Talab omili - Iqtisodiyot - Slaydlar

Talab omili

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

261.16796875 KB

Ko'chirib olish

Talab omili

Reja: 1. Talab tushunchasi. 2. Talab qonuni. 3. Talabga ta`sir etuvchi omillar. 4. Bozor muvozanati.

1. Talab tushunchasi. Talab qonuni. Talabga ta`sir etuvchi omillar. Talab – bu narxlarning mavjud darajasida sotib olinadigan tovar (xizmat) lar miqdori. Talab turlari: Individual (yoki yakka) talab – alohida shaxs, oila va boshqa subyektning tovar (xizmat) larning muayyan to`plamiga bo`lgan talabi. Bozor talabi – alohida iste`molchilarning talablari yig`indisi. Talab darajasini belgilab beruvchi asosiy omil narx hisoblanadi. Boshqa sharoitlar o`zgarmay qolganda narxlarning o`zgarishi (pasayishi yoki ko`tarilishi) sotib olinadigan tovarlar miqdorining o`zgarishiga (ortishi yoki kamayishi) olib keladi. Narx darajasi va sotib olinadigan tovarlar miqdori o`rtasidagi teskari yoki qarama –qarshi bog`liqlik talab qonuni deyiladi. 03

100200300400500 10 20 30 40 50 60 70 80 90 10 0A B V G D EP (so`m)Narx Miqdor Q (kg) Talab egri chizig`i. Real iqtisodiy hayotda shunday holat ham yuz berishi mumkin, ya`ni ayrim tovarlarga narxlar o`sishi bilan ularga bo`lgan talab kamaymasdan balki ortib boradi. Bu holat Giffen samarasi deb ataladi R.Giffen kambag`al oilalar kartoshga qimmatligiga qaramasdan uni iste`mol qilish hajmi ortib borishini kuzatib, bu samarani izohlab beradi. Uning sababi oddiy, narx o`sganda kambag`al oilalar go`sht sotib olishdan umuman voz kechib, ko`p bo`lmagan daromadlarning barchasini kartoshka sotib olishga sarflaydi.

Talabga narxdan tashqari ta`sir etuvchi omillar:  Iste`molchi pul daromadlari;  Iste`molchi didi;  O`rnini bosuvchi tovarlar narxi;  Bozordagi iste`molchilar soni;  Narx va daromadlar o`zgarishining kutilishi;  Iste`molchidan olinadigan soliqlar darajasi. Daromadlar o`zgarishi bilan talab to`g`ri mutanosiblikda o`zgaradigan tovarlar oliy toifali tovarlar deyiladi. Daromadlar kamayganda talab oshadigan tovarlar past toifali tovarlar deyiladi. 2. Taklif tushunchasi. Taklif qonuni. Taklifga ta`sir etuvchi omillar . Taklif – bu narxlarning mavjud darajasida ishlab chiqaruvchilar tomonidan bozorga sotishga chiqariladigan tovarlar miqdori. Narz o`sishi bilan sotishga chiqariladigan tovarlar miqdori ham ko`payadi, narx tushganda esa kamayadi. Bu o`zaro to`g`ridan – to`g`ri bog`liqlik taklif qonuni deyiladi. 03 10

100200300400500 10P (so`m)Narx 10 20 30 40 50 60 70 80 90 10 0Miqdor Q (kg) A B V G D E Taklif egri chizig`i. Taklifga narxdan tashqari ta`sir qiluvchi omillar:  Resurslar narxi;  Ishlab chiqarish texnologiyasi;  Soliq va dotasiyalar;  Bir –biriga bog`liq tovarlar narxi;  Infyatsion kutilish;  Bozordagi sotuvchilar soni. 03 10

Egiluvchanlik – talab yoki taklif omillaridan birining o`zgarishi natijasida ular miqdorining o`zgarishini bildiradi. Masalan, talabning baholi egiluvchanligi bahoning o`zgarishi hisobiga talab qilinadigan tovar miqdorining o`zgarishi. Agar talab miqdorini Q ; bahoni P deb olsak, bahoning 1 % ga o`sishi talabning qanday foizli o`zgarishiga olib kelishini quyidagicha tasvirlash mumkin : E = ( % Q) / (% P) Egiluvchanlik farqlanadi:  Qisqa va uzoq davrda;  Tovarlarning alohida turkumlari bo`yicha . Masalan, kundalik iste`mol tovarlari va uzoq muddat foydalaniladigan tovarlarga talab egiluvchanligi bir xil emas. Talab egiluvchanligini belgilab beruvchi omillar :  Mahsulot o`rnini bosuvchanligi;  Mahsulot narxining iste`molchi daramadidagi salmog`I;  Mahsulot iste`mol xususiyatlari;  Vaqt omilllari (qaror qabul qilish uchun talab qilinadigan vaqt).

Narxning muayyan darajasida talab va taklif miqdori nisbatan bir –biriga mos kelgan holat bozor muvozanati deyiladi. Bozor muvozanatiga erishganda shakllangan narx muvozanatli narx , shu narxda sotilishi mumkin bo`lgan tovarlar miqdori ishlab chiqarishning muvozanatli hajmi deyiladi. Bozor muvozanatining hosil bo`lishi. 1010 20 30 40 50 60 70 80 90 10 0 Miqdor Q (kg)60 10203050 40 31 2 4 5 6 7 8 0 K 4 m Q m P (so`m)Narx Bozor muvozanati.

Muvozanatlik turlari:  Laxzalik yoki bir zumlik muvozanat – taklif qilingan tovarlar doimiy miqdorni tashkil qilganda asosan narx o`sishi hisobiga r`oy beradi.  Qisqa muddatli muvozanatlik – ishlab chiqarish hajmi (taklif) ni vaqtinchalik amal qiluvchi omillardan foydalanish asosida ko`paytirish orqali erishiladi .Bunday omillarga ish vaqtidan tashqari dam olish va bayram kunlari ishlash, ish smenasini ko`paytirish kabilarni kiritish mumkin.  Uzoq davrlik muvozanat – ishlab chiqarishni qayta qurollantirish, yangilash va qo`shimcha quvvatlarni vujudga keltirish kabi o`zgarishlar uzoq vaqtni tashkil qiladigan omillardan foydalanishni taqazo qiladi. Bu davrda cyangi korxonalar ham vujudga kelib, faoliyat qila boshlaydi. Natijada taklif ko`payadi narx pasayadi . 31

Talab – iste`molchi ma`lum vaqtda narxlarning har bir darajasida sotib olishga qodir bwlgan tovarlar va xizmatlar miqdoridir.

Talab egri chizig`i – grafikda narx va talabning hajmi wrtasidagi teskari bog`liqlikni kwrsatadi. Taklif egri chizig`i – narx va taklifning hajmi wrtasidagi twg`ridan –twg`ri bog`liqlikning grafikdagi tasviridir.

Talablar turlicha bo’lib, odatda bir xil tovar yoki xizmatlarga bwlgan talabning ikki turi farq qilinadi: yakka talab va bozor talabi. Har bir iste`molchining, ya`ni alohida shaxs, oila, korxona, firmaning tovarning shu turiga bwlgan talabi yakka talab deyiladi. Bir qancha (kwpchilik) iste`molchilarning shu turdagi tovar yoki xizmatga bwlgan talablari yig`indisi bozor talabi deyiladi.

Biz ehtiyoj tushunchasi haqida dastlabki bobda gapirgan edik. Ehtiyoj kishilarning hayotiy vositalariga bwlgan zaruriyatini ifodalovchi ilmiy kategoriya sifatida taraqqiyotning hamma bosqichlari uchun umumiy va doimiydir. Uning bozor iqtisodiyoti sharoitidagi tarixiy kwrinishi talab tushunchasidir. Talab ehtiyojdan farq qilib, mustaqil iqtisodiy kategoriya (ilmiy tushuncha) sifatida amal qiladi.

Talab qonuni – tovarlar narxi bilan uning sotib olinadigan miqdori wrtasidagi teskari yoki qarama – qarshi bog`liqlikni ifodalaydi.

Talablar turlicha bo’lib, odatda bir xil tovar yoki xizm atlarga bw lgan talabning ikki turi farq qilinadi: yakka talab va bozor talabi. H ar bir iste`m olchining, ya`ni alohida shaxs, oila, korxona, firm aning tovarning shu turiga bw lgan talabi yakka talab deyiladi. Bir qancha (kw pchilik) iste`m olchilarning shu turdagi tovar yoki xizm atga bw lgan talablari yig`indisi bozor talabi deyiladi.

Jadval ma`lumotlari tovar narxining pasayishi sotib olinadigan tovar miqdorining wsishiga va aksincha, narxning wsishi talab miqdorining kamayishiga olib kelishini kwrsatadi. Mahsulot narxi va sotib olinadigan tovar miqdori wzgarishi wrtasida bwladigan teskari yoki qarama-qarshi bog`liqlik talab qonuni deyiladi. Tovar narxi va uning xarid qilinadigan miqdori (talabning) wrtasidagi teskari bog`liqlikni oddiy ikki wlchamli grafikda ham tasvirlash mumkin: yotiq chiziq talab miqdorini, tik chiziq narxni kwrsatadi

Talabning turkumlanishi. Individual, ya`ni yakka talab ham, bozor talabi ham miqdor jihatdan aniqlanadi. Lekin bu miqdor har doim ham bir xil bwlib turmaydi, balki wzgaruvchan bwladi. Talab miqdorining wzgarishiga bir qancha omillar ta`sir qiladi. Ularning ichida eng kwp ta`sir qiladigan omil narx omilidir.

G ra fi k d a g i D D c h iz iq n a rx v a ta la b h a jm i w rta s id a g i te s k a ri b o g ` liq lik n i ta s v iriy a k s e ttira d i. G ra fi k d a g i h a r b ir n u q ta to v a rn in g a n iq n a rx i v a is te ` m o lc h i s h u n a rx d a s o tib o lis h i m u m k in b w lg a n to v a r m iq d o rin i k w rs a ta d i.

Narx va talab hajmining o`zgarishi wrtasidagi teskari bog`liqlikni kwrsatuvchi bu chiziq talab egri chizig`i deyiladi.

Agar talab egri chizig`i wzining oldingi holatida qolsa va bunda u yoki bu tovarni sotib olishdagi har qanday miqdoriy wzgarish talab miqdorining wzgaruvchanligini bildiradi.

Talab miqdoriga narxdan tashqari ta`sir qiluvchi omillar. Talab hajmining wzgarishi faqat tovar narxiga emas, balki boshqa bir qator omillarga ham bog`liq bwladi. Bu omillar talabning narxdan tashqari omillari deyiladi.

Talabga narxdan tashqari quyidagi asosiy omillar ta`sir kwrsatadi: 1) iste`molchining didi; 2) bozordagi iste`molchilar soni; 3) iste`molchining daromadlari; 4) bir–biriga bog`liq tovarlarning narxi; 5) kelajakda narx va daromadlarning o’zgarishi ehtimoli.

Daromadlar o`zgarishi bilan talab miqdori teskari bog`liqlikda o`zgaradigan tovarlar past toifali tovarlar deyiladi.

E`tiboringiz uchun raxmat ! 25 0502

O'xshashlar

Talab va taklif nazariyasi

Turistik talab, hisob-kitob

Talab va taklif tahlili asoslari

Yalpi talab va yalpi taklif

Yalpi talab va yalpi taklif