Xalqaro iqtisodiy aloqalar va integratsiya jarayoni - Iqtisodiyot - Slaydlar

Xalqaro iqtisodiy aloqalar va integratsiya jarayoni

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1001.5 KB

Ko'chirib olish

Xalqaro iqtisodiy aloqalar va integratsiya jarayoni

Reja:Reja: • 1. Xalqaro iqtisodiy munosabatlarning predmeti1. Xalqaro iqtisodiy munosabatlarning predmeti • 2. Jahon xo’jaligining rivojlanish bosqichlari va 2. Jahon xo’jaligining rivojlanish bosqichlari va tendensiyalaritendensiyalari • 3. Ochiq iqtisodiyotning mohiyati3. Ochiq iqtisodiyotning mohiyati • 4. Hududiy mehnat taqsimoti va ishlab 4. Hududiy mehnat taqsimoti va ishlab chiqarishni joylashtirishchiqarishni joylashtirish • 5. Hududiy mehnat taqsimotining bosqichlari5. Hududiy mehnat taqsimotining bosqichlari • 6. O’zbekistonning tashqi iqtisodiy aloqalari6. O’zbekistonning tashqi iqtisodiy aloqalari

Xalqaro iqtisodiy munosabatlarning Xalqaro iqtisodiy munosabatlarning predmeti predmeti • Jahon xо‘jaligini XX asr ikkinchi yarmidagi faoliyatining о‘ziga xos tomonlaridan biri xalqaro iqtisodiy munosabatlarning intensiv ravishda rivojlanishidir. Davlatlar, davlatlar guruhlari, iqtisodiy guruhlar, alohida firma va tashkilotlar о‘rtasidagi iqtisodiy munosabatlar kengaymoqda va chuqurlashmoqda. Bu jarayonlar xalqaro mehnat taqsimotining chuqurlashishida, xо‘jalik hayotining baynalmilallashuvida, ularning bir- biriga bog‘liqligida va yaqinlashuvida, mintaqaviy xalqaro tizimlarning rivojlanishi va mustahkamlanishida namoyon bо‘lmoqda.

Xalqaro iqtisodiy munosabatlarning predmeti • Xalqaro iqtisodiy munosabatlar predmeti ikki asosiy qismdan iborat xalqaro iqtisodiy munosabatlarning о‘zi va uni amalga oshirish mexanizmi. • Xalqaro iqtisodiy munosabatlar о‘z ichiga alohida mamlakatlar, ularning mintaqaviy birlashmalari, shuningdek, alohida korxonalarning (transmilliy, kо‘pmillatli korporatsiyalar) jahon xо‘jaligi tizimidagi bir-biriga qarama-qarshi bо‘lgan iqtisodiy munosabatlarining majmuini oladi. Xorijiy davlatlar iqtisodiyotini emas balki, ular о‘rtasidagi iqtisodiy munosabatlarning о‘ziga xos tomonlari tadqiq qilinadi. Har qanday fan singari xalqaro iqtisodiy munosabatlar ham, har qanday iqtisodiy munosabatlarni emas, balki eng kо‘p qaytariladigan, tipik, xarakterli, aniqlovchi munosabatlarni о‘rganadi.

• Xalqaro iqtisodiy munosabatlar mexanizmi о‘z ichiga huquqiy normalarni va ularni amalga oshirish vositalarini (xalqaro iqtisodiy shartnomalar, kelishuvlar, «kodekslar», xartiyalar va h.k.), xalqaro iqtisodiy munosabatlarni rivojlantirish maqsadlarini amalga oshirishga yо‘naltirilgan xalqaro iqtisodiy tashkilotlarning faoliyatini oladi.

Xalqaro iqtisodiy munosabatlar tizimiga quyidagilar kiradi: • Xalqaro mehnat taqsimoti. • Xalqaro tovar va xizmatlar savdosi. • Xalqaro kapital va xorijiy investitsiyalar harakati. • Xalqaro ishchi kuchi migratsiyasi • Xalqaro valyuta-moliya va kredit munosabatlari.

• Xalqaro iqtisodiy munosabatlarning nazariya va amaliyotini о‘rganish paytida biz jahon xо‘jaligi degan tushunchaga duch kelamiz. Xalqaro iqtisodiy munosabatlarning obyektiv asosi bо‘lgan jahon xо‘jaligi XIM nazariya va amaliyoti tadqiqotining maxsus о‘rganish obyekti emas. Ammo u, XIM muammolarini kо‘rib chiqishda muhim komponent hisoblanadi.

• Tashqi bozorga yuz tutgan k о‘plab qarama-qarshiliklar va turlicha tendensiyalarni saqlab qolgan holda XXI asr bо‘sag‘asidagi jahon xо‘jaligi XX asr о‘rtasidagi jahon xо‘jaligidan solishtirib bо‘lmaydigan darajada kо‘proq ajralmas, integratsiyalashgan va dinamikdir.

Zamonaviy Jahon xо‘jaligining xarakteri qanaqa, uning о‘ziga xosligi nimada, kо‘rsatkichlari va rivojlanish omillari qanaqa? • XXI asr bо‘sag‘asidagi Jahon xо‘jaligi - о‘z miqyosiga kо‘ra globaldir; u tо‘liq ravishda bozor iqtisodiyotining tamoyillari, xalqaro mehnat taqsimotining obyektiv qonuniyatlariga, ishlab chiqarishning baynalminallashuviga asoslanadi.

• Mamlakatlarning ochiqroq iqtisodiyotga о‘tishlari transmilliy korporatsiyalar (TMK) faoliyati bilan tezlashdi. Yangi bozorlarni о‘zlashtirishga intilib, turli mamlakatlarda kо‘plab filiallar, shu’ba korxonalari tashkil etib, TMK chet davlatlarning proteksionistik tо‘siqlarni aylanib о‘tardilar va xalqaro iqtisodiy ayirboshlashni baynalminallashtirdilar.

• Markaziy Osiyo davlatlari o’z siyosiy mustaqilliklarini qo’lga kiritishlari bilan sanoat ishab chiqarishdagi qoloqliklarini bartaraf qilish yo’lini izlamoqda va bu borada salmoqli ishlar qilmoqda. Mazkur davlatlar oldidagi birinchi galdagi vazifa iqtisodiy qoloqlikdan chiqish yo’llarini izlab topish, azalda bo’lganidek, o’lkani xom-ashyo rayonidan sanoatning barcha tur mahsulotlarini murakkab vazifani bajarish Markaziy Osiyo davlatlaridan oqilona ish yuritishni, MODaro iqtisodiy integratsiyani rivojlantirib yaxlit iqtisodiyotni barpo qilishni, ilmiy va o’zaro (davlatlararo) ishonchga tayangan siyosat olib borishni taqozo qiladi.

• Endilikda MOD rivojlanishning yangicha poydevorini quymoqdalar. Jumladan, birinchidan xalq xo’jaligining ko’p sohalarini rivojlantirishda umumiylik (bir-biriga bog`liqlik) asos qilib olinmoqda. Sanoatni, agrosanoat majmuini, xalqaro transport kommunikatsiyasini yaratish va transport aloqalarini rivojlantirishda rejalashtirish ishlari umumiy asosda tashkil qilinmoqda. Orol dengizining taqdiri regionda vujudga kelgan keskin vaziyatni barqarorlashtirish ham MODda umumiylik asosida o’z yechimini topmoqda. MODning bir-birlari bilan yaqin qo’shnichilik, qon-qarindoshlikka tayangan diplomatik munosabatlar o’rnatish, iqtisodiy, savdo-sotiq, texnikaviy, madaniy aloqalarni yo’lga qo’yish, yirik sanoat va yo’l qurilishlarini amalga oshirishdagi hamkorligi davrimiz taqozosiga aylangan. Ikkinchidan esa, Markaziy Osiyo davlatlarining jahonning rivojlangan mamlakatlari bilan bevosita aloqa o’rnatish, ularning texnika vositalaridan, ishbilarmon mutaxassis kadrlaridan foydalanish MODda iqtisodiyotni rivojlantirishning yangi asoslarga qurilgan muhim poydevordir.

Markaziy Osiyo hamkorligi tashkiloti • davlatlararo mintaqaviy iqtisodiy tashkilot. 1993 y. iyul oyida O`zbekiston Respublikasi bilan Qozog`iston Respublikasi o`rtasida 1994—2000 y.larda iqtisodiy integratsiyani chuqurlashtirish to`g`risida bitim imzolandi. Integratsiya jarayonlariga sharoitlar yaratish maqsadlarida 1994 y. 10 yanvarda O`zbekiston va Qo zog`iston o`rtasida Yagona iqtisodiy makon tashkil etish to`g`risida s hartnoma tuzildi.

• Markaziy Osiyo Hamkorligi Tashkilotining Yevroosiyo iqtisodiy hamjamiyatiga integratsiyasi to‘g‘risidagi Bayonnomani (Minsk, 2006 yil 23 iyun) ratifikatsiya qilish haqida»gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni Oliy Majlis Qonunchilik palatasi tomonidan 2007 yil 28 fevralda qabul qilinib, Senat tomonidan 2007 yil 30 mart kuni ma’qullandi. 2007 yil 3 aprelda esa matbuotda e’lon qilindi.

“ Markaziy Osiyo hamkorligi ” ( MOH ) tashkiloti tuzildi . Bu tashkilotning asosiy maqsad va mazifalari quyidagilardan iborat: • a. Suv –energetika zahiralaridan unumli foydalanish. • b. Transport tizimining umummintaqaviy tuzilmasi barpo etish. • c. Ishlab chiqarish kooperatsiyasi, savdo – iqtisodiy, ijtimoiy – madaniy munosabatlarini har tomonlama rivojlanish. • d. Ekologik muammolarini birgalikda hal etish. • e. Barqarorlikni mustahkamlash.

• О‘zbekistonning Osiyo, Yaqin Sharq, Yevropa va Amerikaning 70 dan ortiq davlatlari bilan savdo-iqtisodiy hamkorligi yildan-yilga rivojlanib bormoqda. Ularning orasida О‘zbekistonning Rossiya (tashqi savdo aylanmasida ulushi 21,7%), Koreya Respublikasi (5,9%), Turkiya (5,5%), Qozog‘iston (5,4 %), Xitoy (5,1%), Eron (4,9%), Germaniya (3,4%), AQSH (2,8%) va boshqa mamlakatlar bilan iqtisodiy aloqalari muhim о‘rinda turadi (2006).

• Yangi ishlab chiqarishning yо‘lga qо‘yilganligi va tovarlar eksportining oshishi natijasida 2005 yilda О‘zbekiston Respublikasining tashqi savdo aylanmasi 1991 yilga nisbatan 18,7 barobar oshib, 9,5 mlrd.AQSH dollarini tashkil qildi. (1-jadval) Sо‘nggi yillarda eksport qilinayotgan tovarlar nomenklaturasi ham о‘zgarib bormoqda. Avvalambor, eksportga xom ashyo emas, balki raqobatbardosh tayyor mahsulotlar chiqarilmoqda. Eksportning asosini quyidagi tovarlar tashkil qilmoqda: paxta tolasi, mashina va uskunalar, neft mahsulotlari, suyultirilgan gaz, qora va rangli metallar va ulardan ishlangan buyumlar, oziq-ovqat mahsulotlari, tо‘qimachilik mahsulotlari, avtomobillar, samolyotlar, kimyo mahsulotlari va plastmassa, о‘g‘itlar, xizmatlar va boshqalar.

• О‘zbekistonga, asosan quyidagi tovarlar import yо‘li bilan olib kelinadi: mashina va uskunalar, kimyo mahsulotlari va plastmassa, qora va rangli metallar va ulardan ishlangan buyumlar, farmatsevtika mahsulotlari, transport vositalari va boshqalar. Agar mustaqillikning dastlabki yillarida jami eksport hajmining 50% dan ziyodi paxta tolasining ulushiga tо‘g‘ri kelgan bо‘lsa, hozirgi paytda u 20% dan ham kamroqni tashkil etmoqda. Ayni paytda paxta ip va ip gazlamalar, kimyo mahsulotlari va plastmassa, avtomobillar eksporti tezkor о‘sdi, xizmatlar va boshqa mahsulotlarning eksporti ham ortib bormoqda. 2000-2005 yillarda mahsulot eksporti bо‘yicha muhim natijalarga erishildi, mamlakatimizda ishlab chiqarilgan mahalliy mahsulotlarni eksport qilish 2003 yilda 24,6% ga, 2004 yilda esa 30,3% ga oshdi. Eksport tarkibida tayyor mahsulot ulushi 52% ga yetdi.

O'xshashlar

O`zbekistonda tashqi iqtisodiy aloqalar

Turizm rivojining xalqaro iqtisodiy aloqalari

O’zbekistonda tashqi iqtisodiy aloqalarining ustuvor yo’nalishlari

Ishlab chiqarish jarayoni va uning natijalari

Rossiya va xalqaro sertifikatlashtirishga tayyorgarlik