Siyosiy mafkura - Milliy istiqlol g'oyasi - Slaydlar

Siyosiy mafkura

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

72.6484375 KB

Ko'chirib olish

Siyosiy mafkura www.arxiv.uz

Siyosiy mafkura - siyosatshunoslikning eng murakkab kategoriyalaridan biridir. Chunki jamiyatni boshqarish zarurati muayyan g‘oyaviy dasturni va nazariyani taqozo etadi. Bu vazifani mafkura bajaradi. Mafkurasiz siyosiy xokimiyat bo‘lmaganligi kabi davlat va uning siyosiy institutlarisiz mafkura xam bo‘lmaydi. Shu bois mafkura ijtimoiy xayotni tashkillashtiruvchi, boshqaruvchi va muayyan maqsad sari yo‘naltiruvchi dastur, ta’limot bo‘lib xizmat qiladi. Mafkura asos e’tiboriga ko‘ra siyosat bilan uzviy bog‘liqdir. Siyosatning o‘zgarishi mafkuraga xam ta’sir ko‘rsatadi.„Mafkura" arabcha so‘zdan olingan bo‘lib tor ma’noda qarashlar va e’tiqodlar tizimi, majmui degan ma’noni anglatadi. Keng ma’noda mafkura — jamiyatdagi muayyan siyosiy, xuquqiy, axloqiy, diniy, badiiy, falsafiy, ilmiy qarashlar, fikrlar va g‘oyalar majmuidir. www.arxiv.uz

G`arb mamlakatlari tillarida mafkura „ideologiya" atamasi vositasida qo‘llaniladi 1 . Mafkura, xususan siyosiy mafkura masalalari taxlili XIX asr oxiri XX asr boshlarida taniqli nemis olimi M. Veber tadqiqotlarida yanada yuqori bosqichga ko‘tarildi. Shuni ta’kidlash zarurki, mafkura masalasi sobiq SSSRda o‘ta mutlaqlashtirildi. Mafkura va siyosat o‘rtasidagi muvozanatning buzilishi oqibatida sinfiy dushmanga qarshi kurash niqobi ostida nafaqat kommunistik mafkuraga zid g‘oyaviy unsurlar, balki xar qanday xurfikrlilik ta’qib ostiga olindi. Trotskizmga qarshi kurash, kollektivlashtirish, madaniy inqilob, stalincha qatag‘onlar o‘z qamroviga ko‘ra fashizm mafkurasidan qolishmadi. Ikkinchi jaxon urushidan keyin NATO va Varshava Shartnomasi davlatlari o‘rtasida vujudga kelgan „sovuq urush" siyosati xam asos e’tibori bilan mafkuraviy tabiatga ega edi. Xar qanday ilmiy va madaniy xurfikrlilikka agar u kommunistik mafkura qoliplariga to‘g‘ri kelmasa g‘ayriinsoniy, zararli deb qaraldi. Bundan ilm- fan va madaniyat ravnaqi katta zarar ko‘rdi. Sovet mafkurasining tub xususiyatlaridan biri shunda ediki, u xalqlarning milliy o‘zligini, madaniyati, axloqi va ma’naviyatining betakror jixatlarini inkor etar, „sovet xalqi" degan mavxum tushuncha ostida barcha millatlarni birlashtirishga urinar edi. www.arxiv.uz

Natijada ayrim kam sonli xalqlar o‘z tili, milliy madaniyatini yuqotishgacha yetib bordilar.Aslida mafkura siyosatga oqilona yo‘nalish berishi, uni jamiyat xayotining turli jabxalaridagi real xolat bilan tanishtirishi lozim. Siyosatning mafkuraga tayanishining sababi — mafkuraning jamiyat ma’naviy kayfiyatini, orzu-umidlarini, maqsad va manfaatlarini ifodalovchi g‘oyaviy dastur ekanligidadir. Bu borada siyosiy mafkura aloxida o‘rin tutadi. Chunki u xuquqiy mafkura kabi demokratik, xuquqiy davlat va fuqarolik jamiyatini shakllantirishda yetakchi omillardan biri xisoblanadi. Siyosiy mafkurasiz biror-bir siyosiy xarakat bo‘lmaydi. Siyosiy mafkura o‘z tarkibiga ko‘ra mavjud ijtimoiy voqelik, uning kelajagi to‘g‘risidagi siyosiy tasavvur va tushunchalardan tashkil topadi. Siyosiy mafkurada mavjud ijtimoiy voqelikning kelajagi xaqidagi fikr- muloxazalar muayyan dastur qiyofasiga kiradi. Shuning uchun siyosiy mafkura siyosiy amaliyot uchun dasturiy axamiyat kasb etadi. Siyosiy mafkuraning jamiyat taraqqiyoti uchun axamiyati shundan iboratki, u kishilarning xis-tuyg‘ulariga, kayfiyatlariga ma’naviy, g‘oyaviy jixatdan ta’sir qiladi, ularni g‘oyaviy jixatdan qurollantiradi va real xatti-xarakatga undaydi. Ya’ni, siyosiy mafkura ijtimoiy voqelikni taraqqiy ettirishga yordam beradi. www.arxiv.uz

Siyosiy mafkuraning ijtimoiy voqelikni o‘zgartirishga qaratilishining sababi shuki — u jamiyatdagi ijtimoiy gurux va tabaqalarning extiyoj xamda manfaatlari bilan bog‘langandir. Shu bois siyosiy mafkura mavjud voqelikni emas, balki ko‘proq bo‘lishi lozim bo‘lgan ijtimoiy voqelikni yaratishta bo‘ysundirilgan bo‘ladi. Chunki ijtimoiy voqelikda, siyosiy jarayonlarda doimo manfaatlar va extiyojlar kurashi ro‘y beradi. Siyosiy mafkura u yoki bu ijtimoiy gurux, sinf, tabaqaning g‘oyaviy dasturi, siyosiy ideali xisoblanadi. Ular o‘z mafkuralarini yoki siyosiy dasturlarini jamiyatning boshqa tabaqalari ongiga singdirishga va yetakchi mafkura darajasiga ko‘tarishga xarakat qiladilar. Dunyoda turli-tuman mafkuralarning shakllanganligini shu omil bilan izoxlash mumkin. Mafkura jamiyatning ilgarilanma taraqqiyotida g‘oyaviy „kompas" vazifasini bajaradi. Mafkura va siyosatning sub’ekti insondir. www.arxiv.uz

Aynan kishilar o‘zlari uchun qaysi mafkura ma’qul ekanligini tanlashadi. Demokratik jamiyatdagina mavjud bo‘ladigan bunday tanlovda turli siyosiy guruxlar, qatlamlar, uyushmalar va tabaqalar ishtirok etadilar. Demak, siyosiy mafkura u yoki bu ijti moiy guruxning manfaatlarini ifodalovchi va ximoya qiluvchi xamda ko‘proq miqdordagi kishilarning indivi dual o‘y-fikrlari va xatti- xarakatlarini xokimiyatdan foydalanishning muayyan maqsadlari va vazifalariga bo‘ysundirishni talab qiluvchi tizimlashgan (sistemalashgan) g‘oyalar, qarashlarning yig‘indisidir. Xullas, siyosiy mafkura — bu muayyan ijtimoiy guruxning xokimiyatga intilishini yoki undan foydalanishini asoslovchi va siyosiy xarakatning u yoki bu strategiyasini ko‘zda tutuvchi g‘oyaviy tizimdir. www.arxiv.uz

O'xshashlar

G'oya, mafkura va milliy g`oya tushunchalarining ijtimoiy-siyosiy mohiyati, ularning umumiyligi va farqlari

Diniy fundamentalizm va milliy mafkura

Mafkura tushunchasi va uninig rivojlanishidagi ahamiyati

G`oya va mafkura tushunchalarining mohiyati

Mamlakatimiz siyosiy hayotining xotin-qizlar tashkilotlari o`rni va roli