O’zbekiston Respublikasining xalqaro reyting va indekslardagi o‘rni va nufuzining ortib borishi - Iqtisodiyot - Slaydlar

O’zbekiston Respublikasining xalqaro reyting va indekslardagi o‘rni va nufuzining ortib borishi

Yuklangan vaqt:

01.05.2025

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

9248.8544921875 KB

Ko'chirib olish

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASINING XALQARO REYTING VA INDEKSLARDAGI O‘RNI VA NUFUZINING ORTIB BORISHI • 1. Xalqaro reyting va indekslar haqida maʼlumot, ularning dunyodagi ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarga taʼsiri. • 2. O‘zbekiston Respublikasining xalqaro reyting va indekslardagi o‘rnini yaxshilash borasidagi davlat siyosati, qabul qilingan huquqiy normativ hujjatlar. • 3. O‘zbekiston Respublikasining xalqaro reyting va indekslardagi o‘rnini oshirish borasida olib borilayotgan chora-tadbirlar.

• Bugungi ma'ruzamizda xalqaro indekslar va reytinglar, ularning dunyo miqyosidagi ijtimoiy- iqtisodiy jarayonlarga ta’siri, shuningdek, O‘zbekistonning ushbu reytinglardagi o‘rinlari haqida gaplashamiz. Xalqaro indekslar dunyo mamlakatlarining turli jabhalardagi rivojlanish darajasini o'lchashda va solishtirishda muhim rol o‘ynaydi. Ular siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy va ekologik jihatlarni baholash va kuzatib borish uchun xalqaro tashkilotlar tomonidan ishlab chiqiladi. Endi asosiy indekslar bilan tanishamiz.

. Inson Rivojlanishi Indeksi (Human Development Index, HDI) BMT Taraqqiyot Dasturi (UNDP ) tomonidan ishlab chiqilgan ushbu indeks mamlakatlardagi ijtimoiy- iqtisodiy rivojlanish darajasini o‘lchaydi. Bu indeks uchta asosiy ko‘rsatkichga asoslanadi: o‘rtacha umr ko‘rish davomiyligi, ta'lim darajasi va aholi jon boshiga to‘g‘ri keladigan daromad. Inson rivojlanishi indeksining yuqori bo‘lishi mamlakatda aholi farovonligi va ta'lim sifati yuqori ekanligini bildiradi. O‘zbekiston bu indeksda o'rtacha rivojlanish darajasiga ega mamlakatlar qatoriga kiradi. 2023 yilgi ma'lumotlarga ko‘ra, O‘zbekiston HDIda 0,733 ball bilan 109-o‘rinni egallagan. Ushbu ko‘rsatkichlar hukumat tomonidan ta'lim va sog'liqni saqlash sohalarida amalga oshirilayotgan islohotlar samaradorligini aks ettiradi.

. Jahon Banki Oson Biznes Qo'yish Indeksi (Ease of Doing Business Index) Jahon Banki tomonidan ishlab chiqilgan bu indeks mamlakatlarda biznes muhitining qulayligini o‘lchaydi. Bu yerda biznesni ro‘yxatdan o‘tkazish, soliqlar , kredit olish imkoniyatlari va investorlarni himoya qilish kabi omillar baholanadi. O‘zbekiston so‘nggi yillarda biznes muhitini yaxshilashda sezilarli islohotlar amalga oshirdi. 2020 yilga kelib , O‘zbekiston bu indeksda 69- o‘ring a ko‘tarildi, bu esa xalqaro investorlarga katta qiziqish uyg‘otdi.

. Korruptsiyani Qabul Qilish Indeksi (Corruption Perceptions Index, CPI) Transparency International tashkiloti tomonidan tayyorlangan bu indeks mamlakatlardagi korruptsiya darajasini baholaydi. Indeks mamlakatlar uchun 0 dan 100 gacha ball bilan baholanadi, 0 yuqori korruptsiya darajasini, 100 esa minimal korruptsiyani anglatadi. O‘zbekiston 2023 yil ma'lumotlariga ko‘ra, CPI indeksida 31 ball bilan 126- o‘rinni egallagan. Bu ko‘rsatkich mamlakatda korruptsiyaga qarshi kurashdagi o‘zgarishlarni aks ettiradi.

Global Raqobatbardoshlik Indeksi (Global Competitiveness Index, GCI) Jahon Iqtisodiy Forumi tomonidan ishlab chiqilgan ushbu indeks mamlakatlarning i qtisodiy raqobatbardoshligini baholaydi. Bu iqtisodiy infratuzilma, innovatsion salohiyat, mehnat bozori samaradorligi va makroiqtisodiy barqarorlik kabi ko‘rsatkichlarga asoslanadi. 2019 yilda O‘zbekiston bu indeksda 98 -o‘rinni egallagan edi, bu esa iqtisodiy rivojlanishning dolzarb masalalari bo‘yicha islohotlarni davom ettirish zarurligini bildiradi.

Iqtisodiy Erkinlik Indeksi (Index of Economic Freedom) Heritage Foundation va The Wall Street Journal t omonidan ishlab chiqilgan ushbu indeks iqtisodiy faoliyatning erkinligini baholaydi. O‘zbekistonning 2023 yilgi ma'lumotlariga ko‘ra, bu indeksda 58,1 ball bilan 128-o'rind a turadi. Bu natijalar iqtisodiyotni liberallashtirish v a x ususiy sektorni rivojlantirish bo‘yicha qo‘shimcha chora- tadbirlarni talab qilayotganini ko‘rsatadi.

Global Inson Huquqlari Indeksi (World Freedom Index) Freedom House tashkiloti tomonidan ishlab chiqilgan bu indeks siyosiy huquqlar va fuqarolik erkinliklarini o‘lchaydi. O‘zbekiston bu indeksda " erkin bo‘lmagan davlat" sifatida tasniflanadi, bu esa inson huquqlari va demokratiya bo‘yicha islohotlarni amalga oshirish zarurligini ko‘rsatadi.

Global Innovatsiyalar Indeksi (Global Innovation Index) BMT Jahon Intellektual Mulk Tashkiloti (WIPO) tomonidan ishlab chiqilgan ushbu indeks innovatsion faoliyatni o‘lchaydi. O‘zbekistonning 2023 yilgi ma'lumotlariga ko‘ra, bu indeksda 93-o‘rinni egallagan, bu esa innovatsion salohiyatni kuchaytirish zarurligini bildiradi.

Dunyo Baxt Indeksi (World Happiness Report) BMT tomonidan ishlab chiqilgan ushbu indeks mamlakatlardagi baxt va farovonlik darajasini baholash uchun foydalaniladi. U iqtisodiy farovonlik, sog'liq, ta'lim va hayot sifati kabi ko‘rsatkichlarga asoslanadi. 2023 yilgi ma'lumotlarga ko‘ra, O‘zbekiston bu indeksda 62- o‘rinni egallagan.

Ekologik Ishlash Indeksi (Environmental Performance Index, EPI) Yel universiteti tomonidan ishlab chiqilgan ushbu indeks mamlakatlarning ekologik barqarorlikni ta'minlash darajasini baholash uchun qo'llaniladi. O‘zbekistonning 2022 yilgi ma'lumotlariga ko‘ra, bu indeksda 99-o‘rinni egallagan, bu esa atrof-muhitni muhofaza qilish borasida o‘zgarishlarni aks ettiradi.

Barqaror Rivojlanish Maqsadlari Indeksi (Sustainable Development Goals Index) BMT tomonidan ishlab chiqilgan ushbu indeks barqaror rivojlanish maqsadlariga erishish darajasini baholaydi. O‘zbekiston 2023 yilgi ma'lumotlarga ko‘ra, 68,3 ball bilan 63-o‘rinni egallagan, bu esa mamlakatning barqaror rivojlanish jarayonida muhim qadamlar qo‘yganligini ko‘rsatadi.

Jahon Sog ‘liqni Saqlash Indeksi (Global Health Security Index) Jahon Sog‘liqni Saqlash Indeksi mamlakatlarning sog‘liqni saqlash tizimi samaradorligi va xavfsizlik darajasini o‘lchaydi. Ushbu indeks xalqaro ekspertlar tomonidan tayyorlanadi va sog‘liqni saqlash infrastrukturasi , pandemiyaga tayyorlik va global sog‘liq xavfsizligi bo‘yicha baholanadi. O‘zbekistonning o‘rni : 2021 yil ma'lumotlariga ko‘ra, O‘zbekiston bu indeksda 6 9-o‘rinn i egallagan, bu esa sog‘liqni saqlash sohasidagi islohotlar va pandemiyaga tayyorlik darajasining yaxshilanishini ko‘rsatadi.

Global Savdo Ko‘rsatkichlari Indeksi (Logistics Performance Index, LPI) Jahon Banki tomonidan ishlab chiqilgan ushbu indeks mamlakatlarning logistika va savdo infratuzilmasini baholaydi. Bu yuk tashish, bojxona tartib-qoidalari, transport sifati va logistika samaradorligini o‘lchaydi. O‘zbekistonning o‘rni : 2023 yil ma'lumotlariga ko‘ra, O‘zbekiston bu indeksda 99-o ‘rinda turadi. Bu mamlakatning xalqaro savdo va logistika infratuzilmasi bo‘yicha yaxshilanish imkoniyatlarini ko‘rsatadi.

Global Terrorizm Indeksi (Global Terrorism Index, GTI) Institut for Economics and Peace tomonidan ishlab chiqilgan ushbu indeks dunyo bo‘ylab terrorizm darajasini o‘lchaydi. Bu terrorizm bilan bog‘liq hodisalar soni, halok bo‘lganlar soni va moliyaviy zarar kabi omillarga asoslanadi. O‘zbekistonning o‘rni : 2023 yil ma'lumotlariga ko‘ra, O‘zbekiston GTI indeksida quyi o‘rinlardan birini egallaydi, bu esa mamlakatda terroristik xavflarning pastligini ko‘rsatadi.

Global Barqarorlik Indeksi (Global Peace Index, GPI) Economics and Peace instituti tomonidan tayyorlangan ushbu indeks dunyo mamlakatlaridagi tinchlik va xavfsizlik darajasini o‘lchaydi. Ushbu indeks qurolli to‘qnashuvlar, ichki zo‘ravonlik va harbiy xarajatlar kabi omillarga asoslanadi. O‘zbekistonning o‘rni : 2023 yil ma'lumotlariga ko‘ra, O‘zbekiston bu indeksda 91-o ‘rinni egallagan, bu esa ichki xavfsizlik va tinchlikni ta’minlash borasida yaxshilanishlarni bildiradi.

Demokratik Indeks (Democracy Index) Economist Intelligence Unit tomonidan ishlab chiqilgan ushbu indeks mamlakatlardagi demokratik jarayonlar darajasini o‘lchaydi. Bu indeksda saylovlar erkinligi , hukumatning ishlashi, siyosiy madaniyat va fuqarolik huquqlari baholanadi. O‘zbekistonning o‘rni : 2023 yil ma'lumotlariga ko‘ra, O‘zbekiston demokratik indeksda " gibrid rejim" sifatida tasniflanadi va 150- o‘rinlardan birida turadi. Bu ko‘rsatkich islohotlar yo‘lida hali ko‘p ishlar qilish kerakligini ko‘rsatadi.

Jurnalistlar Erkinligi Indeksi (Press Freedom Index) Reporters Without Borders tashkiloti tomonidan ishlab chiqilgan ushbu indeks mamlakatlardagi matbuot erkinligini o‘lchaydi. Bu yerda jurnalistlarning xavfsizligi , so‘z erkinligi va senzura darajasi baholanadi. O‘zbekistonning o‘rni : 2023 yil ma'lumotlariga ko‘ra, O‘zbekiston matbuot erkinligi indeksida 137- o‘rinni egallagan. Ushbu natija O‘zbekistonda jurnalistika sohasidagi islohotlarning davom etayotganligini ko‘rsatadi.

Elektron Hukumat Rivojlanishi Indeksi (E-Government Development Index, EGDI) BMT tomonidan ishlab chiqilgan ushbu indeks mamlakatlardagi elektron hukumat tizimlarining rivojlanishini o‘lchaydi. Bu yerda onlayn xizmatlar , hukumatning texnologik tayyorgarligi va internet infratuzilmasi baholanadi. O‘zbekistonning o‘rni : 2022 yil ma'lumotlariga ko‘ra, O‘zbekiston EGDI indeksida 87 - o‘rinni egallagan, bu esa mamlakatda elektron hukumat tizimining rivojlanishi va raqamli texnologiyalarni keng qo‘llashda ijobiy o‘zgarishlarni aks ettiradi.

BMT Bolalar Huquqlari Indeksi (Kids Rights Index) KidsRights Foundation tomonidan ishlab chiqilgan ushbu indeks mamlakatlarda bolalar huquqlarining himoyalanganlik darajasini o‘lchaydi. Bu sog‘liq, ta'lim, huquqiy himoya va bolalarning yashash sharoitlarini baholash orqali aniqlanadi. O‘zbekistonning o‘rni : 2023 yil ma'lumotlariga ko‘ra, O‘zbekiston bu indeksda o‘rtacha darajada, 70- o‘rindan yuqori o‘rinlardan birini egallagan.

Jahon Sifat Indeksi (World Quality of Life Index) Bu indeks mamlakatlarning yashash sharoitlarini baholaydi. U sog‘liq, ta'lim, xavfsizlik, daromadlar va atrof-muhitni hisobga oladi. O‘zbekistonning o‘rni : 2023 yil ma'lumotlariga ko‘ra, O‘zbekiston bu indeksda 60- o‘rinlardan birida, bu esa mamlakatda yashash sharoitlarining yaxshilanishini ko‘rsatadi.

Internet Erkinligi Indeksi (Freedom on the Net) Freedom House tomonidan ishlab chiqilgan ushbu indeks mamlakatlardagi internet erkinligi darajasini o‘lchaydi. Bu yerda internetning davlat tomonidan boshqarilishi, senzura va onlayn faollik baholanadi. O‘zbekistonning o‘rni : 2023 yil ma'lumotlariga ko‘ra, O‘zbekiston bu indeksda "qisman erkin" davlat sifatida baholanadi va o‘rtacha o‘rinlardan birini egallaydi.

Global Mehnat Samaradorligi Indeksi (Global Talent Competitiveness Index, GTCI) INSEAD Business School tomonidan ishlab chiqilgan ushbu indeks mamlakatlarning mehnat bozoridagi malakali kadrlar raqobatbardoshligini o‘lchaydi. Bu ta'lim sifati, kadrlar tayyorlash , malaka oshirish va mehnat bozori samaradorligi kabi omillarga asoslanadi. O‘zbekistonning o‘rni : 2023 yil ma'lumotlariga ko‘ra, O‘zbekiston GTCI indeksida o‘rta darajadagi raqobatbardosh mamlakatlardan biri sifatida baholanadi

• O‘zbekiston hukumati xalqaro reytinglarda yuqori o‘rinlarni egallashni o‘zining strategik maqsadlaridan biri sifatida belgilagan. Xalqaro reytinglar mamlakatlarning ijtimoiy- iqtisodiy rivojlanishini, siyosiy barqarorligini va hukumat boshqaruvi samaradorligini baholashda muhim ahamiyat kasb etadi. Bu ko‘rsatkichlar xalqaro investorlarga mamlakatdagi imkoniyatlar haqida aniq ma’lumot berishi sababli, hukumat reytinglarni yaxshilashga qaratilgan chora- tadbirlarni amalga oshirmoqda.

1)Tadbirkorlik muhiti va iqtisodiyotni liberallashtirish : O‘zbekiston Respublikasi hukumati tadbirkorlik faoliyatini rivojlantirish va qulay biznes muhitini yaratishga e’tibor qaratmoqda. Mamlakatda soliq tizimini soddalashtirish, iqtisodiy erkinlikni ta’minlash va davlatning iqtisodiy sohadagi roli kamaytirish bo‘yicha qator islohotlar amalga oshirildi.

2)Davlat boshqaruvini modernizatsiya qilish : Davlat boshqaruvi samaradorligini oshirish va raqamlashtirish jarayonlarini jadallashtirish davlat siyosatining muhim yo‘nalishlaridan biridir. Bu yo‘lda davlat xizmatlarini raqamlashtirish va fuqarolar uchun xizmatlarni soddalashtirishga katta e’tibor berilmoqda.

3)Fuqarolik jamiyatini rivojlantirish : Siyosiy islohotlar doirasida matbuot erkinligini oshirish, nodavlat tashkilotlarni qo‘llab- quvvatlash va demokratik jarayonlarni mustahkamlash bo‘yicha sa’y-harakatlar davom etmoqda.

"2017 –2021 yillarda Harakatlar strategiyasi" 2017 yilda qabul qilingan Harakatlar strategiyasi O‘zbekistonni 2017-2021 yillarda rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishini belgilab berdi. Ushbu strategiya davlat va jamiyat boshqaruvini takomillashtirish, qonun ustuvorligini ta’minlash, iqtisodiyotni liberallashtirish, ijtimoiy sohani rivojlantirish va xalqaro hamkorlikni kuchaytirishni o‘z ichiga oladi. Ushbu strategiya natijasida O‘zbekiston bir qator xalqaro reytinglarda o‘z o‘rnini yaxshiladi.

"Raqamli O ’zbekiston – 2030" Strategiyasi 2020 yilda qabul qilingan "Raqamli O‘zbekiston – 2030" strategiyasi raqamli texnologiyalarni joriy etish orqali davlat boshqaruvini zamonaviylashtirish, iqtisodiyotning raqamli sohalarini rivojlantirish va davlat xizmatlarini fuqarolar uchun qulayroq qilishni ko‘zda tutadi. Ushbu strategiya Jahon Bankining "Oson Biznes Qo‘yish Indeksi"da O‘zbekistonning o‘rnini yaxshilashga yordam berdi.

Korrupsiyaga qarshi kurashish strategiyasi 2021 –2025" Korrupsiyani kamaytirish va davlat boshqaruvi tizimini shaffoflashtirishga qaratilgan ushbu strategiya korrupsiyaga qarshi kurash choralarini kuchaytirishni nazarda tutadi. Ushbu islohotlar natijasida Transparency Internationalning Korruptsiyani Qabul Qilish Indeksida O‘zbekistonning o‘rni yaxshilanmoqda . Qonunchilik palatasi tomonidan O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASINING QONUNI KORRUPSIYAGA QARSHI KURASHISH TO‘G‘RISIDA 2016-yil 24-noyabrda qabul qilingan Senat tomonidan 2016-yil 13- dekabrda ma’qullangan.

"2022 –2026 yillarda O’zbekiston Respublikasining Taraqqiyot Strategiyasi" 2022 yilda tasdiqlangan Taraqqiyot strategiyasi O‘zbekistonning xalqaro reytinglarda o‘rnini yanada yaxshilashni ko‘zda tutadi. Ushbu strategiya davlat 1) boshqaruvi tizimini optimallashtirish, 2)ijtimoiy xizmatlar sifatini yaxshilash, 3)korrupsiyaga qarshi kurash va 4)inson huquqlarini himoya qilishni o‘z ichiga oladi.

O‘zbekistonning Xalqaro Reytinglarda Qo‘lga Kiritgan Natijalari • Global Innovatsiyalar Indeksi da O‘zbekistonning o‘rni ko‘tarildi, bu esa mamlakatda innovatsiyalar, raqamli texnologiyalar va ilm-fan sohasida amalga oshirilayotgan islohotlar samaradorligini ko‘rsatadi. • Korruptsiyaga qarshi kurash sohasida amalga oshirilgan chora-tadbirlar Transparency Internationalning Korruptsiyani Qabul Qilish Indeksida mamlakatning pozitsiyasini yaxshiladi.So‘nggi yillarda O‘zbekiston bir qator xalqaro reytinglarda sezilarli natijalarga erishdi: ** Jahon Bankining "Oson Biznes Qo‘yish Indeksi "**da mamlakatning o‘rni sezilarli darajada yaxshilandi. Bu natijalar davlat tomonidan olib borilgan islohotlar, xususan, biznesni ro‘yxatdan o‘tkazish jarayonining soddalashtirilishi, soliq tizimini isloh qilish va investitsion muhitni yaxshilash bilan bog‘liq.

O‘zbekiston Respublikasining Xalqaro reytinglar tizimiga integratsiyalashuvidan ko‘zlangan asosiy mezon va maqsadlarga to‘xtaladigan bo‘lsak, bu masala yuzasidan qator fikr va mulohazalar O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoyevning 2018-yil 28- dekabrda Oliy Majlisga Murojaatnomasida belgilangan ustuvor vazifalarni amalga oshirish doirasida ham yuritilgan edi. Xususan, O‘zbekistonning global raqobatbardoshlik reytingi va boshqa xalqaro reytinglarda qatnashishi hamda unda mamlakatimizning egallagan o‘rnini yaxshilab borishga qaratilgan chora-tadbirlarni ishlab chiqish va amalga oshirish, mamlakatda qulay biznes va investitsion muhitni s hakllantirish sohasida amalga oshirilayotgan chora- tadbirlar, qonunchilikning amaliyotga tatbiqi ustidan kuchli parlament va deputatlik nazoratini o‘rnatish va boshqa vazifalar belgilangan edi.

Shuni alohida qayd etish kerakki, reytinglar ichida eng mashhurlari, investitsiya jalb qilinishida muhim o‘rin tutadiganlari sirasiga “Standard and Poors”, “Moodys”, “Fitch Ratings” agentliklari hamda yirik auditorlik va konsalting kompaniyalari tomonidan eʼlon qilib boriladigan baholash mezonlarini ham kiritish mumkin. Hozirgi kunda yuqorida qayd etilgan agentliklar tomonidan eʼlon qilinadigan suveren kredit reytingiga O‘zbekistonning ham kiritilishi bo‘yicha ishlar olib borilyapti. Biroq bu ishlarni hozircha qoniqarli deb bo‘lmaydi. Аytaylik, bir qator indekslar bevosita investitsion faoliyat bilan bog‘liq ko‘rsatkichlarni eʼlon qiladi. Jumladan, to‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiyalar indeksi ( FDI index) 62 ta mamlakatda 22 sohani o‘z ichiga qamrab olgan holda qonunchilik tomonidan to‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiyalarning kirib kelishiga to‘sqinlik qiluvchi omillarni tahlil etadi. To‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiyalarning ishonchlilik darajasini ko‘rsatuvchi “FDI Confidence ” indeksi global konsultatsion kompaniya bo‘lmish “A.T.Kearney” tomonidan belgilanib, 40 ta mamlakat bo‘yicha tahlillarni reyting ko‘rinishida chop etadi

"Standard & Poor's" (S&P) dunyodagi eng yirik reyting agentliklaridan biri bo‘lib, u 1860-yilda AQShda tashkil etilgan. Uning bosh ofisi Nyu-Yorkda joylashgan. S&P davlatlar, kompaniyalar, va moliyaviy institutlarning kredit qobiliyatini baholash uchun o'z reytinglarini taqdim etadi. Ularning reytinglari uch asosiy toifaga bo'linadi: investitsion daraja, spekulyativ daraja va to‘lovga layoqatsizlik darajasi. S&Pning reytinglari harflar bilan ifodalanadi : "AAA" eng yuqori reyting bo'lib, moliyaviy barqarorlikni va to'lovga qobiliyatni anglatadi; "D" esa to'lovga layoqatsizlikni bildiradi. O‘zbekiston uchun S&Pning reytingi mamlakatning xalqaro moliyaviy bozoridagi mavqeini belgilashda va chet el investitsiyalarini jalb qilishda muhim ahamiyatga ega.

Moody's 1909-yilda AQShda tashkil etilgan va uning bosh ofisi ham Nyu- York shahrida joylashgan. Bu agentlik dunyo bo‘ylab davlatlar, korporatsiyalar, va boshqa moliyaviy institutlar uchun kredit reytinglarini taqdim etadi. Moody's reytinglari alifbo va raqamlar kombinatsiyasi orqali ifodalanadi: "Aaa" eng yuqori va xavfsiz reyting hisoblanadi, past darajali reytinglar esa yuqori xavf va qarzdorlik darajasini bildiradi. Moody's tomonidan berilgan reytinglar O‘zbekiston uchun iqtisodiy salohiyat va moliyaviy islohotlar samaradorligini baholashda muhim. Bu reytinglar chet el sarmoyadorlari uchun mamlakatda investitsiya qilish imkoniyatlarini tushunishda qo‘llaniladi.

Fitch Ratings , 1914-yilda AQSh va Birlashgan Qirollikda tashkil etilgan xalqaro reyting agentligi bo‘lib, uning bosh ofislari Nyu-York va Londonda joylashgan. Fitch ham davlatlar, kompaniyalar va moliyaviy institutlar uchun kredit reytinglarini taqdim etadi. Reytinglar "AAA"dan "D"gacha bo'lgan harflar bilan ifodalanadi, bu esa qarz to'lash qobiliyatining turli darajalarini anglatadi. Fitch Ratings O‘zbekistonning xalqaro kredit reytingi bo‘yicha asosiy baholovchilardan biri hisoblanadi. Uning mamlakat haqidagi reytingi xalqaro miqyosda O‘zbekistonning moliyaviy ishonchliligini ko‘rsatadi va xalqaro investorlarning ishonchini orttirishda muhim rol o‘ynaydi.

2017-2021-yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasini amalga oshirish doirasida mamlakatimizning xalqaro maydondagi mavqeyini ko‘tarish, ko‘rsatkichlarning xolis va haqqoniy baholanishini taʼminlash bo‘yicha tizimli ishlar amalga oshirilmoqda. Xususan, Prezidentimizning 2020-yil 25- fevraldagi “O‘zbekiston Respublikasining xalqaro reytinglar va indekslardagi o‘rnini yaxshilash chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarorida yurtimizda amalga oshirilayotgan islohotlarni baholashning yaxlit va mustaqil tizimini shakllantirish, shuningdek, respublikamizning xalqaro reytinglardagi o‘rnini yaxshilashni taʼminlash yo‘llari atroflicha belgilab berildi.

Mazkur hujjatga muvofiq vazifalar 3 ta asosiy yo‘nalishda ish olib borilayotgani alohida eʼtiborga molik. Yaʼni • 1. O‘zbekiston Respublikasining xalqaro reytinglardagi o‘rnini monitoring qilish va baholashning milliy tizimi, yaʼni Milliy monitoring tizimining yaratilishi. • 2. Ko‘rsatilayotgan davlat xizmatlari sifatini yaxshilash, aholining davlat organlari faoliyatidan qoniqish darajasini hamda ularning xodimlari kasbiy mahoratini oshirish maqsadida “davlat xizmatlarining sirli mijozi” institutining joriy etilishi. • 3. “O‘zbekiston Respublikasi xalqaro reytinglarda” yagona portalining yaratilishi esa ushbu yo‘nalishda samarali muloqot va axborot almashinuviga xizmat qiladigan imkoniyatlarni yuzaga chiqaradi.

Shu yilning 5-fevral kuni davlatimiz rahbari “ Jahon banki va Xalqaro moliya korporatsiyasining “Biznes yuritish ” yillik hisobotida O‘zbekiston Respublikasining reytingini yaxshilashga doir qo‘shimcha chora- tadbirlar to‘g‘risida”gi qarorni imzolagan edi. Unda mamlakatimizni xorijlik investorlar uchun yanada jozibador hududga aylantirish, yurtimizning xalqaro maydondagi nufuzi va investitsion imijini keskin yuksaltirishga xizmat qiladigan vazifalar bayon etilgan. Qarordan kelib chiquvchi asosiy strategik maqsad mamlakatda 2022-yilgacha Jahon banki va Xalqaro moliya korporatsiyasining “Biznes yuritish” hisobotidagi jahon mamlakatlarining birinchi yigirmataligi darajasiga mos keladigan qulay shart- sharoitlarni yaratishdir.

Mazkur qarorda taʼkidlanganidek: “So‘nggi bir necha yillar davomida tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish sohasida normativhuquqiy hujjatlar bazasini va tartibga solish jarayonlarini takomillashtirishga, qulay biznes muhitini va xalqaro maydonda mamlakatning ijobiy nufuzini shakllantirishga qaratilgan chora-tadbirlar ko‘rildi. Oxirgi 5 yil davomida ko‘rilgan chora-tadbirlar natijasida Jahon banki va Xalqaro moliya korporatsiyasining “Biznes yuritish” reytingida O‘zbekiston jahonning 190 ta mamlakati orasida 146- o‘rindan 76-o‘ringa ko‘tarildi. Shu bilan birga, amaliyotda, xususan, qurilishga ruxsatnomalar olishda, mulkni ro‘yxatdan o‘tkazishda va tashqi savdo operatsiyalarini amalga oshirishda tadbirkorlik subʼyektlari duch kelayotgan ortiqcha byurokratik tartib-taomillar hanuzgacha saqlanib qolmoqda”. Аnglashilmoqdaki, O‘zbekiston 2022 - yilga qadar yana kamida 56 pog‘ona yuqorilashi kerak.

Shu o‘rinda mavzuga oid yana bir maʼlumotni keltirib o‘tish maqsadga muvofiq. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 13- iyuldagi “Jahon banki va Xalqaro moliya korporatsiyasining “Biznes yuritish” yillik hisobotida: “O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Loyiha boshqaruvi milliy agentligi manfaatdor vazirlik va idoralar bilan birgalikda uch oy muddatda eng muhim xalqaro reytinglarni va tarkibiy indikatorlarni, ularni shakllantirish metodologiyasini, shuningdek, O‘zbekiston Respublikasining xalqaro reyting va indekslarda oxirgi ikki yilda egallab turgan mavqeyini chuqur o‘rganishni taʼminlanishi”, deya qayd etilgan edi.

• Taʼkidlash joizki, so‘nggi yillar mobaynida O‘zbekistonda hayotning barcha jabhalarini qamrab olgan ulkan o‘zgarishlar ro‘y bermoqda. Bularning barchasi xalqaro hamjamiyat tomonidan eʼtirof etilmoqda. Аyniqsa, xalqaro reyting agentliklari o‘z indekslarida O‘zbekistonni yuqori o‘rinlarda qayd eta boshlayotgani mustaqillik yillarida birinchi bor kuzatilmoqda. Bu davlatimiz uchun, xalqimiz uchun juda katta yutuq. Masalan, O‘zbekiston Meros jamg‘armasining “Iqtisodiy erkinlik” i ndeksida 5-pog‘onaga, Jahon bankining “Logistika samaradorligi” indeksida 19-pog‘onaga, “ Biznes yuritish” indeksida 18-pog‘onaga ko‘tarildi. O‘zbekiston Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkilotining “Mamlakatlarga xos xatarlarni tasniflash” tizimidagi 6-guruh davlatlari qatoridan 5-guruh mamlakatlari qatoriga ko‘tarilgani ham mazkur o‘zgarishlar natijasidir. Xalqaro reytinglarda yuqori o‘rinlarni olish dunyo hamjamiyatining mamlakatimizga bo‘lgan eʼtibori, chet el investorlarining qiziqishini oshirish uchun muhim omil hisoblanadi. Demak, bu masalaga jiddiy qarash kerakligini hayotning o‘zi talab etadi. Аmmo ayrim sohalarda reytinglar bilan ishlashga yetarlicha eʼtibor qaratilmayotgani va xalqaro tashkilotlar tomonidan o‘tkazilayotgan so‘rovlarda aksariyat islohotlar o‘z aksini topmayotgani oqibatida yetakchi xalqaro reyting va indekslarda O‘zbekiston hamon quyi pog‘onalarda qolmoqda

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan 2020-yil 2-iyun kuni imzolangan “O‘zbekiston Respublikasining Xalqaro reyting va indekslardagi o‘rnini yaxshilash hamda davlat organlari hamda tashkilotlarida ular bilan tizimli ishlashning yangi mexanizmini joriy qilish to‘g‘risida” gi farmoni shu jihatdan qayd etib o‘tilgan kamchiliklarga chek qo‘yishga qaratilgan muhim hujjat hisoblanadi.

Xalqaro reyting va indekslar bilan ishlash bo‘yicha tashkil etilgan Respublika Kengashi Parlament nazorati ostida bo‘ladi. Senat raisi Kengashga rahbarlik qiladi. Bundan tashqari Kengash ishchi organlari sifatida Moliya va Аdliya vazirligi belgilangan. Ular mos ravishda ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy-huquqiy reytinglar bo‘yicha ish olib borishadi. Shuningdek, “O‘zbekiston Respublikasining xalqaro reytinglarda” yagona portali ham ishga tushirildi. Kengash ishchi organlari Аxborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi bilan birgalikda portal faoliyatining uzluksiz ishlashini taʼminlash va uni yangilab borish uchun masʼul etib belgilandi.

2020-yil 2-iyun kuni imzolangan Farmon bilan shuningdek, O‘zbekiston uchun ustuvor bo‘lgan xalqaro reyting va indekslar bo‘yicha samaradorlikning eng muhim ko‘rsatkichlari (KPI) tasdiqlandi . Shu bilan birga, masʼul davlat organlarining birinchi rahbarlari har chorak yakuni kengash ishchi organlariga zarur statistik axborotlar va boshqa materiallarni taqdim etadi. Bundan tashqari, farmonga muvofiq, Аdliya vazirligi markaziy apparati tuzilmasida adliya organlari va muassasalari boshqaruv xodimlarining cheklangan soni va mehnatga haq to‘lash fondi doirasida 6 ta shtat birligidan iborat Xalqaro reyting va indekslar bilan ishlash boshqarmasi tashkil etildi.

• Xalqaro reyting va indekslar bilan ishlash bo‘yicha respublika kengashining asosiy vazifasi ustuvor bo‘lgan xalqaro reyting va indekslarda O‘zbekistonning o‘rnini quyidagilar orqali yaxshilashdan iborat:

1) Mamlakatimizning ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy-huquqiy taraqqiyot darajasini tizimli tahlil qilib borish, turli sohalarda amalga oshirilayotgan tub o‘zgarishlarni hisobga olish, shuningdek, mazkur yo‘nalishdagi ishlarning samaradorligiga to‘siq bo‘layotgan muammolarni bartaraf etish;

2) Davlat hokimiyati va boshqaruvi tizimini takomillashtirish, jamiyatni demokratlashtirish, ilg‘or xalqaro tajribaga asoslangan davlat va jamiyat qurilishi sohasidagi islohotlarni amalga oshirish bo‘yicha tashabbuslarni ilgari surish;

• 2021 yil 20 aprel kuni prezident Shavkat Mirziyoyev “Normativ-huquqiy hujjatlar to‘g‘risida”gi Qonunning yangi tahririni imzoladi. Shu bilan O‘zbekistonda 2012 yil 24 dekabrdan beri amalda bo‘lib kelgan “Normativ- huquqiy hujjatlar to‘g‘risida”gi 342- sonli Qonun o‘z kuchini yo‘qotib, endilikda normativ-huquqiy hujjatlar (NHH) ijodkorligi sohasidagi qonun hujjatlarining “onasi” yangi tahrirda qabul qilindi. • Ushbu Qonunda 2012 yilda qabul qilingan tahririga nisbatan bir qator muhim yangiliklarni uchratish mumkin. Unda qonunchilikni raqamlashtirish, tartibga solish ta’sirini baholash, jamoatchilik muhokamasi instituti va boshqa ko‘plab yangiliklar o‘z aksini topgan. • Qonunning avvalgi tahriri 7 bob, 44 moddadan iborat bo‘lsa, yangisi yangi normalar bilan to‘ldirilgani hisobiga 8 bob, 60 moddadan iborat ko‘rinishga keltirilgan.3) Davlat va jamiyat hayotining turli jabhalarini tartibga solishga qaratilgan NHH va ularning loyihalarini mamlakatimizning o‘rniga taʼsiri nuqtayi nazaridan kompleks baholab borish. Ustuvor bo‘lgan xalqaro reyting va indekslar bo‘yicha mamlakatimizning o‘rnini yaxshilash – masʼul davlat organlari birinchi rahbarlarining faoliyati samaradorligini baholashning bosh mezonlaridan biri bo‘lib, u bo‘yicha eng muhim ko‘rsatkichlar (KPI) belgilandi.

• O‘zbekiston Respublikasi uchun ustuvor bo‘lgan xalqaro reyting va indekslarda mamlakatning o‘rnini yaxshilashga qaratilgan ustuvor yo‘nalishlarini tizimli rivojlantirish bo‘yicha chora-tadbirlar olib borilayotganiga uzoq vaqt o‘tmagan bo‘lsada, ayrim sohalarda oldinga siljishlar kuzatildi. Jumladan, O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senati Raisi Tanzila Narbayevaning taʼkidlashicha: “Xalqaro reyting va indekslar dunyodagi institutsional muhitning sifatini baholashda iqtisodiy rivojlanishning asosiy sharti sifatida jahon hamjamiyati tomonidan qabul qilingan vositadir. Ular nafaqat ekspertlar, balki davlatlar darajasida ham islohotlar va ijtimoiy-iqtisodiy siyosat mezoni sifatida qo‘llanib kelinadi. Masalan, yaqinda BMTning Sanoatni rivojlantirish tashkilotining (YuNIDO) “Raqobatbardosh sanoat unumdorligi indeksi” bo‘yicha hisoboti chop etildi. Unda mamlakatimiz ilk marotaba aks ettirilib, 152 ta mamlakat orasida 92-o‘rinni, MDHga aʼzo davlatlar orasida 5 o‘rinni, Markaziy Osiyo mamlakatlari orasida 2 o‘rinni egallagan (2020-yil holatiga). Shuningdek, iqtisodiyotda davlatning rolini kamaytirish, makroiqtisodiy barqarorlikni taʼminlash, iqtisodiy o‘sish istiqbollarini yaxshilashga qaratilgan bosqichma- bosqich islohotlar 2020-yilda Jahon bankining “Biznes yuritish” indeksida 76- o‘rindan 69-o‘ringa ko‘tarilishimizga, “Transparency International”ning Korrupsiyani qabul qilish indeksi hamda “World Justice Project”ning Qonun ustuvorligi indeksida mamlakatimiz o‘rni yaxshilanishiga olib kelgan”

1. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 7-mart 2019- yildagi “ Xalqaro reyting va indekslarda O‘zbekiston Respublikasining o‘rnini yaxshilashga oid chora- tadbirlarni tizimlashtirish to‘g‘risida” gi Farmoni. 2. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 5-fevral 2019- yildagi “Jahon banki va xalqaro moliya korporatsiyasining “Biznes yuritish” yillik hisobotida O‘zbekiston Respublikasining reytingini yaxshilashga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi Qarori.

3. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 25-fevral 2020- yildagi “O‘zbekiston Respublikasining xalqaro reytinglar va indekslardagi o‘rnini yaxshilash chora- tadbirlari to‘g‘risida”gi Qarori. 4. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2-iyun 2020- yildagi “O‘zbekiston Respublikasining xalqaro reyting va indekslardagi o‘rnini yaxshilash hamda davlat organlari va tashkilotlarida ular bilan tizimli ishlashning yangi mexanizmini joriy qilish to‘g‘risida” gi Farmoni.

O'xshashlar

O’zbekistonning xalqaro reytinglardagi ko’rsatkichlari

Rossiya va xalqaro sertifikatlashtirishga tayyorgarlik

Jahon xo‘jaligi va xalqaro iqtisodiy munosabatlar - asosiy ko‘rinishlari va xususiyatlari. Xalqaro mehnat taqsimoti

Xalqaro iqtisodiy aloqalar va integratsiya jarayoni

Davlat va nodavlat moliyaviy muassasalarning iqtisodiyotda tutgan o‘rni