘rnini topishga, ijtimoiy mas'uliyatni anglashga, jamiyatga foydali fuqarolar bo‘lishga tayyorlaydi.

 Milliy madaniyatni saqlash va rivojlantirish : Xalq pedagogikasi xalqning madaniyatini, an'ana va urf- odatlarini bolalarga o‘rgatish orqali milliy identifikatsiyani mustahkamlashga yordam beradi.  Mehnatga o‘rgatish : Mehnat xalq pedagogikasida katta o‘rin tutadi. O‘quvchilarga mehnatni qadrlash, o‘z mehnati orqali hayotini qurish va jamiyatda o‘z o‘rnini topish o‘rgatiladi.

Xalq pedagogikasida ishlatiladigan asosiy metodlar: 1. Naql va hikmatlar 2. Ertaklar 3. Mehnat tarbiyasi 4. O‘yinlar va marosimlar 5. O‘rnak olish (Namuna ko‘rsatish)

 Naql va hikmatlar : Xalq pedagogikasi hikmatlar, maqollar va aforizmlar orqali bolalarga hayotiy saboqlar berishning samarali vositasini topgan. Bu metodlar bolalarga axloqiy qadriyatlarni o‘rgatishda qo‘llaniladi.  Ertaklar : Ertaklar bolalarni axloqiy, ma'naviy va ijtimoiy tarbiya qilishda keng qo‘llaniladi. Ertaklar orqali bolalar yaxshi va yomon, to‘g‘ri va noto‘g‘ri yo‘llarni ajratishni o‘rganadilar.

 Mehnat tarbiyasi : Mehnat qilish xalq pedagogikasida asosiy tarbiya vositasidir. Bolalar kichik yoshlaridayoq uy-ro‘zg‘or ishlariga jalb qilinadi, ular mehnatni qadrlashni, o‘z kuchiga ishonishni o‘rganadilar.  O‘yinlar va marosimlar : O‘yinlar va milliy marosimlar orqali bolalarga ijtimoiy ko‘nikmalar, mehnat va jamiyatga bo‘lgan mas'uliyat o‘rgatiladi. Bu orqali ular o‘zaro hamkorlik, jamoa ruhini rivojlantiradilar.  O‘rnak olish (Namuna ko‘rsatish) : Kattalar o‘z faoliyatlari va xulq-atvori bilan bolalarga yaxshi namuna bo‘lishadi. Bu usul orqali bolalar to‘g‘ri yo‘lni tanlashga undaladi.

Xalq pedagogikasi xalqning tarbiya tizimi bo‘lib, u milliy qadriyatlarni, axloqiy normativlarni va mehnatga bo‘lgan munosabatni bolalarga o‘rgatadi. Bu tizimning asosiy maqsadi — yoshlarni ijtimoiy hayotga tayyorlash, ularni to‘g‘ri xulq- atvor va axloqiy fazilatlar bilan shakllantirishdir. Xalq pedagogikasining metodlari milliy an'analar, urf-odatlar, o‘yinlar, hikmatlar, maqollar va mehnatga asoslangan bo‘lib, bu bolalar uchun yuqori axloqiy va ijtimoiy ko‘nikmalarni rivojlantirishda samarali vosita hisoblanadi.

Tarbiya metodlari — bu tarbiyaviy maqsadlarga erishish uchun qo‘llaniladigan usul va vositalar majmuasidir. Tarbiya metodlari orqali o‘qituvchi, ota-ona yoki boshqa tarbiyachilar bolalarda ma'naviy, axloqiy, ijtimoiy, psixologik va fiziologik o‘zgarishlarni amalga oshiradilar. Tarbiya metodlari maqsadli tarzda bola yoki yoshni o‘zgarishga, yaxshilanishga undash va tarbiyalashni ta'minlashga yordam beradi.

O'xshashlar

Tarbiya metodlari klassifikatsiyasi

O‘zbekistonda ta'lim-tarbiya metodlari

Tarbiya metodlari haqida tushunchasi

Tarbiyaning maqsad va vazifalari

Boshlang’ich ta’lim pedagogikasida ta’lim qonuniyatlari, qoidalari va prinsiplari