G'oya, mafkura va milliy g`oya tushunchalarining ijtimoiy-siyosiy mohiyati, ularning umumiyligi va farqlari - Milliy istiqlol g'oyasi - Slaydlar

G'oya, mafkura va milliy g`oya tushunchalarining ijtimoiy-siyosiy mohiyati, ularning umumiyligi va farqlari

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1580.5 KB

Ko'chirib olish

GG 'oya'oya , mafkura va , mafkura va milliy g`oya milliy g`oya tushunchalarining tushunchalarining ijtimoiyijtimoiy -- siyosiy siyosiy mohiyatimohiyati , , ularning ularning umumiyligi va umumiyligi va farqlari farqlari

G’oya tushunchasi va G’oya tushunchasi va uning ijtimoiy uning ijtimoiy mohiyati.mohiyati.  Ezgu, bunyodkor g’oya va Ezgu, bunyodkor g’oya va mafkura barcha insonlarning mafkura barcha insonlarning hayoti mazmunini, orzu hayoti mazmunini, orzu istaklarini ifodalaydi. Xar bir istaklarini ifodalaydi. Xar bir inson, jamiyat o’z oldiga inson, jamiyat o’z oldiga muayyan bir maqsad qo’yadi va muayyan bir maqsad qo’yadi va unga erishish uchun harakat unga erishish uchun harakat qiladi. Inson maqsadlari jamiyat qiladi. Inson maqsadlari jamiyat manfaatlariga mos kelishi, manfaatlariga mos kelishi, taraqqiyot yo’li va istiqbolini taraqqiyot yo’li va istiqbolini belgilab beradigan muayyan belgilab beradigan muayyan ezgu g’oya va mafkurasida aks ezgu g’oya va mafkurasida aks etishi o’ta muhimdir. O’z etishi o’ta muhimdir. O’z mustaqil fikri va sobit imon-mustaqil fikri va sobit imon- e’tiqodga ega emaslik esa e’tiqodga ega emaslik esa ertangi kuniga ishonchsiz ertangi kuniga ishonchsiz odamlarning paydo bo’lishiga odamlarning paydo bo’lishiga olib keladi. olib keladi.

 Milliy g`oya — inson va Milliy g`oya — inson va jamiyat hayotiga ma`no-jamiyat hayotiga ma`no- mazmun baxsh etadigan, mazmun baxsh etadigan, uni ezgu maqsad sari uni ezgu maqsad sari yetaklaydigan fikrlar, yetaklaydigan fikrlar, g`oyalar majmuidir. g`oyalar majmuidir. Ozodlik va mustaOzodlik va musta qq illik illik adolat va xakikat, adolat va xakikat, tinchliksevarlik va tinchliksevarlik va insonparvarlik g`oyalari insonparvarlik g`oyalari shular shular jumlasidandir. jumlasidandir. Asrlar mobaynida bunday Asrlar mobaynida bunday buyuk o`lmas g`oyalar buyuk o`lmas g`oyalar xalqlarga kuchquvvat va xalqlarga kuchquvvat va ilhom bagishlab, ularni ilhom bagishlab, ularni o`z erki uchun kurashga o`z erki uchun kurashga safarbar etib kelgan.safarbar etib kelgan.

 Prezident Islom Karimov ta`kidlaganidek millat Prezident Islom Karimov ta`kidlaganidek millat taraqqiyotiga, uning yuksalishiga xizmat qiladigan, taraqqiyotiga, uning yuksalishiga xizmat qiladigan, xalqlarni jipslashtirib, oliy maqsadlarga safarbar xalqlarni jipslashtirib, oliy maqsadlarga safarbar etadigan g`oyalar yuksak g`oyalardir. Odamlar orasiga etadigan g`oyalar yuksak g`oyalardir. Odamlar orasiga nifoq, xalqlar o`rtasiga nizo soladigan, kishilarni turli nifoq, xalqlar o`rtasiga nizo soladigan, kishilarni turli taraflarga ajratib, adovat qo`zg`aydigan tuban taraflarga ajratib, adovat qo`zg`aydigan tuban buzgunchi g`oyalarga misol bo`ladi. Aslida, bunday buzgunchi g`oyalarga misol bo`ladi. Aslida, bunday qabih niyat va soxta shiorlarni g`oya deb atash ham qabih niyat va soxta shiorlarni g`oya deb atash ham shartlidir. Qaysi ijtimoiy birlik yoki qatlam orasida shartlidir. Qaysi ijtimoiy birlik yoki qatlam orasida tarqalgan, qanday aholi guruhlari yoki elatmillatlarni tarqalgan, qanday aholi guruhlari yoki elatmillatlarni harakatga keltirayotganiga qarab ham g`oyalarni harakatga keltirayotganiga qarab ham g`oyalarni turlarga ajratish mumkin. turlarga ajratish mumkin.

 G`oyani moddiylashtiruvchi, G`oyani moddiylashtiruvchi, amaliyotga aylantiruvchi amaliyotga aylantiruvchi kuch kim ekaniga qarab, kuch kim ekaniga qarab, sinfiy g`oya. milliy g`oya. sinfiy g`oya. milliy g`oya. umumxalq g`oyasi.umumxalq g`oyasi. G G `oyalar `oyalar ham mavjud bo`lishi ham mavjud bo`lishi mumkin. Albatta, muayyan mumkin. Albatta, muayyan bir xalq ommasini ma`lum bir xalq ommasini ma`lum bir tarixiy sharoitda ezgu bir tarixiy sharoitda ezgu harakatga undaydigan g`oya harakatga undaydigan g`oya mazmunan umuminsoniy mazmunan umuminsoniy bo`lishi ham yoki tor bo`lishi ham yoki tor manfaatlarni ko`zlaydigan manfaatlarni ko`zlaydigan sinfiy g`oya jamiyat va inson sinfiy g`oya jamiyat va inson manfaatlariga zid, manfaatlariga zid, tajovvuzkor bo`lishi ham tajovvuzkor bo`lishi ham mumkin.mumkin.

Ezgu Ezgu g`oyag`oya  Ezgu g`oya — inson Ezgu g`oya — inson tafakkurida vujudga keladigan. tafakkurida vujudga keladigan. muayyan fikrlarning ijtimoiy muayyan fikrlarning ijtimoiy xarakterga ega bo`lgan. xarakterga ega bo`lgan. ruhiyatga kuchli ta`sir ruhiyatga kuchli ta`sir o`tkazib. jamiyat va odamlarni o`tkazib. jamiyat va odamlarni hh arakatga keltiradigan. ularni arakatga keltiradigan. ularni bunyodkor maqsadbunyodkor maqsad muddao muddao sari yetaklaydigan ulugsari yetaklaydigan ulug vv or or fikrlardir.fikrlardir.

 «G`oya» va «mafkura» tushunchalari birbiriga yaqin «G`oya» va «mafkura» tushunchalari birbiriga yaqin bo`lsada, ularni aynanlashtirmaslik kerak. Nima bo`lsada, ularni aynanlashtirmaslik kerak. Nima sababdan?sababdan?  Birinchidan, mafkura g`oyaga nisabatan Birinchidan, mafkura g`oyaga nisabatan mazmunan kengroq tushunchadir.mazmunan kengroq tushunchadir.  Ikkinchidan, har qanday mafkurada ijtimoiy Ikkinchidan, har qanday mafkurada ijtimoiy voqyelikni saqlab qolish yoki o`zgartirishga voqyelikni saqlab qolish yoki o`zgartirishga qaratilganlik ya`ni maqsadlar botiniy emas, balki zohiriy qaratilganlik ya`ni maqsadlar botiniy emas, balki zohiriy tarkibda mavjud bo`lishshsh va mafkuraning o`zagini tarkibda mavjud bo`lishshsh va mafkuraning o`zagini tashkil etishini ta`kidlash, joiz.tashkil etishini ta`kidlash, joiz.  Uchinchidan, har qanday ijtimoiy g`oya faqat Uchinchidan, har qanday ijtimoiy g`oya faqat ma`lum bir mafkuraviy qarashlar doirasidagina o`zining ma`lum bir mafkuraviy qarashlar doirasidagina o`zining uyushtiruvchilik va yo`naltiruvchilik salohiyatini, uyushtiruvchilik va yo`naltiruvchilik salohiyatini, jozibadorlik kuchini namoyon qila olishi mumkin.jozibadorlik kuchini namoyon qila olishi mumkin.

 Prezident Islom Karimov jamiyat Prezident Islom Karimov jamiyat mafkurasiga shunday ta`rif mafkurasiga shunday ta`rif bergan: «Odamlarning ming yillar bergan: «Odamlarning ming yillar davomida shakllangan davomida shakllangan dunyoqarashi va mentalitetiga dunyoqarashi va mentalitetiga asoslangan, ayni vaqtda shu xalq, asoslangan, ayni vaqtda shu xalq, shu millatning kelajagini shu millatning kelajagini ko`zlagan va uning dunyodagi ko`zlagan va uning dunyodagi o`rnini aniqravshan belgilab o`rnini aniqravshan belgilab berishga xizmat qiladigan, berishga xizmat qiladigan, kechagi va ertangi kun o`rtasida kechagi va ertangi kun o`rtasida o`ziga xos ko`prik bo`lishga qodir o`ziga xos ko`prik bo`lishga qodir G`oyani men jamiyat mafkurasi G`oyani men jamiyat mafkurasi deb bilaman». Binobarin, milliy deb bilaman». Binobarin, milliy mafkura har qanday xalqni — xalq, mafkura har qanday xalqni — xalq, millatni — millat qiladigan, uning millatni — millat qiladigan, uning yo`li va maqsadlarini aniqravshan yo`li va maqsadlarini aniqravshan charog`on etadigan mayoqdir.charog`on etadigan mayoqdir.

 O’z e’tiqodiga ega bo’lmagan, O’z e’tiqodiga ega bo’lmagan, kelajagini yorqin tasavvur kelajagini yorqin tasavvur qilib, muayyan ezgu maqsad qilib, muayyan ezgu maqsad sari faol harakat qilmaydigan sari faol harakat qilmaydigan insonlar yashaydigan insonlar yashaydigan jamiyatda o’zaro ishonch, jamiyatda o’zaro ishonch, osoyishtalik va barqarorlikka osoyishtalik va barqarorlikka turli tahdidlar bo’lishi tabiiy. turli tahdidlar bo’lishi tabiiy. Turli nosoglom kuchlar o’z Turli nosoglom kuchlar o’z manfaatlarini ko’zlab begona manfaatlarini ko’zlab begona va yovuz g’oyalarni bu yerda va yovuz g’oyalarni bu yerda yashaydigan odamlar yashaydigan odamlar hayotiga, turmushiga, ongi va hayotiga, turmushiga, ongi va qalbiga turli yo’llar bilan qalbiga turli yo’llar bilan singdirishga, odamlarga singdirishga, odamlarga ma’naviyruhiy ta’sir ma’naviyruhiy ta’sir o’tkazishga harakat qiladi.o’tkazishga harakat qiladi.

G’oya tushunchasining G’oya tushunchasining mohiyati nimadan iborat?mohiyati nimadan iborat?  Inson o’zining ongi, Inson o’zining ongi, aqlzakovati, iymone’tiqodi va aqlzakovati, iymone’tiqodi va ijodiy mehnati bilan boshqa ijodiy mehnati bilan boshqa barcha tirik jonzotlardan farq barcha tirik jonzotlardan farq qiladi.qiladi.  Inson tafakkuri voqyelikni Inson tafakkuri voqyelikni idrok etish mobaynida turli idrok etish mobaynida turli fikrlar, qarashlar, g’oyalar va fikrlar, qarashlar, g’oyalar va ta’limotlar yaratadi. Demak ta’limotlar yaratadi. Demak birinchidan.birinchidan. roya inson roya inson tafakkurining mahsulidir.tafakkurining mahsulidir.

 Ikkinchidan.Ikkinchidan. g’oya oldin mavjud bo’lmagan, g’oya oldin mavjud bo’lmagan, o’zida yangalikni tashuvchi fikrdir.o’zida yangalikni tashuvchi fikrdir.  Uchinchidan,Uchinchidan, oldin g’oya paydo bo’ladi, undan oldin g’oya paydo bo’ladi, undan keyin g’oya asosida mafkura, mafkura asosida keyin g’oya asosida mafkura, mafkura asosida esa tizim, siyosat paydo bo’ladi.esa tizim, siyosat paydo bo’ladi.  Ilmiy-falsafiy adabiyotlarda «g’oya», «mafkura», Ilmiy-falsafiy adabiyotlarda «g’oya», «mafkura», «ideya» va «ideologiya» tushunchalari «ideya» va «ideologiya» tushunchalari ishlatilmoqda. Ideya va ideologiya ko’proq Garb ishlatilmoqda. Ideya va ideologiya ko’proq Garb davlatlarida hamda rus tilidagi manbalarda davlatlarida hamda rus tilidagi manbalarda uchraydi. «Ideya» iborasi yunon tilidagi «idyea» uchraydi. «Ideya» iborasi yunon tilidagi «idyea» so’zidan olingan, «ideologiya» so’zi uchun o’zak so’zidan olingan, «ideologiya» so’zi uchun o’zak bo’lib hisoblanadi va tushuncha yohud fikr bo’lib hisoblanadi va tushuncha yohud fikr ma’nosini anglatadi. ma’nosini anglatadi.

 Ideologiya (idyea-g’oya. Ideologiya (idyea-g’oya. Tushuncha, iogos — Tushuncha, iogos — ta’limot) atamasi esa ta’limot) atamasi esa g’oyalar to’grisidagi g’oyalar to’grisidagi ta’limotni anglatadi va ikki ta’limotni anglatadi va ikki xil ma’noda ishlatiladi:xil ma’noda ishlatiladi:  — — g’oyalarning mazmuni, g’oyalarning mazmuni, shakllanishi, ahamiyati shakllanishi, ahamiyati to’g’risidagi bilimlarni to’g’risidagi bilimlarni ifodalaydi va ilmiy soha ifodalaydi va ilmiy soha hisoblanadi;hisoblanadi;  — — muayyan g’oyani amalga muayyan g’oyani amalga oshirish, maqsadga yetish oshirish, maqsadga yetish usullari, vositalari, omillari usullari, vositalari, omillari tizimini anglatadi.tizimini anglatadi.

SS oglom va nosoglom, ezgu oglom va nosoglom, ezgu hamda yovuz, bunyodkor yoki hamda yovuz, bunyodkor yoki buzgunchi g’oyalarbuzgunchi g’oyalar  G’oyalarning oddiy fikrlardan G’oyalarning oddiy fikrlardan farqi yana shundaki, bular farqi yana shundaki, bular garchi tafakkurda paydo garchi tafakkurda paydo bo’lsada, keng jamoatchilikning bo’lsada, keng jamoatchilikning maqsadlarini ifoda etadi. maqsadlarini ifoda etadi. Ularning ishonchi va e’tiqodiga Ularning ishonchi va e’tiqodiga aylanib, e’tirof etilganligini aylanib, e’tirof etilganligini bildiradi, inson (va jamiyat) bildiradi, inson (va jamiyat) ruhiyatiga, hatto tub ruhiyatiga, hatto tub qatlamlariga ham singib boradi. qatlamlariga ham singib boradi. G’oya shunday quvvatga egaki, u G’oya shunday quvvatga egaki, u odamning ichki dunyosigacha odamning ichki dunyosigacha kirib borib uni harakatga kirib borib uni harakatga keltiruvchi, maqsad sari keltiruvchi, maqsad sari yetaklovchi ruhiyaqliy kuchga yetaklovchi ruhiyaqliy kuchga aylanadi. Ularni muayyan aylanadi. Ularni muayyan maqsadga yo’naltiradi, safarbar maqsadga yo’naltiradi, safarbar etadi. Ularni jipslashtiradi, etadi. Ularni jipslashtiradi, hamjihat va hamkorlikka hamjihat va hamkorlikka undaydi.undaydi.

Milliy istiqlol Milliy istiqlol mafkurasining mafkurasining tiklanishi.tiklanishi.  «G’oya» va «mafkura» «G’oya» va «mafkura» tushunchalari birbiriga yaqin tushunchalari birbiriga yaqin bo’lsada, ularni aynanlashtirmaslik bo’lsada, ularni aynanlashtirmaslik kerak. Nima sababdan?kerak. Nima sababdan?  Birinchidan, mafkura g’oyaga Birinchidan, mafkura g’oyaga nisabatan mazmunan kengroq nisabatan mazmunan kengroq tushunchadir.tushunchadir.  Ikkinchidan, har qanday mafkurada Ikkinchidan, har qanday mafkurada ijtimoiy voqyelikni saqlab qolish ijtimoiy voqyelikni saqlab qolish yoki o’zgartirishga qaratilganlik yoki o’zgartirishga qaratilganlik ya’ni maqsadlar botiniy emas, balki ya’ni maqsadlar botiniy emas, balki zohiriy tarkibda mavjud bo’lishshsh zohiriy tarkibda mavjud bo’lishshsh va mafkuraning o’zagini tashkil va mafkuraning o’zagini tashkil etishini ta’kidlash, joiz.etishini ta’kidlash, joiz.  Uchinchidan, har qanday ijtimoiy Uchinchidan, har qanday ijtimoiy g’oya faqat ma’lum bir mafkuraviy g’oya faqat ma’lum bir mafkuraviy qarashlar doirasidagina o’zining qarashlar doirasidagina o’zining uyushtiruvchilik va yo’naltiruvchilik uyushtiruvchilik va yo’naltiruvchilik salohiyatini, jozibadorlik kuchini salohiyatini, jozibadorlik kuchini namoyon qila olishi mumkin.namoyon qila olishi mumkin.

 Prezident Islom Karimov jamiyat Prezident Islom Karimov jamiyat mafkurasiga shunday ta’rif bergan: mafkurasiga shunday ta’rif bergan: «Odamlarning ming yillar «Odamlarning ming yillar davomida shakllangan davomida shakllangan dunyoqarashi va mentalitetiga dunyoqarashi va mentalitetiga asoslangan, ayni vaqtda shu xalq, asoslangan, ayni vaqtda shu xalq, shu millatning kelajagini ko’zlagan shu millatning kelajagini ko’zlagan va uning dunyodagi o’rnini va uning dunyodagi o’rnini aniqravshan belgilab berishga aniqravshan belgilab berishga xizmat qiladigan, kechagi va xizmat qiladigan, kechagi va ertangi kun o’rtasida o’ziga xos ertangi kun o’rtasida o’ziga xos ko’prik bo’lishga qodir G’oyani ko’prik bo’lishga qodir G’oyani men jamiyat mafkurasi deb men jamiyat mafkurasi deb bilaman». Binobarin, milliy bilaman». Binobarin, milliy mafkura har qanday xalqni — mafkura har qanday xalqni — xalq, millatni — millat qiladigan, xalq, millatni — millat qiladigan, uning yo’li va maqsadlarini uning yo’li va maqsadlarini aniqravshan charog’on etadigan aniqravshan charog’on etadigan mayoqdir.mayoqdir.

O'xshashlar

G`oya va mafkura tushunchalarining mohiyati

Siyosiy mafkura

Diniy fundamentalizm va milliy mafkura

Milliy g`oya tushunchasi uning tuzilishi va namoyon bo`lishi xususiyatlari

Milliy g`oya negizlarini asrab-avaylash, uni himoya qilish shart – sharoitlari va omillari